Zwerfafval voorkomen
Bij de landelijke Opschoondag van Nederland Schoon waren overal in Nederland kinderen en volwassenen aan de slag met grijper en vuilniszak. Zakken vol zwerfvuil ruimden ze op, op straat, in parken, bermen en bossen. Het merendeel van het zwerfafval bestaat uit verpakkingsmateriaal; van koekjes, chips en snacks tot blikjes en flesjes.
Voor veel mensen is dit rondslingerende vuil een doorn in het oog. In een schone omgeving voel je je prettiger. Ook trekt zwerfafval vuil aan. Daarnaast is het slecht voor natuur en milieu. Het afval kan de bodem vervuilen en door dieren worden aangezien als voedsel. Ook kunnen ze erin verstrikt raken. Waar een bananenschil na een jaar verteerd kan zijn, doet een stukje kauwgom er zeker twintig jaar over voor het is afgebroken, een blikje minstens vijftig jaar en een plastic flesje valt zelfs slechts in steeds kleinere stukjes uiteen.
Omgaan met zwerfafval
Centra voor natuur- en milieueducatie (NME) willen kinderen, jongeren en volwassenen bewust maken van de waarde van een omgeving zonder zwerfval, om op die manier zwerfafval te voorkomen. Maar waar moet je lesmateriaal qua inhoud, opbouw en vorm aan voldoen om een positieve verandering in kennis, houding en gedrag te bereiken?
“ Omgaan met afval moet onderdeel worden van de cultuur op school ”
Minder zwerfafval vraagt verandering van kennis, houding en gedrag. Onderzoek van de Wetenschapswinkel Wageningen naar lespakketten over zwerfafval biedt handvaten om effectief lesmateriaal te ontwikkelen.
Op basis van een vergelijking van lespakketten, literatuuronderzoek en expert views ontwierpen de onderzoekers een checklist voor effectieve lespakketten. “Centra voor natuur- en milieueducatie en leerkrachten kunnen aan de hand van deze checklist hun lesmateriaal beoordelen en verbeteren”, aldus projectleider Bram ten Cate van Wageningen Environmental Research.
Zelf actie ondernemen
Het belangrijkste is dat het materiaal ruimte biedt voor leerlingen om echt zelf actie te ondernemen, vertelt Anne Remmerswaal, die als onderzoeker vanuit Educatie- en competentiestudies van Wageningen University & Research bij het onderzoek betrokken was. “Het zelf actie ondernemen zou centraal moeten staan in onderwijs over afval. Daarbij draait het om beginnen bij jezelf. Lesmateriaal gaat toch vaak meer om bewustwording, bespreken van het probleem en wat je er aan kan doen, en minder over echt iets kunnen veranderen. Door zelf actie te ondernemen ervaren leerlingen dat zij een verschil kunnen maken.”
Groene helden
Een tweede aanbeveling is dat het materiaal inspiratie biedt. Remmerswaal: “Leerlingen hebben inspirerende voorbeelden nodig, groene helden, bij voorkeur kinderen die aan de slag zijn gegaan om zwerfafval te voorkomen.” Zoals Boyan Slat. Als kind bedacht hij een oplossing om de plastic soep op zee op te ruimen en nu werkt hij met zijn stichting The Ocean Cleanup aan de realisatie van zijn idee.
Als woonwerkverkeerfietser raap ik gemiddeld 500 plastic objecten/ jaar op uit de berm. Uit het assortiment blijkt dit vooral van de jeugd, ook doordat ik zie dat ze weggooien. Verandering van perspectief verandert het gedrag ( tegenlicht VPRO), beelden zijn daarin zeer bepalend. Beelden van deze bron publiceren en de gevolgen van de vervuiling. Verfilm ook het perspectief, behalve de effecten ook de strafmaatregel, en gebruik dat als voorlichting materiaal. De strafmaatregel zou opruimen en geldboete moeten zijn. Ook kan er simpel biologie les kunnen worden gegeven met een vuilniszak erbij.zien is begrijpen.
Beste Marcel,
We hopen dat de lespakketten over zwerfafval kinderen aanzet om het gewoon te vinden afval niet op straat of in de natuur te gooien. Bedankt voor je suggestie voor de biologieles.
het zwerfafval rondom huizen en wooncomplexen, woonwijken, winkelgebieden en gewoon op de rijweg en in de berm is dagelijks een grote ergernis. het NME educatieproject zal hopelijk een cultuuromslag inluiden maar er zijn vast en zeker ook simpele akties met snelle resultaten te bedenken. bijvoorbeeld het plaatsen van meer afvalbakken op cruciale plekken bij bebouwing, parken en drukke fiets- en wandelroutes. de taak voor landelijke en lokale overheden!
Dag Jacqueline,
Bedankt voor je reactie. Meer afvalbakken op cruciale plekken zal zeker helpen (denk aan de zogenaamde vangnetten langs schoolroutes). De lessen over zwerfafval zullen zeker bijdragen aan bewustwording. Jong geleerd is oud gedaan.
Ik ben een zeer fanatieke #zwerfie, op de routes waar ik dagelijks loop,cq fiets. Voorheen ruimde ik op als mensen mij niet zagen; Sinds een jaar ruim ik het ook op als mensen mij wel zien, in de hoop dat “goed voorbeeld, doet goed volgen” zijn weg kan vinden.Ik ervaar er veel plezier aan.
Beste Marion,
Fijn dat je er plezier in hebt om zwerfafval op je dagelijkse routes op te ruimen. Goed voorbeeld doet zeker volgen!
Ik ruim iedere dag iets op wat ik op straat tegen kom op terwijl ik naar de winkels loop. Al vanaf jongs af aan zien mijn kinderen dit en doen mee. Nu in de puberteit is het niet ‘cool’ om te doen maar ze zullen niks zelf op straat gooien. En ik hoop als ze wat ouder zijn dat ze mijn ‘rare’ gewoonte weer oppakken.
Dag Olivier,
Bedankt voor je reactie! Je kinderen zullen deze gewoonte ongetwijfeld later weer oppakken. Het is daarom belangrijk om kinderen op jonge leeftijd bewust te maken van een schone omgeving.
ik heb wel een idee voor lesmateriaal: in de klas een ‘brainpick’ met leerlingen, liefst van verschillende jaargangen lijkt me, om samen tot mogelijke oplossingen voor het zwerfafval te komen. Dit kan middels de techniek van Durftevragen erg goed gedaan worden. zie onze website ook voor meer info: http://durftevragen.nl/ Er zijn minimaal een 15 tal begeleiders van durftevragen in nederland, die vast wel door het land mee willen faciliteren van deze sessies, zodat er ook iets gedaan kan worden met de resultaten die een sessie oplevert. het levert veel energie en inspiratie op zeggen mensen na afloop van een sessie. Ik praat er graag met jullie over door.
Hallo Ingeborg,
Inspirerende suggestie lever je aan! Ik denk dat de diverse NME-centra in Nederland met durftevragen hun voordeel kunnen doen. Je kunt rechtstreeks met hen contact opnemen.
Hallo,
Goede acties en initiatieven, maar volgens mij is het verminderen van het aantal afvalbakken op straat (door gemeenten om kosten te verlagen) ook een oorzaak van meer afval op straat. Misschien is het nuttig om bij gemeenten of de VNG cijfers op te vragen over de aantallen openbare afvalbakken over de laatste 10 jaar. Succes ermee!
Ik zou het een mooi initiatief vinden om in en rond de schoolgebouwen zelf het afval gescheiden te verzamelen. Als je alleen al het plastic in aparte bakken doet en dan gaat verkopen. De opbrengst hiervan kun je gebruiken voor het jaarlijkse schoolfeest. Volgens mij doen dan heel veel leerlingen mee
Beste Marga,
Dank voor je idee om op scholen afval gescheiden in te zamelen. Veel scholen doen dit trouwens al. Zie bijvoorbeeld het initiatief ‘Afvalvrije school’. ( http://www.gemeenteschoon.nl/nieuws/2016/we-afvalvrije-school/)
Ik zou het mooi vinden als in en rond de schoolgebouwen het afval gescheiden zou worden verzameld. Denk alleen al aan het plastic. Dit kun je verkopen en de opbrengst kan dan naar het jaarlijkse schoolfeest gaan
Noem ook ballonnen! Regelmatig verzamel ik zwerfafval rond het flatgebouw waarin wij wonen. Behalve genoemde zwerfstukken tref ik ook ballonnen aan, die (helaas) nog al te vaak bij kinderpartijtjes worden gebruikt als versiering, niet in de laatste plaats op scholen. Zoals bekend zijn verloren ballonnen niet alleen slecht voor milieu maar ook voor het welzijn van dieren. Er zijn echt heel veel andere manieren op de boel op te vrolijken. Juffen en meesters: wees creatief!
Hallo Anna,
Bedankt voor je reactie. Misschien heb je zelf creatieve ideeën om door te geven aan de leerkrachten op de scholen bij jou in de buurt. Ik denk zeker dat ze er open voor zullen staan.
Beste Bram, Sinds twee jaar woon ik in het mooie dorp Brummen. Ik ergerde me enorm aan de hoeveelheid zwerfvuil op straat. Eerst ben ik als vrijwilliger zelf gaan rapen. Inmiddels heb ik een werkgroep opgericht en rapen we iedere 6 – 8 weken met een groep van 6/7 vrijwilligers. Ook heb ik inmiddels op één school voorlichting gegeven. Het lijkt me inderdaad de beste aanpak : bij de bron beginnen en bewustzijn kweken.
Dag Paulijn,
Dank voor je reactie. Misschien kun je bij de voorlichting op scholen nog tips gebruiken die wij genoemd hebben in de Checklist. Succes met je aanpak in Brummen.
Goed initiatief; benieuwd wat het oplevert. Ik denk dat de effecten pas op langere termijn zichtbaar zullen zijn – een generatie verder, wellicht.
Ik vraag ik me af of, tot de cultuuromslag plaatsvindt, de verantwoordelijkheid voor het ontstaan van zwerfafval niet wat meer bij de producent kan worden gelegd. De consument is in veel gevallen geconditioneerd slachtoffer van bewuste marketingcampagnes die niet wijzen op de effecten van consumptief gedrag/zwerfafval. Als tabaksfabrikanten kunnen worden gedwongen om een waarschuwing voor gezondheidsrisico’s op sigarettenverpakkingen te plaatsen, kunnen andere fabrikanten toch ook worden gedwongen om afbeeldingen van dieren te plaatsen die het slachtoffer zijn van zwerfafval (http://www.magazine.nationalgeographic.nl/artikel/het-vernietigende-effect-van-ons-afval-op-zeedieren)? En waarom is er nog steeds geen beloningssysteem voor het terugbrengen van verpakkingen?
Ik neem mijn afval altijd mee en heb heel lang het afval van anderen uit bermen geraapt (https://flic.kr/s/aHsjYLJEJp), maar het is ontmoedigend om te zien dat de hoeveelheid afval telkens toeneemt, terwijl het aantal afvalrapers niet groeit. Ik ben er moedeloos van geworden en ben er daarom mee gestopt.
Beste Jan,
Uit je reactie maak ik op dat erg betrokken bent bij het probleem. Dank voor je bijdrage!
Inmiddels denk ik dat het aantal afvalrapers wel degelijk groeit.
Wat veel mensen niet beseffen is hoe praktisch, hygienisch en efficient eenpersoons drank- en voedselverpakkingen zijn, en hoezeer wij boffen dat ze bestaan. Misschien is het voor de bewustwording goed als scholieren 1 dag per jaar proberen alles in hun eigen herbruikbare verpakking mee naar school te nemen, of dat 1 dag per jaar mensen op benzinestations bij de uitgang al het verpakkingsmateriaal moeten inleveren.
Hallo Judith,
Leuke suggestie om mensen bij benzinestations verpakkingsmateriaal te laten inleveren. Is deze actie al eens gedaan?
En verder: ken je het initiatief ‘Afvalvrije school’? http://www.gemeenteschoon.nl/nieuws/2016/we-afvalvrije-school/
Goedemiddag,
Zelf frustreer ik me behoorlijk over het plastic probleem. Tegenwoordig kunnen weinig mensen hun eigen troep opruimen. Door mensen bewust te laten maken over het grote plastic probleem. Is het zeker goed om dit via scholen, de jeugd, het probleem zichtbaar te laten maken.
En daar projecten aan te hangen. Via scholen. Via wandel / hardloop evenementen.
Misschien wilt u via mail contact opnemen om hier een keer over te sparren.
Groeten Anne
Dag Anne,
Bedankt voor je reactie. Ik zal een van de komende weken contact per mail met je opnemen.
Groeten
Lessen op school is prima, het echte leven speelt zich af op straat. Voorbeeldgedrag helpt, maar het gaat niet zonder handhaving. Het tuinafval wordt in mijn straat al meer dan 10 jaar met vaste regelmaat in het water gegooid. De buurman lacht me uit, de gemeente treedt niet op. Er is wel selectieve aandacht van de BOA’s voor hondenpoep, want daar krijgen ‘de mensen’ soms vieze schoenen van. Maar tuinafval onder water raakt verder niemand. De rechter zou dit gedrag veroordelen, maar de buurman komt niet voor de rechter, tenzij er gehandhaafd wordt. Handhaving richt zich echter hoofdzakelijk op grote criminaliteit. “Dus dit mag”.
Ik verbaas me er ook over dat er zowat nooit gehandhaafd wordt
Dag Dik,
Handhaving is inderdaad essentieel. Maar voorbeeldgedrag blijft belangrijk, juist voor de jonge generatie.
Die vangnetten zijn helemaal fout. Het stimuleert achteloos weggooien. Raak is leuk, maar mis is niet erg. De mazen zijn te grif
Ze staan vaak voor een slootje waarin het misgegooide afval wegdrijft. Doe onderzoek naar waarom iemand afval op straat gooit. Is het misschien territorium afbakening?
Dag Michel,
Dank voor je reactie. Onderzoek naar gedrag van mensen is zeker essentieel als het om afval weggooien gaat. Vangnetten is één ding. Alle beetjes helpen.