Fokkerij en selectie; hoe werkt dat nou?

Als ik aan mensen vertel dat ik aan fokkerij van landbouwhuisdieren werk, denken ze dat ik met dieren werk. Niets is minder waar. Het grootste deel van mijn tijd zit ik achter de computer of doe ik berekeningen . Want fokkerij, dat is rekenwerk! Dat klinkt wellicht niet zo spannend, maar ik zal uitleggen waar al die mogelijkheden toe kunnen leiden. Zoals essay conclusion examples al in haar blog vertelde, willen we in de fokkerij de beste dieren selecteren om nakomelingen voort te brengen. Hierdoor wordt de volgende generatie dieren weer net iets beter dan de huidige generatie. Maar hoe weten we nu welke dieren het beste zijn? Dat is dus de hamvraag waar ik me, samen met vele anderen, mee bezig houd!

Genen en omgeving
Genen bepalen voor een belangrijk deel het uiterlijk van een mens of dier. Zo heb je bijvoorbeeld genen die de haarkleur bepalen, genen die ervoor zorgen dat een koe goede poten en een mooi uier heeft, en genen die bepalen of een koe veel of weinig melk geeft . Maar genen zijn niet allesbepalend . Een ander groot deel van de uiterlijke kenmerken en prestatie van een dier wordt namelijk bepaald door omgevingsfactoren. Dit kan van alles uit de omgeving zijn, bijvoorbeeld de stal waarin de koe staat, het voer dat de koe krijgt, en of de koe in haar jeugd veel ziek is geweest.

Hoeveel van het uiterlijk of de prestatie van een dier door de genen bepaald wordt hangt af van het kenmerk. Soms verklaren de genen nog geen 10% van de verschillen (variatie) die we zien in het uiterlijk. Voor andere kenmerken kan dat wel 70% zijn. Het percentage van het kenmerk dat bepaald wordt door de genen noemen we ook wel de mate van erfelijkheid, ofwel de erfelijkheidsgraad. Hoe hoger de erfelijkheidsgraad, hoe groter de invloed van de genen op het uiterlijk of prestatie van het dier.

Bloedmonsters voor DNA-informatie; hulpmiddel in de fokkerij

Familieleden
Als een dier een nakomeling krijgt, worden alleen de genen doorgegeven aan de nakomelingen, de omgevingsfactoren niet. In de veeverbetering, ofwel fokkerij, willen we daarom ook graag de dieren selecteren met de beste genetische aanleg. Daardoor wordt de volgende generatie net iets gezonder of mooier, of produceert net iets meer. De dieren met de beste genetische aanleg hoeven dus niet per sé de dieren met het beste uiterlijk of de hoogste productie te zijn. Het kan zijn dat een dier bijvoorbeeld door ziekte toevallig minder heeft geproduceerd.

Het vinden van dieren met de beste genetische aanleg kost enorm veel rekenwerk. Tot een jaar of 10 geleden gebruikten we daarvoor de informatie van het uiterlijk of prestatie van het dier zelf en het uiterlijk of prestatie van zijn of haar familieleden, zoals ouders, nakomelingen, maar ook (half-)broertjes en (half-)zusjes. Aangezien familieleden voor een deel dezelfde genen hebben, is de kans op een goede genetische aanleg groter als ook de familieleden een goed uiterlijk hebben. Zo kunnen we stieren dus ook selecteren voor een goede melkproductie op basis van informatie van zijn moeder en zijn dochters.

DNA
Nog steeds is de informatie van familieleden erg belangrijkste om genetisch gezien de beste dieren te vinden. Inmiddels is de wetenschap een paar stappen verder en gebruiken we ook DNA-informatie. Zo kunnen we met nog meer zekerheid (betrouwbaarheid) zien hoeveel het DNA van familieleden overeenkomt en dus ook hoe verwant de dieren zijn. We kunnen zelfs locaties op het DNA identificeren die invloed hebben op een bepaald kenmerk. Door deze ontwikkeling zijn we in staat om nog beter en met grotere nauwkeurigheid de beste dieren selecteren. Momenteel wordt er dan ook veel onderzoek gedaan om de DNA-informatie zo optimaal mogelijk te gebruiken, waardoor de nauwkeurigheid van het selecteren van dieren nog groter wordt.