Ecotoerisme in Botswana
Het noorden van Botswana bestaat vooral uit nationale parken en bosreservaten. Chobe en Savuti nationaal park, de Okavango Delta, de Zambezi rivier en Victoria Watervallen liggen binnen een paar uur reizen van elkaar, en vormen een populaire bestemming voor mensen die op safari in Afrika willen.
Wageningse onderzoekers ontwikkelden met collega’s van de Universiteit van Botswana, lokale experts en betrokkenen een landgebruiksplan voor het Chobe District in Noord-Botswana, om ontwikkelingen in goede banen te leiden – duurzaam op de langere termijn – en bewoners meer te laten profiteren van het ecotoerisme.
“De bevolking moet niet alleen de lasten van het vele wild ondervinden maar ook de lusten van het toerisme”
De meeste mensen wonen rond Kasane, de hoofdplaats van Chobe District langs de Zambezi rivier. Kasane ontwikkelt zich snel als transitplaats op de grens met Zimbabwe, Namibië en Botswana, met de bouw van een brug over de Zambezi. Verder woont de bevolking verspreid in een aantal kleinere dorpen. De meeste mensen zijn werkzaam in de akkerbouw.
Big Five in Botswana
Vrijwel alle grote Afrikaanse dieren zijn in deze regio te vinden, waaronder de big five: leeuwen, luipaarden, neushoorns, olifanten en buffels.
De afgelopen 25 jaar is het aantal olifanten in het gebied flink gegroeid. De vele olifanten en leeuwen vormen meer en meer een gevaar voor mensen, gewassen en vee. Het bestaan van de boeren staat toch al onder druk door de onregelmatige regenval en lage opbrengsten van de arme bodems, en een kudde olifanten kan in een nacht de oogst van een heel jaar vernielen. Leeuwen en hyena’s doden regelmatig koeien of geiten, en soms ook mensen. De spanningen tussen de mensen en de natuurbeschermers nemen daardoor toe.
Luxe accommodaties
Naast de landbouw is er weinig ander werk: het toerisme biedt bewoners nog te weinig werkgelegenheid en inkomsten. Er zijn nu vooral luxe accommodaties, waaronder lodges. De keus voor het luxe segment en niet voor massatoerisme is goed geweest voor de natuur en de inkomsten uit toerisme in Botswana. Maar er zijn daardoor vooral buitenlandse bedrijven in het toerisme actief en ook het meeste personeel komt van elders. Verder komen er inmiddels op sommige plekken zoveel toeristen dat dit de natuur en de unieke wildernisbeleving bedreigt.
Landgebruiksplan
De deskundigen ontwikkelden samen met de lokale betrokkenen een integraal landgebruiksplan voor het Chobe District. Dit is een overkoepelend plan voor het hele gebied waarin het landschap in samenhang met het landgebruik wordt bekeken, met als doel om conflicten zoals die er nu zijn tussen wild en mens en andere ruimtevragen op te lossen.
Duurzaam toerisme pijler van de economie
Voor het plan is in kaart gebracht wat het huidige landgebruik is, wat er aan natuurlijke hulpbronnen is (bodem, water, bossen, wild) en bij welk landgebruik zich vooral conflicten en problemen voordoen. Ook keken de onderzoekers naar de doelstellingen van de overheid en de relevante wetgeving en beleid. Duurzaam toerisme is bijvoorbeeld al jaren een belangrijke pijler van de economie in Botswana.
Het onderzoek liet zien dat de aanwezige bodems en klimaat weinig potentieel voor landbouw, veeteelt en bosbouw bieden. Een voor Botswana belangrijk commercieel akkerbouwgebied, Pandamatenga, wil men al jaren uitbreiden naar het noorden. Het onderzoek toonde echter aan dat uitbreiden het beste in westelijke richting kan. Dan zijn er geen conflicten met de wildtrek naar Zimbabwe en voorkom je dat de waterhuishouding in het gebied onherstelbaar verstoord wordt.
Kleinschalig overnachten
In diverse delen van het Chobe District zijn wel kansen voor ecotoerisme, concluderen de onderzoekers. Het gaat dan vooral om kleinschalige, goedkope overnachtingsmogelijkheden in minder kwetsbare gebieden. Deze simpeler accommodaties kunnen de lokale gemeenschappen ook zelf runnen. Deze uitbreiding zorgt naast lokale inkomsten bovendien voor de gewenste spreiding van de toeristen.
Lees ook:
- Het artikel ‘De lusten en de lasten’ uit Wageningen World
- Samenvatting van het onderzoek (Engelstalig): Integrated Land Use Planning. Combining Communities, Wildlife and Tourism
- Rapport (Engelstalig): Chobe District Integrated Land Use Plan.
- De door Wageningen Environmental Research gemaakte kaarten van het Chobe District.
Beste meneer van der Sluis
Met interesse heb ik uw bevindingen over Botswana gelezen.
Ik juich het streven naar duurzaam eco-toerisme van harte toe.
Wij zijn net terug van een fantastische, indrukwekkende en avontuurlijke tocht in het Okavango delta. (Mobile bush camp) en het ontbreken van het massa-toerisme was een verademing.
Wij kregen de indruk dat de wilden dieren voelden dat zij in dit land veilig waren, ook waren er diverse momenten dat WIJ last van heftige hartkloppingen hadden.
De eco-gidsen zijn zeer bevlogen met grote liefde voor de natuur en zij weten waar zij mee bezig zijn.
Wij hopen dat Botswana de ingeslagen weg blijft volgen en er voor de bevolking een beter bestaan mogelijk gemaakt wordt.
Met vriendelijke groet
Monika Velthoven
Beste mevrouw Velthoven,
Leuk om deze positieve reactie te horen!
Botswana heeft inderdaad het toerisme goed georganiseerd. Het land streefde altijd naar ‘low volume, high income’: kosten hoog houden om het aantal toeristen te beperken, en zo te voorkomen dat je met 15 terreinauto’s om een groepje leeuwen staat.
Voor duurzaam toerisme is het ook belangrijk dat de keten duurzaam operereert. In Chobe is een safaribedrijf dat volledig energieneutraal is, inclusief electrische boten en auto’s. Tenslotte is het bij duurzaam toerisme belangrijk dat de lokale bevolking gerespecteerd wordt, en dat ze profiteren van toerisme, door werkgelegenheid, participatie in toeristische bedrijven of een aandeel van de opbrengsten van toerisme.
Vaak ontbreekt het wat het laatste betreft, soms wordt volstaan met een bezoek van toeristen aan een dorp waar wat traditionele dansen uitgevoerd worden, een wandelingetje door het dorp, en dan gaan de toeristen weer terug naar de luxe lodge. Het moet verder gaan, de lokale bewoners moeten meer dan een curiosum zijn, en ze moeten ook mogelijkheden hebben om een loopbaan in toerisme te ontwikkelen. Wat dat betreft zijn er in Chobe zeker kansen.
Bij de Okavango zijn in het verleden een paar gebieden aan een gemeenschap toegewezen waarbij alle inkomsten gebruikt worden voor lokale projecten, zoals in Xaixai, waar ik zelf aan de wieg gestaan heb. Toerisme kan zo direct een positieve bijdrage leveren aan lokale ontwikkeling!