Gezonde voeding en een duurzaam voedselsysteem: twee zijden van de medaille
Door Thom Achterbosch
Hoe kun je grote groepen mensen stimuleren tot gezondere en duurzamere voedselkeuzes? Die vraag vind ik als wetenschapper mateloos interessant. Je kijkt dan niet naar het gedrag van de individuele consument, maar richt je op het voedselsysteem waar deze consument onderdeel van uitmaakt. Dit systeem biedt de context waarbinnen mensen voedselkeuzes maken. Wil je het voedselkeuzegedrag van groepen mensen veranderen, dan moet je die context kennen.
Alle handelingen rondom de teelt of kweek, verwerking en consumptie van voedsel, tot aan de afvoer van resten, vormen een verknoopt systeem. Het Europese vrijemarktsysteem is complex en weinig transparant. Tegelijk stuurt het de effecten van voedselconsumptie op de maatschappij en het milieu. In het Europese onderzoeksproject SUSFANS bouwen we een serie kennisinstrumenten waarmee beleidsmakers in Europa hun voordeel kunnen doen. We geven inzicht in de verschillende verwachtingen in de EU rond voedsel onder consumenten en overheden. En we ontwikkelen een EU-brede meetlat om het systeem te beoordelen op bijdragen aan gezonde voeding, een robuuste leefomgeving en economische kracht. Bijzonder is het huwelijk van deze drie disciplines in de verkenning van verschillende toekomstscenario’s en innovatierichtingen.
Eén Europese voedselrichtlijn
Dit beeld op het systeem als geheel gaat hand in hand met de ontwikkeling van tools om de voedselpatronen van Europese consumenten in kaart te brengen. Ieder land doet daar nu nog op zijn eigen manier onderzoek naar. Op basis van de nationale voedingsrichtlijnen van Nederland, Denemarken, Frankrijk, Italië en Tsjechië hebben de voedingskundigen in SUSFANS een Europese ‘gemene deler’ ontwikkeld (Mertens et al. 2018). Dit helpt ons enorm om vergelijkend onderzoek onder de Europese bevolking te doen. En het helpt beleidsmakers vervolgens om vast te stellen welke interventies zinvol zijn en welke niet.
“Het ultieme doel is het onderbouwen van een uitgebalanceerde voedingsrichtlijn die zowel gezond als duurzaam is.”
Gezondheid en duurzaamheid koppelen
Interessant is ook de koppeling die we leggen tussen ‘gezondheid’ en ‘duurzaamheid’. Ongebrande noten passen bijvoorbeeld uitstekend in een gezond dieet, maar voor de productie is veel water nodig in gebieden waar juist weinig water is. Een duurzame productie is tot op zekere hoogte mogelijk, maar er zit een grens aan. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de productie van raapzaadolie als alternatief voor palmolie uit de tropen. Door op die manier naar voedselproductiesystemen te kijken, kunnen we scenario’s ontwikkelen voor voedselproductie op totaal andere grondslag. Daarvoor combineren we twee wetenschappelijke tradities. Eén: voedingskundige analyse van consumptie op individuele schaal. En twee: het gebruik van complexe rekenmodellen om een integrale afweging te kunnen maken tussen milieuprestaties en economie, op nationaal en Europees niveau. Die komen samen in een geschakelde analyse van voeding en duurzaamheid op het niveau van de Europese consumenten én op het niveau van het voedselsysteem. Met als ultiem doel: het onderbouwen van een uitgebalanceerde voedingsrichtlijn die zowel gezond als duurzaam is.
Scenario’s
Dit ultieme doel ligt buiten de scope van SUSFANS. Als wetenschappers gaan wij niet op de stoel van beleidsmakers zitten. Maar we willen wel verschillende scenario’s voorleggen. Neem bijvoorbeeld de inname van omega 3-vetzuren, die passen in een gezond voedselpatroon. Die halen we nu vooral uit vette vis. De vangst daarvan staat onder druk, vooral vanwege de bijvangst die laagwaardig tot veevoer wordt verwerkt. Een op duurzame leest geschoeide aquacultuur met algen als visvoer, kan een alternatief productiesysteem zijn (van Zanten et al. 2017). Voor de sector zou dit een enorme omslag betekenen. Door vooraf de effecten hiervan in kaart te brengen met gebruik van rekenmodellen, dragen we bij aan goed gefundeerde beleidsbeslissingen bij de overheid en in het bedrijfsleven.
Mijn overtuiging is dat voeding & gezondheid van de consument enerzijds, en duurzame voedselproductie anderzijds, twee kanten van dezelfde medaille zijn. Ik vind dan ook dat beleidsmakers in Nederland en Europa beide perspectieven in hun beleid moeten integreren. Met SUSFANS willen we daarvoor een goed fundament leggen. Meer weten hoe we dat precies doen? Kijk dan op https://weblog.wur.eu/common-app-essay-titles/.