De melkveehouderij staat voor uitdagingen zoals het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en stikstof. Op zoek naar oplossingen worden de melkkoeien op de Dairy Campus in Leeuwarden 24/7 gevolgd door sensoren, trackers en camera’s. De dieren produceren data over voeding, welzijn, melk, weidegang, biodiversiteit, mest en urine. Zo werd onder meer een voertoevoeging ontwikkeld die de methaanuitstoot tot 40 procent vermindert. Stap voor stap ontrafelen de Wageningse onderzoekers de geheimen van de koe, die helpen bij het vinden van oplossingen.
“Wij zijn er niet om koeien te melken, maar voor onderzoek, innovatie en dataverzameling. Onze koeien produceren data”, zegt Kees de Koning, manager Innovatie op de Dairy Campus in Leeuwarden. Elke beweging van de ongeveer vijfhonderd koeien wordt vastgelegd, onder meer middels een halsband met sensoren en GPS-techniek, camera’s, elektronische bakens in de stallen, voer- en melksystemen en slimme herkenningspoortjes.
Onderzoekers kunnen precies volgen wanneer een koe in de ligbox is, door een melkrobot wordt gemolken of eet. In de voedingsstal houdt de voerapparatuur nauwkeurig bij hoe vaak, hoe veel en hoe lang een koe eet en om welk type voeding het gaat. En in de melkstal worden het tijdstip, de duur van het melken en hoeveelheid melk geregistreerd. Ook wordt wekelijks van iedere koe een melkmonster geanalyseerd op onder meer de eiwitsamenstelling en de hoeveelheden vet en lactose.
Nieuwe oplossingen
Alle data die de koeien 24 uur per dag produceren, staan in het teken van onderzoek naar verbeteringen in de melkveehouderij. “De accenten van het onderzoek verschuiven door de jaren heen. Waar het vroeger vooral ging om productieverhoging, werd de laatste decennia dierenwelzijn en voerefficiëntie steeds belangrijker.” En de afgelopen jaren is er veel aandacht voor het terugdringen van de uitstoot van ammoniak en broeikasgassen.
“We zoeken naar nieuwe oplossingen en kijken naar strategieën die boeren kunnen helpen”, vertelt De Koning. Twintig jaar geleden was hij betrokken bij de ontwikkeling van de melkrobot. “Nu gebruikt bijna een derde van de melkveehouders een melkrobot, terwijl die 25 jaar geleden nog niet of nauwelijks werd toegepast.”
Minder methaan met voeding
De Dairy Campus beschikt over zes staltypen, allen geschikt voor een bepaald soort onderzoek. Zo is er bijvoorbeeld de voedingsstal, maar ook een “emissiestal” waar de uitstoot van bepaalde gassen wordt gemeten. Verschillende stallen zijn uitgerust met krachtvoerautomaten met ademanalyseapparatuur, die vastlegt hoeveel broeikasgassen als CO2 en methaan een koe uitstoot.
“Methaan ontstaat tijdens het herkauwen, wanneer het gras afbreekt in de pens van de koe”, legt De Koning uit. Doordat koeien veel boeren, komt de methaan in de atmosfeer terecht. Het is een heel sterk broeikasgas, dat ontstaat in moerassen, bij natte rijstteelt én in de pens van herkauwers als de koe. Vanwege de snelle opwarming van de aarde is het belangrijk om de uitstoot van methaan terug te dringen.
Al langer bekijken Wageningse onderzoekers welke voedingsstoffen de methaanproductie in de pens kunnen terugdringen. In samenwerking met DSM testte de Dairy Campus een methaanemissie-remmend poeder dat kan worden toegevoegd aan het voer voor koeien. “Het was baanbrekend onderzoek. Dit voedseladditief blijkt de methaanproductie in de pens namelijk met 30 tot 40 procent te reduceren.” In Zuid-Amerika is deze toevoeging inmiddels al toegelaten en verkrijgbaar. In de EU is het nog even wachten op goedkeuring.
Elkaar versterken
Het zijn interessante tijden, meent De Koning. “Er spelen veel dossiers en maatschappelijke discussies, bijvoorbeeld over klimaat en stikstof. De meerwaarde van de een innovatiecentrum als Dairy Campus, komt steeds meer naar boven.”
“Er spelen veel maatschappelijke discussies, bijvoorbeeld over klimaat en stikstof. De meerwaarde van de Dairy Campus, komt steeds meer naar boven.”
Kees de Koning, manager Innovatie
Deel deze quote:
De onderzoekers werken regelmatig samen met andere afdelingen van Wageningen University & Research andere kennisinstellingen en bedrijven. Het gaat veelal om publiek-private samenwerkingen, medegefinancierd door de overheid of de EU.
Ook internationaal trekt het onderzoek op de Dairy Campus belangstelling en lopen er projecten met kennisinstellingen in de VS, Zuid-Amerika, China en Nieuw-Zeeland. “In Nederland hebben we veel expertise en tegelijkertijd kampen veel landen met vergelijkbare vraagstukken. We kunnen van elkaar leren en elkaar versterken.”
Welbevinden van het dier doorgronden
Ondertussen doorgronden de onderzoekers steeds meer geheimen van de koe. “Hoe meer we weten, hoe meer nieuwe vragen er opkomen, bijvoorbeeld over gedrag, welzijn en efficiëntie. We komen er steeds verder in, maar of we ooit alle geheimen kunnen ontrafelen, dat betwijfel ik.”
Wat zou hij zelf graag nog willen weten? “Er is veel discussie over omgeving, milieu, klimaat, gezondheid en welzijn. Veel daarvan komt op de schouders van boer en koe.” We kijken met onze eigen blik naar dieren, gekleurd door onze achtergrond, vervolgt De Koning. Bijvoorbeeld als het gaat om het meteen na de geboorte bij de moeder weghalen van een kalf.
“Waar ik graag een antwoord op zou krijgen is wanneer de koe zich echt senang voelt. Misschien is dat een stap te ver. Maar in de toekomst kunnen we op basis van gedrag en op grond van hormonen en andere stoffen in melk en bloed waarschijnlijk wel meer indicaties vinden voor het welbevinden van de koe.”
Weekend van de Wetenschap: bezoek de Dairy Campus op zaterdag 2 oktober
Op zaterdag 2 oktober 2021, tijdens het Weekend van de Wetenschap, opent de Dairy Campus de onderzoeksruimtes en staldeuren voor het publiek. Lees meer en meld je aan. Meer weten over het Weekend van de Wetenschap van 2 en 3 oktober? Lees meer over alle activiteiten.
Op een klein gemengd boerenbedrijf in Noord-Brabant groeide Kees de Koning op. Na zijn studie aan HAS Den Bosch was hij eerst actief in de landbouwvoorlichting en later als beleidsmedewerker op het ministerie van Landbouw. In de jaren ’90 stapte De Koning over naar het onderzoek in Wageningen en raakte hij betrokken bij de ontwikkeling van melkrobots. Daarna vervulde hij verschillende managementrollen in met name het praktisch gerichte onderzoek binnen WUR. Tien jaar geleden werd de Dairy Campus in Leeuwarden opgezet, waarvan De Koning de trekker werd en sinds 2018 manager Innovatie. “We zijn continu met nieuwe projecten bezig. Daarbij is het belangrijk een open mind te hebben, en te kijken waarom we dingen doen zoals we ze doen, met het oog op het dierenwelzijn en klimaat, de ondernemer en uiteindelijk ook het profijt.”
Ik krijg nog steeds de indruk dat mensen zich moeten wel bevinden, maar dat dat van dieren helemaal achteraan of niet komt. Nog niet zo heel lang geleden kwamen er geluiden uit Wageningen dat koeien nog meer melk zouden kunnen geven.
Als we baby’s bij hun moeder weg zouden halen zou dat woede opwekken. Dat blijkt nu wel en terecht natuurlijk. Maar wij doen dat bij koeien wel in de meeste bedrijven. Maak mij wijs dat een koe en een kalf dat fijn vinden. Wordt er eigenlijk onderzocht of weidegang in een kruidenrijke wei, waar minder wordt gemaaid en koeien minder krachtvoer krijgen ook minder methaan oplevert? Het lijkt er nu op dat de koeien straks helemaal niet meer buiten komen. Dat lijkt mij geen koeienwelzijn. Volgens mij kunnen we best met minder melk, hoewel ik volle biologische yoghurt nog steeds onweerstaanbaar vind. Op Schiermonnikoog lopen in de zomer in het Natuurpark Schiermonnikoog altijd een aantal koeien. Ik heb nog nooit zulke prachtig glanzende koeien gezien.
Beste Liesbeth, dank voor je reactie en gemaakte opmerkingen. WUR besteedt al vele jaren veel aandacht aan het dierenwelzijn van dieren in de breedste zin van het woord. Dat gaat niet alleen om verbetering van huisvestingsconcepten, beweiding bij koeien, maar ook om onderzoek naar sociale effecten binnen veestapels. Koe en kalf is een mooi voorbeeld van hoe wij als mensen naar dieren kijken. Dat dit complexer is dan we vaak denken, blijkt ook uit onderzoek van o.a. dr. Hans Hopster https://resource.wur.nl/nl/show/koe-en-kalf-samen-is-slechter-voor-dierenwelzijn-.htm.
Voor wat betreft methaanemissies vindt er bij Dairy Campus ook onderzoek plaats naar het effect van weidegang op methaanemissies. De daling die we een aantal jaren geleden zagen in weidegang, is door alle inspanningen van de afgelopen jaren gestabiliseerd en het aantal melkkoeien in de wei neemt weer toe en zit nu boven de 80% in Nederland. Dit alles door een gezamenlijke inspanning van retail, landbouworganisaties, zuivelbedrijven, melkveehouders en kennisinstellingen.
Dank voor de vraag. De te verwachten reductie van methaangas is substantieel. Ook als er minder koeien zijn, blijft de reductie nog steeds substantieel.
Best interessant het onderzoek wat op de Diary campus wordt uitgevoerd.
Maar ik heb een vraag welke voort komt uit mijn achtergrond als secretaris van de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (www.szh.nl).
Wat ik gezien zijn de koeien op de Dairy campus van het ras Holstein Frisian. Is het een idee om ook eens onderzoek te doen met een of twee van onze oorspronkelijke Nederlandse runderrassen ook gezien dat we naar een circulaire veehouderij toemoeten.
Beste Peter, dank voor je vraag. Inderdaad vrijwel alle koeien op Dairy Campus zijn van het ras Holstein Friesian. Andere rassen op Dairy Campus is minder eenvoudig dat het lijkt, maar we werken ook samen met praktijkbedrijven waar bijvoor Fries Roodbont of Groninger Blaarkop dieren worden gehouden, ook in het kader van ontwikkelingen naar circulaire veehouderij. Overigens hebben we binnen WUR het Centre for Genetic Resources waarin ook specifiek aandacht is voor overige rassen.
Ik krijg nog steeds de indruk dat mensen zich moeten wel bevinden, maar dat dat van dieren helemaal achteraan of niet komt. Nog niet zo heel lang geleden kwamen er geluiden uit Wageningen dat koeien nog meer melk zouden kunnen geven.
Als we baby’s bij hun moeder weg zouden halen zou dat woede opwekken. Dat blijkt nu wel en terecht natuurlijk. Maar wij doen dat bij koeien wel in de meeste bedrijven. Maak mij wijs dat een koe en een kalf dat fijn vinden. Wordt er eigenlijk onderzocht of weidegang in een kruidenrijke wei, waar minder wordt gemaaid en koeien minder krachtvoer krijgen ook minder methaan oplevert? Het lijkt er nu op dat de koeien straks helemaal niet meer buiten komen. Dat lijkt mij geen koeienwelzijn. Volgens mij kunnen we best met minder melk, hoewel ik volle biologische yoghurt nog steeds onweerstaanbaar vind. Op Schiermonnikoog lopen in de zomer in het Natuurpark Schiermonnikoog altijd een aantal koeien. Ik heb nog nooit zulke prachtig glanzende koeien gezien.
Beste Liesbeth, dank voor je reactie en gemaakte opmerkingen. WUR besteedt al vele jaren veel aandacht aan het dierenwelzijn van dieren in de breedste zin van het woord. Dat gaat niet alleen om verbetering van huisvestingsconcepten, beweiding bij koeien, maar ook om onderzoek naar sociale effecten binnen veestapels. Koe en kalf is een mooi voorbeeld van hoe wij als mensen naar dieren kijken. Dat dit complexer is dan we vaak denken, blijkt ook uit onderzoek van o.a. dr. Hans Hopster https://resource.wur.nl/nl/show/koe-en-kalf-samen-is-slechter-voor-dierenwelzijn-.htm.
Voor wat betreft methaanemissies vindt er bij Dairy Campus ook onderzoek plaats naar het effect van weidegang op methaanemissies. De daling die we een aantal jaren geleden zagen in weidegang, is door alle inspanningen van de afgelopen jaren gestabiliseerd en het aantal melkkoeien in de wei neemt weer toe en zit nu boven de 80% in Nederland. Dit alles door een gezamenlijke inspanning van retail, landbouworganisaties, zuivelbedrijven, melkveehouders en kennisinstellingen.
Als er steeds minder koeien zijn in Nederland dan valt de te verwachten reductie van methaangas uitstoot waarschijnlijk niet mee.
Dank voor de vraag. De te verwachten reductie van methaangas is substantieel. Ook als er minder koeien zijn, blijft de reductie nog steeds substantieel.
Beste Kees,
Best interessant het onderzoek wat op de Diary campus wordt uitgevoerd.
Maar ik heb een vraag welke voort komt uit mijn achtergrond als secretaris van de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (www.szh.nl).
Wat ik gezien zijn de koeien op de Dairy campus van het ras Holstein Frisian. Is het een idee om ook eens onderzoek te doen met een of twee van onze oorspronkelijke Nederlandse runderrassen ook gezien dat we naar een circulaire veehouderij toemoeten.
Beste Peter, dank voor je vraag. Inderdaad vrijwel alle koeien op Dairy Campus zijn van het ras Holstein Friesian. Andere rassen op Dairy Campus is minder eenvoudig dat het lijkt, maar we werken ook samen met praktijkbedrijven waar bijvoor Fries Roodbont of Groninger Blaarkop dieren worden gehouden, ook in het kader van ontwikkelingen naar circulaire veehouderij. Overigens hebben we binnen WUR het Centre for Genetic Resources waarin ook specifiek aandacht is voor overige rassen.