Biologisch afbreekbaar plastic is wel degelijk nuttig
Door Maarten van der Zee
Welk effect heeft biologisch afbreekbaar plastic op de afvalproblematiek in oceanen? Naar die vraag heeft UNEP, de milieu-autoriteit van de Verenigde Naties, onlangs onderzoek gedaan. Een van hun conclusies is dat biologisch afbreekbaar plastic geen oplossing is voor de genoemde problematiek. Hoewel ik het in grote lijnen eens ben met de conclusies in het UNEP-rapport, zou het jammer zijn als deze uit hun verband wordt getrokken.
In het rapport ‘Biodegradable Plastics and Marine Litter. Misconceptions, concerns and impacts on marine environments’ schrijft UNEP dat het gebruik van biologisch afbreekbaar plastic niet zal leiden tot minder toestroom van plastic in de oceanen. Ook de impact op het marine milieu zal niet afnemen, zo lees ik in het rapport. Die conclusies kloppen in grote lijnen. Maar tegelijk wil ik benadrukken dat biologisch afbreekbaar plastic ook heel nuttig kan zijn!
Afbreekbaarheid is één van de producteigenschappen
Vooropgesteld: bio-afbreekbaarheid van plastics is een gecompliceerd vraagstuk. We moeten ons realiseren dat het slechts één van de producteigenschappen is. Stel dat je bio-afbreekbaarheid als producteis stelt, dan kan het andere eisen zoals sterkte en soepelheid, in de weg staan. Daarbij komt dat de bio-afbreekbaarheid van plastic in zee een verhaal apart is. Zo is zout water van nature juist conserverend en kan de biologische afbraak in diep water weer heel anders verlopen dan in oppervlaktewater. Een materiaal dat onder alle omstandigheden in zee afbreekt, zal daar veel langer over doen dan bijvoorbeeld in bosgrond of in een waterzuiveringsinstallatie. Je moet dus ook niet denken dat bio-afbreekbare plastics direct verdwijnen als ze in de zee terechtkomen, en dus dé oplossing bieden voor de problemen met plastic afval in de oceaan. Veel belangrijker zijn wereldwijde preventie van zwerfvuil, gedegen afvalmanagement en publieke bewustwording.
Nuttig voor specifieke toepassingen
Dit neemt niet weg dat bio-afbreekbaarheid voor specifieke toepassingen wel degelijk een nuttige eigenschap kan zijn. Denk aan de verpakking van verse groente. Als de houdbaarheidsdatum is verstreken, moeten bedrijven eerst verpakking en groente van elkaar scheiden en vervolgens apart weggooien. Het is natuurlijk veel efficiënter en energiezuiniger als die verpakking tegelijk met de groente gecomposteerd of vergist kan worden. Een andere nuttige toepassing van bio-afbreekbaar plastic vinden we in de plantenteelt, waar telers bloempotjes in de grond stoppen die na verloop van tijd afbreken. Maar denk ook aan landbouwfolie dat na gebruik door de grond geploegd kan worden in plaats van eraf gehaald en schoongemaakt om het materiaal te kunnen recyclen.
Biologisch afbreekbaar plastic op zee
Ook op zee zijn er interessante toepassingen voor biologisch afbreekbaar plastic te vinden. Zo raken kreeftenkooien en vislijnen vaak kwijt op zee, wat tot ‘spookvissen’ leidt. Maak je deze producten van biologisch afbreekbaar plastic, dan levert dat altijd nog een korter risico op schadelijke gevolgen op dan als ze nooit afbreken. In het UNEP-rapport staan deze toepassingen overigens ook genoemd als zinvol alternatief.
Afbreekbaarheid in praktijk meten
Zomaar wat voorbeelden waarbij polymeren die bewezen afbreekbaar zijn wel degelijk nuttig zijn voor specifieke toepassingen. Maar dan moet de bio-afbreekbaarheid wel goed meetbaar zijn onder die specifieke praktijkomstandigheden, zoals in de vergistingsinstallatie, of de volle grond of in zee. Die meetbaarheid is een van de onderwerpen waaraan we met Wageningen University & Research, Food & Biobased Research werken in Open-Bio. Dit is een Europees project van een consortium van toonaangevende kennisinstellingen dat heldere normen voor biobased producten aan het ontwikkelen is. Het Open-Bio consortium heeft recentelijk een gezamenlijke reactie op het UNEP rapport gepubliceerd.
Kortom: biologisch afbreekbare plastics zijn inderdaad niet dé oplossing voor het afvalprobleem in oceanen. Maar voor veel toepassingen zijn ze wel degelijk zinvol.
Ik hoor graag hoe u hier over denkt.