De wetenschappelijke zoektocht naar kennis is geen voorspelbaar en vastomlijnd proces, in tegenstelling tot wat mensen vaak denken. Om nieuwe ontdekkingen te doen, hebben onderzoekers ruimte nodig voor creativiteit, om te falen en voor toeval. In die zin bestaan er raakvlakken met kunst. Daarom zoeken Wageningse wetenschappers inspiratie bij kunstenaars en wisselen ze uit hoe de creatieve ruimte kan worden vergroot.
Er bestaat een romantisch idee van de wetenschapper die tijdens een Eureka-moment plotsklaps tot nieuwe inzichten komt. Een ander beeld is dat onderzoek alleen vastomlijnde, formele stappen behelst. Maar beide ideeën kloppen niet. Creativiteit is erg belangrijk in onderzoek en in die zin heeft wetenschap veel gemeen met kunst.
“De verbinding met kunst kan helpen om de focus meer op het wetenschappelijke proces en minder op het resultaat te leggen.”
Dolf Weijers, hoogleraar Biochemie
Deel deze quote:
“Wetenschap en kunst zijn twee verschillende vormen om iets inzichtelijk te maken of te verbeelden. Ze geven beide een perspectief op de werkelijkheid”, vertelt Dolf Weijers, hoogleraar Biochemie. “Van een afstandje lijkt het onderzoeksproces heel formeel en het kunstzinnige proces wat rommelig. Maar het wetenschappelijke proces kan ook heel rommelig en onvoorspelbaar verlopen. Creatief en associatief denken is voor wetenschappers belangrijk om inzichten op te doen en verbanden te leggen.”
Rare associaties
Wetenschappers kunnen veel opsteken van kunstenaars, meent Weijers. “Dat associatieve en creatieve staat in de kunst centraal in de methodologie. Die aspecten behoeven meer aandacht in de wetenschap. Het creatieve proces vormt namelijk de essentie van wetenschap.”
In een creatief proces is ruimte nodig om te mislukken, maar ook voor toeval. Zo ontdekte arts en microbioloog Alexander Fleming in 1928 per toeval de bacteriedodende schimmel penicilline tijdens een onderzoek naar de stafylokokkenbacterie. Een mooi voorbeeld van serendipiteit: iets waardevols ontdekken terwijl je iets anders zocht.
“Dat associatieve en creatieve staat in de kunst centraal in de methodologie. Die aspecten behoeven meer aandacht in de wetenschap. Het creatieve proces vormt namelijk de essentie van wetenschap.” Foto: Duncan de Fey.
“Onderzoekers moeten kunnen experimenteren. Falen en fouten maken hoort daarbij. Je moet een omgeving creëren waarin je rare associaties en onjuiste ideeën kunt opperen, en waarin je toevallig ergens tegenaan kunt lopen.” Die ruimte schep je door anders te kijken naar hoe je je team samenstelt en wat je stimuleert in je team, zegt Weijers. “Voor mij is het altijd heel vanzelfsprekend geweest om ruimte te geven aan creatieve chaos. Dat trekt mensen aan die dat ook hebben.”
Inmiddels is het stereotype beeld wat wetenschap is en doet, breder aan het veranderen. “Gelukkig komt er meer aandacht voor diversiteit en de verschillende manieren waarop je wetenschapper kunt zijn.” Het gaat niet meer alleen om hoeveel artikelen iemand publiceert, maar ook om wat iemand bijdraagt aan een team, aan onderwijs, aan wetenschapscommunicatie en het maatschappelijke debat. “Dat valt niet allemaal te vangen in formele training, maar kun je onder meer stimuleren door te kijken naar andere disciplines zoals kunst.”
Samenwerken
Weijers en zijn collega Joris Sprakel, hoogleraar Fysische chemie en zachte materie, hebben samen met een groep andere Wageningse wetenschappers en kunstenaars het plan opgevat om van elkaar te leren en ideeën uit te wisselen. Het idee, dat vertraging heeft opgelopen door de coronapandemie, is om een platform te creëren waar wetenschappers en kunstenaars in verbinding kunnen treden. Weijers benadrukt dat hij niet voor kunstenaars kan spreken, maar denkt dat de continue zoektocht naar vernieuwing, op het scherpst van de snede, wetenschap heel aantrekkelijk maakt voor kunstenaars.
Krachten in plantencellen: In deze dwarsdoorsnede van den wortelpunt van de zandraket (Arabidopsis thaliana) is door middel van een moleculaire sensor de krachten zichtbaar gemaakt die op de cellen worden uitgeoefend. De verschillende kleuren geven ieder een andere kracht aan. Opname gemaakt door dr. Vera Gorelova.
“Als wetenschapper gebruik je andere methodes, maar het gaat ook om het in beeld brengen van hoe je de werkelijkheid waarneemt, welke verbanden er zijn. Soms is dat even visueel als kunst.” Zoals in het recente, bijzondere project waarin Weijers en Sprakel metingen hebben verricht naar de krachten die op een plantencel inwerken, op moleculaire schaal. Het resultaat maakten ze inzichtelijk in kleurrijk beeld (zie de afbeelding hierboven).
Onvolledige kennis
Wat wetenschap en kunst eveneens gemeen hebben, is dat ze in de samenleving ter discussie staan. Er zijn mensen die geen waarde zeggen te hechten aan kunst en mensen die de wetenschap wantrouwen, bijvoorbeeld wat betreft klimaatverandering of corona. “Vaak ontstaat een verkeerd beeld omdat alleen de wetenschappelijke resultaten over de schutting worden gegooid en mensen geen inzicht krijgen in het proces. Als wetenschapper word je op je vingers getikt als je een jaar later zegt dat iets toch anders zit. Dan word je gezien als niet betrouwbaar. Maar wat vaak niet goed wordt begrepen is dat er in de wetenschap geen eindresultaten bestaan.”
Iedere wetenschappelijke bevinding gaat uit van de kennis van nu. Juist vanuit onjuiste inzichten of een onvolledig beeld, is het mogelijk om tot juistere inzichten en een vollediger beeld te komen. “Die onvolledigheid en onzekerheid zijn voor veel mensen een ongemakkelijke realiteit”, aldus Weijers. Hij vervolgt: “Het grootste dat we als wetenschappers de komende periode in maatschappelijk opzicht kunnen bereiken, is meer inzicht geven in het wetenschappelijke proces zodat onvolledige en voortschrijdende inzichten een geaccepteerd onderdeel worden van kennisvergaring. Persoonlijk denk ik dat de verbinding met kunst kan helpen om de focus meer op het proces en minder op het resultaat te leggen.”
Opening van het Academisch Jaar 2021-2022 De online opening van het academisch jaar aan Wageningen University op maandag 6 september 2021, heeft als motto Crossing Boundaries. Wetenschappers en kunstenaars verkennen op verschillende manieren de wereld om ons heen. Ze creëren beide nieuwe inzichten en objecten door grenzen op te zoeken en te overschrijden. Daarbij stuiten ze op verschijnselen als toeval en mislukking. De online opening van het academisch jaar gaat erover hoe wetenschap en kunst elkaar inspireren. Beide maken deel uit van de brede publieke dialoog over onze menselijke toekomst.
> Meer informatie en aanmelden
Leadfoto: Het celkompas van een levermos (Marchantia polymorpha) in beeld gebracht. Het SOSEKI kompas-eiwit is in alle cellen zichtbaar gemaakt (in geel) en markeert de hoek van de cellen die naar de jongste delen in het centrum gericht zijn. Opname gemaakt door dr. Catherina Albrecht, WUR.
No related posts.
Heb je vragen of opmerkingen? Ga hieronder in gesprek.
Dolf Weijers promoveerde in 2002 aan de Universiteit van Leiden en kwam, na enkele jaren als onderzoeker bij de Universiteit van Tübingen in Duitsland, in 2006 in dienst bij Wageningen University. Zes jaar later werd Weijers persoonlijk hoogleraar Biochemie van Plantenontwikkeling. Hij kreeg prestigieuze onderzoeksbeurzen en studenten verkozen hem in 2013 tot Teacher of the Year. In 2017 werd Weijers hoogleraar en leerstoelhouder Biochemie. “Mijn interesse ligt bij fundamentele kennisvragen over hoe processen in planten eruitzien. Ik wil de geheimen van planten ontrafelen.”
Hartelijk dank Onno! Ik weet dat er veel over dit thema wordt gedacht en geschreven, en dat is enorm boeiend. Ik ben erg benieuwd wat we als wetenschappers kunnen leren van de kunsten (en omgekeerd), en vooral wat dat in de praktijk betekent.
Beste Dolf,
Leuk dat jij vooral de methoden uit de kunst noemt als iets waar wetenschappers van kunnen leren. In mijn ervaring met kunstomgevingen (ik heb wat lezingen gegeven in musea en design-opleidingen), gaan kunstenaars juist bijna volgens een wetenschappelijke methode te werk in het uitwerken van hun ideeën. Misschien kunnen we niet alle kunstuitingen en kunstenaars over een kam scheren (evenals alle wetenschappen en wetenschappers) en wellicht moeten we een onderscheid maken tussen het idee en de inspiratie hiervoor, en de verdere verdieping met het bijbehorende onderzoek.
Garmt
Beste Garmt, dank voor je opmerking. Ik deel je stelling volkomen dat generalisaties hier absoluut niet op hun plaats zijn. Wel zie ik dat er een tendens is om deze twee sectoren als zeer verschillend te zien, inclusief hun methoden. Maar je punt is helemaal terecht dat er wetenschappers en kunstenaars van zeer verscheiden pluimage bestaat. Ik ben wel benieuwd in hoeverre wel de wetenschap kunnen verrijken door al in opleiding explicieter elementen aan te bieden waarin creativiteit en inspiratie geprikkeld worden. Zouden de kunsten daar een rol in kunnen spelen?
Ja en nee. Rond ‘creativiteit’ bestaat veel onduidelijkheid. Voor je het weet sta je met gekleurde stiften voor een wit vel papier. Dat is een zeer beperkte opvatting van creativiteit. Creativiteit is overal mogelijk en kent veel uitingsvormen, niet slechts de spreekwoordelijke, hierboven gechargeerd weergegeven, ‘kunstzinnige’ vorm. ‘Creativiteit’ strak definiëren is moeilijk. Het gaat om het oplossen van problemen op onverwachte wijze, of om het zien van voorheen ongeziene mogelijkheden. Iets dat elke wetenschapper eigenlijk al doet. Om serendipiteit meer kans te geven, of om fouten van onderzoekers (dus een mislukte studie, dus geen publicatie) te waarderen is er iets nodig in de manier waarop WUR omgaat met onderzoekstijd. Een diepgaande discussie hierover zal nodig zijn, want geld gaat het kosten, en dat bemoeilijkt zulke discussies vaak.
beste Dolf, ik ben zeer geinteresseerd in je ervaringen en zou dit ook graag verder brengen in mijn werkveld (ESG, milieu en ecotox). Vind je het goed om een keer van gedachten te wisselen?
Met dit thema experimenteer ik als pensionado al enkele jaren.
Eerst met dynamische systeem simulatie uit mijn oude doos, zoals zouten getijde indringing in estuaria, thermische stratificatie van meren en korte koolstof keten in aquatisch ecosysteem.
Nu de el ninjo en el nanjo oscillaties op de zuidelijke oceanen, klimaat adaptatie met buoyancy breakers om de abyssale warmte naar de over verhitte atmosfeer te brengen, door middel van entrainment, aangedreven door een modulaire vloot van energie dragers.
Meest concreet Delta 21, een overstromingspreventie model tegen zeespiegelstijging en hoge rivierstanden. Dit middels de plaatsing van een mega badkuip voor de estuarium monding (waterbouwkundig). Aan de zeezijde voorzien van een mega batterij van pompturbines, nachts aangedreven door de curtailed windenergie om het bad leeg te maken en overdag genoeg stroom leverend voor meer dan 2 miljoen huishoudens. Bij normale omstandigheden stroomt de rivier langs de badkuip via een stormvloedkeersluis naar zee. Wordt de zee of de rivier hoog, dan gaat de stormvloedkeersluisdicht en komt aan de andere kant van de badkuip een beweegbare overlaat naar beneden die de rivier kan afzuigen, zodat er van beneden af een grote berging ontstaat waardoor beneden en midden rivieren van directe overstroming gevrijwaard worden en dijken niet verhoogd. Tegelijkertijd kunnen met dit systeem andere hydro-, elektro-, thermo- en ecosysteem diensten worden geleverd. Zoals, wind en drijvende zonne-energie em. blauw stroom uit zoet zout verschillen. Dit kan nog eens schone stroom voor 4 tot 6 miljoen huishoudens leveren. Voorts scope aquacultures, verbeterde vismigratie, koolstof binding, koelwateropvang voor drijvende data centra. Niet opgenomen duurzame stroom kan direct op nabij gelegen industrie terrein in waterstof worden omgezet. Voor het geode begrip, bij hoog water uit zed of hoge rivierafvoeren wordt de stroom opwekking volledig vervangen door een mega groot stroom verbruik, orde grootte 43,3 GWh per etmaal om heel Nederland droog te houden.
Met een grote serie plaatjes probeer ik als libero dit gedachte goed vorm te geven, dit in gesprekken met andere gepensioneerde raadgevende ingenieurs uit mijn Royal Haskoning DHV curriculum.
Dag Dolf,
Het is zeer boeiend die combi
werd destijds al uitgedaagd om als kunststudent samen te werken met bijvoorbeeld HTSers.
Later werd ik verschillende keren gevraagd als kunstenaar hoe ik tegen stadsplanning of gevangeniswezen aankeek.
Het is uitermate belangrijk om kunstenaars ook te betrekken in jullie discipline.
Herman de Vries is zo´n prachtig voorbeeld van biologie en kunst……..Jederman ist ein Kunstler zei Joseph Beuijs en die hield zich ook al bezig met die combi……we kunnen veel van elkaar leren…. hoe meer inzichten hoe beter.
Ik ben al oud maar stimuleer voraal de jeugd op wetenschappelijk en creatief gebied met elkaar in contact te treden.
Geweldig initiatief!
Werk mijn hele leven al in het spanningsveld tussen kunst en wetenschap! Zie mijn website http://www.onnovandokkum.nl
Hartelijk dank Onno! Ik weet dat er veel over dit thema wordt gedacht en geschreven, en dat is enorm boeiend. Ik ben erg benieuwd wat we als wetenschappers kunnen leren van de kunsten (en omgekeerd), en vooral wat dat in de praktijk betekent.
Beste Dolf,
Leuk dat jij vooral de methoden uit de kunst noemt als iets waar wetenschappers van kunnen leren. In mijn ervaring met kunstomgevingen (ik heb wat lezingen gegeven in musea en design-opleidingen), gaan kunstenaars juist bijna volgens een wetenschappelijke methode te werk in het uitwerken van hun ideeën. Misschien kunnen we niet alle kunstuitingen en kunstenaars over een kam scheren (evenals alle wetenschappen en wetenschappers) en wellicht moeten we een onderscheid maken tussen het idee en de inspiratie hiervoor, en de verdere verdieping met het bijbehorende onderzoek.
Garmt
Beste Garmt, dank voor je opmerking. Ik deel je stelling volkomen dat generalisaties hier absoluut niet op hun plaats zijn. Wel zie ik dat er een tendens is om deze twee sectoren als zeer verschillend te zien, inclusief hun methoden. Maar je punt is helemaal terecht dat er wetenschappers en kunstenaars van zeer verscheiden pluimage bestaat. Ik ben wel benieuwd in hoeverre wel de wetenschap kunnen verrijken door al in opleiding explicieter elementen aan te bieden waarin creativiteit en inspiratie geprikkeld worden. Zouden de kunsten daar een rol in kunnen spelen?
Ja en nee. Rond ‘creativiteit’ bestaat veel onduidelijkheid. Voor je het weet sta je met gekleurde stiften voor een wit vel papier. Dat is een zeer beperkte opvatting van creativiteit. Creativiteit is overal mogelijk en kent veel uitingsvormen, niet slechts de spreekwoordelijke, hierboven gechargeerd weergegeven, ‘kunstzinnige’ vorm. ‘Creativiteit’ strak definiëren is moeilijk. Het gaat om het oplossen van problemen op onverwachte wijze, of om het zien van voorheen ongeziene mogelijkheden. Iets dat elke wetenschapper eigenlijk al doet. Om serendipiteit meer kans te geven, of om fouten van onderzoekers (dus een mislukte studie, dus geen publicatie) te waarderen is er iets nodig in de manier waarop WUR omgaat met onderzoekstijd. Een diepgaande discussie hierover zal nodig zijn, want geld gaat het kosten, en dat bemoeilijkt zulke discussies vaak.
beste Dolf, ik ben zeer geinteresseerd in je ervaringen en zou dit ook graag verder brengen in mijn werkveld (ESG, milieu en ecotox). Vind je het goed om een keer van gedachten te wisselen?
Vanzelfsprekend! Neem je contact op?
Art makes science and science makes art.
Met dit thema experimenteer ik als pensionado al enkele jaren.
Eerst met dynamische systeem simulatie uit mijn oude doos, zoals zouten getijde indringing in estuaria, thermische stratificatie van meren en korte koolstof keten in aquatisch ecosysteem.
Nu de el ninjo en el nanjo oscillaties op de zuidelijke oceanen, klimaat adaptatie met buoyancy breakers om de abyssale warmte naar de over verhitte atmosfeer te brengen, door middel van entrainment, aangedreven door een modulaire vloot van energie dragers.
Meest concreet Delta 21, een overstromingspreventie model tegen zeespiegelstijging en hoge rivierstanden. Dit middels de plaatsing van een mega badkuip voor de estuarium monding (waterbouwkundig). Aan de zeezijde voorzien van een mega batterij van pompturbines, nachts aangedreven door de curtailed windenergie om het bad leeg te maken en overdag genoeg stroom leverend voor meer dan 2 miljoen huishoudens. Bij normale omstandigheden stroomt de rivier langs de badkuip via een stormvloedkeersluis naar zee. Wordt de zee of de rivier hoog, dan gaat de stormvloedkeersluisdicht en komt aan de andere kant van de badkuip een beweegbare overlaat naar beneden die de rivier kan afzuigen, zodat er van beneden af een grote berging ontstaat waardoor beneden en midden rivieren van directe overstroming gevrijwaard worden en dijken niet verhoogd. Tegelijkertijd kunnen met dit systeem andere hydro-, elektro-, thermo- en ecosysteem diensten worden geleverd. Zoals, wind en drijvende zonne-energie em. blauw stroom uit zoet zout verschillen. Dit kan nog eens schone stroom voor 4 tot 6 miljoen huishoudens leveren. Voorts scope aquacultures, verbeterde vismigratie, koolstof binding, koelwateropvang voor drijvende data centra. Niet opgenomen duurzame stroom kan direct op nabij gelegen industrie terrein in waterstof worden omgezet. Voor het geode begrip, bij hoog water uit zed of hoge rivierafvoeren wordt de stroom opwekking volledig vervangen door een mega groot stroom verbruik, orde grootte 43,3 GWh per etmaal om heel Nederland droog te houden.
Met een grote serie plaatjes probeer ik als libero dit gedachte goed vorm te geven, dit in gesprekken met andere gepensioneerde raadgevende ingenieurs uit mijn Royal Haskoning DHV curriculum.
Dag Dolf,
Het is zeer boeiend die combi
werd destijds al uitgedaagd om als kunststudent samen te werken met bijvoorbeeld HTSers.
Later werd ik verschillende keren gevraagd als kunstenaar hoe ik tegen stadsplanning of gevangeniswezen aankeek.
Het is uitermate belangrijk om kunstenaars ook te betrekken in jullie discipline.
Herman de Vries is zo´n prachtig voorbeeld van biologie en kunst……..Jederman ist ein Kunstler zei Joseph Beuijs en die hield zich ook al bezig met die combi……we kunnen veel van elkaar leren…. hoe meer inzichten hoe beter.
Ik ben al oud maar stimuleer voraal de jeugd op wetenschappelijk en creatief gebied met elkaar in contact te treden.
Hartelijk dank voor deze aanmoediging!