Kunnen wij Mars besmetten?

Het Food For Mars and Moon experiment gaat verder, met als ultieme doel mensen te voeden als die op Mars of op de maan gaan wonen. We gaan aan de slag met urine (struviet) als meststof. Daarnaast gaan we verder met de bacteriën die we nodig hebben.

Bacteriën op Mars

Kunnen bacteriën overleven en doen waar ze voor bedoeld zijn: dood organisch materiaal afbreken en stikstof uit de lucht omzetten in nitraat, beide ter bemesting van de voedselarme bodem? Stel dat dit ook lukt, naast groenten telen, dan is dat mooi voor een toekomstige kolonie op Mars. Echter schuilt hierin ook een bezwaar. Aardse bacteriën, maar ook ander levend of dood organisch materiaal, zouden op het oppervlak van Mars terecht kunnen komen. Dat leidt tot besmetting en willen we dat wel? En mag dat wel?

Bacteriën in wortelknolletjes van de erwt

Regels over besmetting van Mars

Nee, dat mag niet. Er is een convenant van het internationale comité voor ruimteonderzoek (COSPAR) dat aangeeft dat er buiten onze planeet geen besmetting met levende wezens of met organisch materiaal mag plaatsvinden. Een mooi streven, want het maakt onderzoek mogelijk naar buitenaards leven. Je hoeft je bij bevindingen niet af te vragen of het geen besmetting is afkomstig van de aarde. Alle ruimtevarende naties doen daarom hun uiterste best om besmetting te voorkomen.

Mars met de ijskappen, zit er leven onder de kappen? Foto: OSIRIS instrument in het ESA Rosetta ruimtevaartuig in 2007.

Toch al besmetting?

Een oventje aan boord van een van de Marsrovers constateerde in zijn eerste experiment organisch materiaal. Dat resultaat kon echter nooit herhaald worden en zeer waarschijnlijk was het een besmetting afkomstig van de aarde. Er is poep van de astronauten op de maan achtergebleven, die door de staat Californië als monument is aangemerkt, samen met alle andere spullen die zijn achtergebleven. Er zijn dus al bacteriën op zowel Mars als de maan.

Is besmetting wel erg?

De vraag is of het erg is als de maan of Mars besmet raakt met aards leven. Een argument is dat we gevonden leven willen kunnen onderscheiden van buitenaards leven. Dat is alleen een probleem als dat onderscheid niet te maken is. Het is bekend dat kometen organische moleculen en zelfs aminozuren bevatten die hetzelfde zijn als wat we op aarde kennen. Ze zijn echter allemaal chemisch gevormd en dus geen teken van leven. Leven op aarde kenmerkt zich vooral door chemische reacties die in een vloeibaar medium, water, plaatsvinden. Dat alles uiteraard in een levende cel met DNA dat zich kan repliceren. Door evolutie is dit basisprincipe bijgeschaafd en heeft het voortdurend nieuwe soorten opgeleverd, beïnvloed door de omstandigheden. Het lijkt ondenkbaar dat dit proces zich op een ander hemellichaam net zo heeft voltrokken als op aarde. Het zou mij niet verbazen dat ergens, bijvoorbeeld in de zeeën onder het ijs van de Jupitermaan Europa er op het eerste gezicht ‘soorten’ rondzwemmen die op vissen of dolfijnen lijken omdat de omgeving vergelijkbare eisen stelt. Maar nader beschouwd zal het direct duidelijk zijn dat het om iets onaards gaat, omdat het een volledig andere ontstaansgeschiedenis zal hebben. Dan kan er dus wel sprake zijn van besmetting, maar zal het de detectie van buitenaards leven niet in de weg zitten.

Kan er wel wat leven op Mars?

Kunnen we Mars wel besmetten met leven? Daarvoor moeten we eerst kijken naar de huidige omstandigheden op Mars. Het is er meestal koud tot heel koud. Vind je de winter op aarde koud, op Mars is het meestal -50 graden en het kan ’s nachts afkoelen tot -100. Als je gelukt hebt komt de temperatuur even boven nul en kan het maar liefst 20 graden worden. Er is dus bijna nooit vloeibaar water mogelijk op Mars. Dat betekent dat chemische en biologische processen in een vloeibaar medium, zoals nodig voor al het leven op aarde, nagenoeg onmogelijk is. Op Mars is er lucht, maar die is zo ijl dat het vergelijkbaar is met de lucht 30 kilometer boven de aarde. Daarnaast bereikt kosmische straling het oppervlak en die is zo sterk dat het uiteindelijk dodelijk zal zijn.

Zuidpool van Mars. Zit er leven onder de ijskap? Foto: OSIRIS instrument in het ESA Rosetta ruimtevaartuig in 2007.

Wat zijn de kanshebbers voor overleven?

Het is bekend dat bacteriën, beerdiertjes en korstmossen aan de buitenkant van het ISS, dus in de ruimte, een half jaar hebben weten te overleven. Maar als we Mars echt zouden willen besmetten, dan is er meer nodig dan overleven: er zal vermenigvuldigd moeten worden en dat lijkt onmogelijk. Dus als er al een levend organisme zou ontsnappen uit een nederzetting op Mars, zal dat het uiteindelijk niet overleven. Er is dan wel besmetting met organisch materiaal, maar dat zou als Aards leven herkenbaar moeten zijn. Overigens dit is slecht nieuws voor mensen die denken met behulp van terravorming Mars om te bouwen tot een ‘tweede’ Aarde; voorlopig blijft dat toch iets voor Science Fiction-verhalen.

Echter, heel recent is informatie naar buiten gekomen dat onder de ijskap op Mars vloeibaar water aanwezig zou kunnen zijn. Als dat wordt bevestigd, verandert er wel wat, want dan is de kans op leven op Mars een stuk groter geworden.