Klimaatslimme stad heeft meer groen
Het beginnen al bijna bekende taferelen te worden in Nederland: auto’s die stranden in een ondergelopen tunneltje en de brandweer die kelders leegpompt. Het regent soms zo hard dat het water geen kant meer op kan en de laagst gelegen delen in straten en wijken het voor hun kiezen krijgen.
Natuurlijk, het is peanuts vergeleken met de schade die een orkaan als Irma aanricht, de grootste orkaan ooit in het Caraïbisch gebied. Maar door klimaatverandering kunnen we ook op het Europese vasteland meer weersextremen verwachten: zware buien of langdurig warme of droge periodes. “Steden gaan daardoor meer last krijgen van wateroverlast en hittestress”, zegt Tim van Hattum, programmaleider Klimaat bij Wageningen University & Research.
Hoe gaan we voorkomen dat bij iedere hoosbui straten en kelders onderlopen en schade ontstaat? Hoe zorgen we dat het in warme periodes nog aangenaam blijft in de stad en mensen gezond blijven? Hoe houd je de stad leefbaar bij klimaatverandering? WUR ontwikkelt kennis voor klimaatslimme, leefbare steden.
Een belangrijk deel van de oplossing zit in het vergroenen van de stad. Kortgezegd: stenen eruit, groen erin. Maar waarom werkt groen?
Riool
In steden is soms tot wel 70 procent van het oppervlak bebouwd en bestraat, en dit kan in sommige delen oplopen tot wel 90 procent. De bodem werkt in principe als een spons. Maar door alle verharding krijgt het water nauwelijks meer de kans om de bodem in te zakken. “Steden zijn nu ingericht op het afvoeren van water”, licht Van Hattum toe. “De waterpieken worden echter steeds hoger, en daar is de afvoer veelal niet meer op berekend. Met wateroverlast tot gevolg.” Als het technisch al kan om het riool op de hogere pieken aan te passen, dan is het nog maar de vraag of het kosteneffectief is.
Vasthouden, bergen, afvoeren
De aanpak om wateroverlast te voorkomen bestaat daarom uit drie stappen: vasthouden, bergen en afvoeren. Meer groen in tuin, op bedrijfsterreinen en openbare ruimte zorgt dat er meer regendruppels kunnen infiltreren daar waar ze vallen. Ook groene daken en wadi’s – een lager gelegen stuk grond zoals een greppel of glooiende kuil waar regenwater naartoe wordt geleid en het rustig in kan wegzakken – kunnen water helpen opnemen. Stap twee, bergen, is nodig als vasthouden onvoldoende kan. Bergen kan in open water: sloten, grachten en vijvers.
Afvoeren geldt als laatste optie, aldus Van Hattum. Maar in plaats van dit regenwater verder het riool door te leiden, kan het ook naar groene zones rondom de stad worden gebracht. Een voorbeeld daarvan is Het Waterrijk in park Lingezegen, een landschapspark tussen Arnhem en Nijmegen. Zoals een nevengeul de rivier ontlast bij hoog water en ruimte biedt voor recreatie en nieuwe natuur, biedt herinrichting van stadsranden ruimte voor een combinatie van natuur, recreatie, waterzuivering en waterberging.
Lees verder onder de video
Hitte
Het probleem met hitte is dat de stad door alle bebouwing en bestrating een hitte-eiland is. Alle beton en asfalt houden de warmte vast. In de winter misschien wel lekker, maar in de zomer koelt de stad daardoor nauwelijks af. Met iedere warme dag warmt de stad bovendien verder op. Aanhoudend warm weer vormt vooral een gezondheidsrisico voor ouderen, chronisch zieken en mensen met overgewicht. Ook kinderen en anderen die niet goed voor zichzelf kunnen zorgen zijn kwetsbaar.
Groen biedt verkoeling. Bomen zorgen voor schaduw en groen zorgt voor verdamping waardoor de temperatuur ter plaatse iets daalt. Niet voor niets trekken mensen in een warme zomer graag naar het park.
Meer voordelen
Naast minder water- en hitteproblemen heeft het groen nog andere voordelen. Groen kan fijnstof vasthouden, waardoor de luchtkwaliteit kan verbeteren. Het kan CO2 opnemen, wat nodig is om de klimaatverandering binnen de perken te houden. Groen draagt ook bij aan beleving en welzijn, en het nodigt uit om te bewegen, spelen of sporten. Daarnaast laat onderzoek bijvoorbeeld zien dat huizen met uitzicht op groen economisch meer waard zijn. Tot slot biedt meer groen natuurlijk kansen voor bijvoorbeeld bijen, vogels en andere stadsnatuur.
“Het vergroenen van steden verbetert hun klimaatbestendigheid en leefbaarheid”
Kleinschalige oplossingen voor een klimaatslimme stad
Om de stad klimaatslimmer te maken hoeft deze echt niet volledig op de schop. Van Hattum: “Juist op kleine schaal zijn nog veel verbeteringen mogelijk en alle beetjes helpen. Iedereen kan bijdragen.” Heb je een tuin of een bedrijfsgebouw, vervang dan waar mogelijk bestrating door beplanting, laat je regenpijp uitkomen op een kuil met planten die niet schrikt van natte voeten, en overweeg bij vernieuwing van een plat dak een groen dak dat regenwater kan vasthouden. Ook bestaan er diverse typen waterdoorlatende verharding voor bijvoorbeeld parkeerplaatsen. Als buurt kun je misschien ook de gemeente overhalen om samen een pleintje in te richten als buurttuin of de speeltuin groener en natuurlijker te maken. Dat is ook goed voor de onderlinge contacten en sfeer.
Bij nieuwe wijken en bedrijfsterreinen of renovatie is het slim om een groene inrichting vanaf het begin in te passen in het ontwerp. Het zou goed zijn als ook overheden, bedrijven en organisaties klimaatbestendig en circulair inrichten standaard meenamen in aanbestedingen.
Elke bijdrage telt
Natuurlijk zijn er ook stimuleringsprogramma’s en subsidies voor klimaatslimme aanpassingen, zoals afkoppeling van de regenpijp van het riool, zegt Van Hattum. “Maar het belangrijkste is om je te realiseren dat elke kleine bijdrage optelt. Alle inspanningen kunnen samen een groot effect hebben.”
Groen op platte daken, vastleggen in wetten over meer bomen in de straten, ook meer bomen tussen agrarische bestemmingen, minimaal 30% van het perceel per huis niet mogen bestraten, meer plassen water houden tussen bestemmingen, maar we zouden eerst moeten beginnen in spanje/italie, het daar aanpakken, daarnaast is er in libie een waterreservaat onder de grond die eigenlijk door kadaffi gebruikt zou worden voor een mega groene plek door normale bestemmings groente hier te plaatsen wordt deze plek weer groen leven ingeblazen wat in de jaren kan worden uitgespreid over de rest van afrika
Beste Sander. Bedankt voor je reactie. Groene daken, meer bomen en meer open water zijn inderdaad goede voorbeelden van maatregelen om steden klimaatbestendig te maken. Gelukkig zien steeds meer Europese steden en waterbeheerders in dat het vergroenen heel effectief kan zijn voor het voorkomen van wateroverlast en hittestress en ook nog bijdraagt aan een fijnere leefomgeving. Zeker bij nieuwbouw kan wet en regelgeving op dit punt worden aangescherpt.
Wij hebben een goed dak overwogen. Uiteindelijk niet gedaan ivm het te
grote gewicht op het dak. Drie jaar geleden gekozen voor een andere inrichting op het dak. Zonnepanelen. Niet beter voor waterbeheer ter plekke, maar wel beter voor het klimaat.
Beste Wim Jonker. Goeie actie die zonnepanelen. We zullen de komende jaren volop moeten inzetten op zowel mitigatie (terugdringen co2 emissies) als adaptatie (aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering). Er zijn diverse alternatieve oplossingen om het regenwater van het dak op te vangen zoals bv. regentonnen, afkoppelen hemelwater, regentuinen en natuurlijk ingerichte wadi’s.
zolang jullie als universiteit nog een klimaatveranderingsontkenner het universitaire jaar laten openen, kan ik weinig waardering hebben voor wat voor activiteit van uw universiteit dan ook.
Het is inderdaad zeer spijtig dat een klimaatontkenner dit podium gekregen heeft en laat een gebrek aan realiteitszin zien in bepaalde kringen van de WUR. Ik kan u verzekeren dat de meerderheid van de Wageningse studenten en een aanzienlijk aantal hoogleraren geen waardering heeft kunnen opwekken voor de aanwezigheid van Matt Ridley.
Om uw vertrouwen terug te winnen van deze verder zéér groengezinde universiteit raad ik u aan deze bezwaarbrief te lezen gerenommeerde Wageningse wetenschappers: https://centreforspaceplacesociety.wordpress.com/2017/08/28/letter-of-concern-regarding-dr-matt-ridley-as-keynote-speaker-opening-of-the-academic-year/
Zolang mijn gemeente ‘groen en duurzaam’ bepleit, maar tegelijk kulkap toepast (noodzakelijk geachte bomenkap, die nergens op slaat), is er alle reden, de verantwoordelijke wethouder hier op aan te spreken, evenals gemeenteraadsleden, inclusief de ‘groene’. Het behoud/de uitbreiding van stadsgroen is -in het kader van klimaatadaptatie- in laatste instantie voor iedere gemeente en haar inwoners een kwestie van welbegrepen eigenbelang. Hier zouden ook zich warm trappelende kandidaat-gemeenteraadsleden (gemeenteraadsverkiezingen 2018) op moeten inzetten, vanaf de zijlijn positief kritisch gevolgd door betrokken burgers en organisaties,
zodat woorden en daden meer met elkaar in overeenstemming komen. ‘Groen’ is mèèr dan een kleur…
@BoswachterRob
Beste Rob, bedankt voor je reactie. Groen is inderdaad meer dan een kleur. Goed plan om het belang van groen voor klimaatbestendigheid en leefbaarheid van steden tot een belangrijk thema te maken bij de aankomende gemeenteraadsverkiezingen.
Geachte heer Van Hattum.
“Wageningen ontwikkelt kennis die wateroverlast voorkomt” lees ik in de krant. Moet deze kennis nog door Wageningen (WUR, voorheen Landbouwhogeschool) ontwikkeld worden? Die is toch al aanwezig!? In plaats daarvan zou er voor moeten worden gezorgd dat deze kennis – of gewoon het boerenverstand – gebruikt wordt. Hoe was het bijvoorbeeld mogelijk dat jarenlang vele woonwijken in uiterwaarden gebouwd zijn? Wie was daarvoor verantwoordelijk? Wat is/wordt daaraan gedaan?
M.vr.groet,
J.W. Meijeraan
Beste J.W. Meijeraan, er is gelukkig al veel kennis ontwikkeld en beschikbaar. Er is inmiddels aangescherpte regelgeving die bouwen in de uiterwaarden bemoeilijkt. Toch zijn er ook nog veel kennisvragen bv over hoe bereiden we onze steden voor op steeds extremer weer, hoe passen we groen in steden waar de druk op ruimte zeer groot is, welke (groene) oplossingen zijn het meest kosteneffectief, hoe kunnen we de bijkomende voordelen van groen (zoals stadsklimaat, biodiversiteit, gezondheid, sociale voordelen) beter kwantificeren, wat zijn de mogelijke gezondheidsrisico’s van het vergroenen van steden. Kortom er is nog veel kennis te ontwikkelen.
dat zijn goede adviezen maar er wordt iets vergeten. veel gemeenten kappen bomen. in Den Haag worden jaarlijks 6.000 bomen gekapt, dit jaar zo’n 7.000. de gemeente liegt daar ook over. ook heeft de wethouder een ‘populierenvervangingsplan’ gelanceerd waarbij 800 populieren in de stad gekapt worden, terwijl populieren bij uitstek kunnen helpen bij wateroverlast, hittestress en luchtvervuiling.
de WUR zou er goed aan doen gemeenten en provincies te adviseren de bomen te laten staan en bomen bij te planten.
wij schreven een Manifest Behoud Groen Den Haag omdat de situatie in onze stad zeer ernstig is.
http://www.behoudscheveningsebosjes.nl/berichten/manifest-behoud-groen-den-haag/
Bij mij in de buurt (Den Haag) worden de laatste tijd heel veel grote, mooie oude bomen gekapt. Hele straten zijn nu kaal. En dat terwijl we hier al veel last hebben van fijnstof. Veel mensen maken zich hier zorgen over, maar wat ze ook voor tegenargumenten tegen de kap opwerpen, het helpt niet, het lijkt wel of in het stadsbestuur mensen zitten die zoveel mogelijk bomen kwijt willen. Echt ontzettend triest!
Vergroenen is mooi. Maar stap één zou moeten zijn om te stoppen met ‘ontgroenen’.
In onze stad krijgen burgers planten in ruil voor stenen. Wat mooi is natuurlijk.
Maar als de gemeente duizenden bomen per jaar blijft kappen dan wordt de stad toch steeds minder groen.
Geachte mijnheer van Hattum
1e Mogelijke ( mede) (Hoofd)oorzaak _ verslechterde lucht kwaliteit in Nederland zou veroorzaakt kunnen zijn o.a de Bio industrie _Bomenkap – concentratie Auto s Binnensteden-afvalstoffen- Binnenvaart (Oude)Scheepsdiesels _Chemische industrie _o. a. vervuild Maaswater
2e Versnelde Klimaat verandering (Mede) (Hoofdoorzaak)? Vanaf 1949 heeft de voormalige Sovjet-Unie 207 bovengrondse en 508 ondergrondse Kernproeven uitgevoerd. De VS medio 1951_1992.. 1000 Kernproeven. Daarna Frankrijk 210_ vervolgens nog 1936 Kernproeven uitgevoerd door vijf andere Kernwapen landen,totaal 3651Kernproeven die (In)direct de oorzaak kunnen zijn van de (toegenomen?)aardbevingen en Vulkaanuitbarstingen _Natuur rampen?
De milieudefentie zou hier ook eens onderzoek naar moeten doen en niet alleen auto eigenaren (Te)veel beperkingen moeten opleggen? waardoor o.a. Zzp ers in Utrecht een boete krijgen van Euro 90,00 ook als men met een goed afgestelde Dieselauto binnen bepaalde afgebakende Stadsgrenzen zijn werk moet doen.
Ondergetekende beroept zich op de vrijheid van het recht op (Juridische) meningsuiting uiting en informatie of ideeën, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen (art.II_71)verdrag tot vaststelling Grondwet voorEuropa_275 (2004)
Herstel reactie van j,l 13 september. 2017. milieu defentie moet zijn Milleu Defensie
In Amsterdam zakt regenwater aanzienlijk sneller in de bodem daar waar tegels en klinkers liggen dan in de perken. De verklaring: onder de stenen ligt een zandbed dat vele tientallen centimeters dik is door regelmatige ophoging wegens inklinking van de laagveenbodem.
De stelling dat regenwater sneller in de bodem zakt als de verharding weg is, lijkt dan ook te algemeen. Het gaat vast op voor zandgrond. Maar het is de vraag of het ook geldt voor bijvoorbeeld laagveen, die natte spons.
Daarom, Wageningen: graag nader onderzoek.
Want anders verdwijnt misschien een goed functionerende regenwaterberging en veranderen tuinen in zompige moerassen.
Goed voor de tijgermug, dat wel.
Beste Lia Rang. Bedankt voor uw reactie. Het is inderdaad heel erg belangrijk om goed te weten hoe de ondergrond in de stad eruit ziet. De bodem/ondergrond van de stad en de omgeving van de stad is sterk bepalend voor de noodzaak en keuze van maatregelen om de kans op wateroverlast te verkleinen. Wageningen UR heeft diverse tools en modellen voor ontwikkeld die we toepassen om samen met overheden en belanghebbenden interactief na te denken over effectieve oplossingen.
De beste manier is om te stoppen met het kappen van de stadsbomen. In Den Haag worden ze door de gemeente letterlijk met bosjes gekapt en meestal nog zonder vergunning ook !
Laat dit dan op zijn minst stoppen, doe wat met je onderzoek !
Bomen zijn van belang voor de kwaliteit van de leefomgeving. Daarnaast dragen bomen bij aan het klimaatbestendig maken van steden door het verlagen van de temperatuur tijdens warme periodes en het verbeteren van de bodemstructuur en daarmee de afwatering. Gemeentes kappen bomen bijvoorbeeld omdat ze ziek zijn en/of schade kunnen veroorzaken. Gelukkig zien steeds meer gemeentes het belang van groen en worden gekapte bomen vaak vervangen door aanplant van nieuwe bomen.
Vreemd dat terzake deskundigen vandiverse Universiteiten
niet reageren mijn reactie van 13september jl inzake de mogelijke (in)directe oorzaak van de klimaat veranderingen.? Kennelijk is wel vastgesteld, dat de directe oorzaak vanwege de Klimaatveranderingen, mogelijk de mens de oorzaak zou kunnen zijn, met de aanvang
van de industriële revolutie? , gevolgd door de ontwikkeling van het atoomtijdperk _nucleaire energie bronnen _ atoomproeven?
Waarom schenkt de Klimaat top Conferentie tot op heden geen
enkele aandacht aan de wereldwijd grote reeks *atoomproeven.*?
Om reden dat men mogelijk het laatstgenoemde onderwerp kennelijk wereldwijd een hekel o derwerp is ?
De volgende simpele redenatie zou mogelijk wel eens de waarheid kunnen bevatten? nml. Er heerst onderling tussen de Aardplaten grote spanningsverschillen die geactiveerd worden door Atoomproeven, met (In)direct het gevolg van Vulkaanuitbarstingen die veel giftige gassen in onze atmosfeer brengen..en o.a ook de hoofd oorzaak mogelijk kunnen zij van de ver grootte toename van Co2.?
En mogelijk het In(Directe) gevolg zou kunnen zijn van de snel opeen volgende Klimaat Veranderingen? Mogelijk is er een deskundige / Geleerde die onderbouwd en eenduidelijk oprecht antwoordt zou kunnen geven op deze veronderstellingen en vragen?
Hoi Tim,
Onze stichting Blauwzaam (www.blauwzaam.nl) is bezig samen met WSRL, met de gemeenten, met Oasen klimaat maatregelen te onderzoeken en te nemen. De belangrijkste maatregel is bewustwording.
Een studente start van de week met haar afstudeerstage op dit thema. En dit jaar houden we een aantal kennisconferenties over klimaatadaptatie o.a. over groene daken . Ik zou het als bestuurslid op prijs stellen met jou of met de WUR van gedachten te wisselen hoe de WUR ons daarin zou kunnen ondersteunen?
Beste Tim, Goed verhaal. Ik merk als consulent @OpSteenbreek dat steeds meer overheden mee willen doen en goed bezig zijn. Toch is het ook voor hen een grote zo niet de grootste opgave om particulieren te overtuigen van ontstenen. Onderhoud vrij wordt helaas nog veel te vaak vertaald in dicht tegelen van tuinen en binnenterreinen.
Succes Henk Jense