Mensen hebben veel vragen over voedsel. Krijgt de boer een eerlijke prijs? Hoe zit het met gewasbeschermingsmiddelen? Wageningse economen onderzoeken de mogelijkheden om dit soort informatie veilig en snel te delen. Dat kan via blockchain, een technologie die gegevens in een keten van blokjes herleidbaar opslaat in een netwerk van computers. Blockchain voorziet boeren, burgers en andere partijen van informatie en maakt certificering en controle makkelijker. Zo kan het transparantie, een eerlijke beloning en duurzaamheid in de landbouw bevorderen.
Boeren moeten een deel van de mest van hun vee afvoeren, omdat te veel mest op het land slecht is voor de bodem en het grondwater. Maar mest afvoeren kost geld en in 2017 bleek dat er op grote schaal fraude werd gepleegd. Met behulp van administratiekantoren, transporteurs en mestverwerkers lichtten veel veehouders de hand met de mestregels om de afvoerkosten te drukken. Stel nu dat de administratie per blockchain was uitgevoerd. Dan had de mestfraude voorkomen kunnen worden of waren de fraudeurs eerder tegen de lamp gelopen.
“Blockchain faciliteert democratische besluitvorming doordat je gezamenlijk de regels bepaalt en checks and balances kunt inbouwen.”
Lan van Wassenaer, landbouweconoom
Share this quote:
Het is één van de vele manieren om blockchain in te zetten. Maar wat is blockchain eigenlijk? “Het is een manier om met veel partijen informatie te verzamelen, te bewaren en te delen”, vertelt landbouweconoom Lan van Wassenaer. Zij is programmaleider van het blockchainonderzoek van Wageningen University & Research. De afgelopen vier jaar onderzocht ze in een groot aantal projecten het gebruik van blockchain in land- en tuinbouw en voedingsmiddelenindustrie.
Checks inbouwen
“In essentie is een blockchain een gedeeld boekhoudsysteem dat je met z’n allen bijhoudt en waarin je afspraken, acties en transacties kunt vastleggen”, aldus Van Wassenaer. De informatie wordt decentraal in een keten van blokjes opgeslagen op een groot netwerk van computers. Tegelijkertijd wordt het cryptografisch beveiligd oftewel versleuteld. “Er is niet één persoon die het systeem beheert. Meerdere mensen doen dat samen. Dat voorkomt corruptie en maakt het systeem veilig.” Omdat de deelnemers gegevens snel vastleggen en meteen delen, kunnen die achteraf niet worden aangepast of vervalst. “Ook is het mogelijk om een soort checkregels in te bouwen, waardoor het systeem een waarschuwing afgeeft als informatie afwijkt. Daardoor is het mogelijk om fraude sneller te ontdekken.”
Er zijn veel manieren om een blockchain-systeem in elkaar te zetten. Dat is afhankelijk van de afspraken die je maakt, maar ook van de mate van toegang, toestemming en beheer die je aan de verschillende deelnemers geeft. Ook zijn er allerlei hybride vormen tussen “gewone” informatiesystemen en blockchain.
Potplanten volgen
De Wageningse wetenschappers hebben deelgenomen aan een blockchainpilot in de sierteelt (zie video en de infographic hieronder). Zo kun je met blockchain een partij potplanten volgen, vanaf het moment dat de zaadjes wortel schieten totdat de volgroeide planten worden verkocht. Bewortelaars, telers, certificeringsinstanties, handelaars, verkopers en consumenten kunnen de voor hun relevante informatie invoeren, valideren of opzoeken. Met de gegevens over gebruikte gewasbeschermingsmiddelen, meststoffen en energieverbruik kan op termijn bijvoorbeeld een duurzaamheidscertificaat worden afgegeven.
De visie van Flori-Chain is dat in het blockchain-netwerk deelnemers met de juiste autorisaties met één druk op de knop alle relevante informatie over een partij potplanten kunnen delen en inzien over de hele keten.
“In blockchain kun je afspraken vastleggen, maar ook eigendomsoverdracht of certificering regelen. Ook de logistiek rond mest en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw lenen zich goed voor registratie met blockchain”, legt Van Wassenaer uit. Bij gewasbeschermingsmiddelen bijvoorbeeld weet de handelaar vaak niet precies hoeveel, wanneer en wat er is gebruikt. Wanneer de teler in een digitaal dossier bijhoudt wat er in welke groeifase is toegediend, wordt dat voor alle partijen inzichtelijk.
Eerlijke handel
In fair trade systemen kan blockchain eveneens uitkomst bieden. Boeren kunnen informatie over hun gewas of product invoeren met een app, en aan de hand daarvan certificering ontvangen of beloond worden. “In lage inkomenslanden is het voor kleine boeren lastig om toegang te krijgen tot financiële producten zoals bankleningen of verzekeringen. Maar er zijn allerlei mogelijkheden denkbaar via blockchain en crypto-tokens- en munten, oftewel digitale valuta.”
Ook in fair trade systemen kan blockchain uitkomst bieden. Foto: zakken koffiebonen worden opgestapeld in een pakhuis in Ethiopië (Sunshine Seeds / Shutterstock.com).
Een extra voordeel is dat digitale systemen en valuta niet ophouden bij de landsgrenzen en minder worden gehinderd door regulering. Dat maakt het makkelijker om globale verbindingen te leggen en over de hele wereld samen te werken. Zo is het denkbaar dat consumenten hun waardering voor duurzame productie rechtstreeks kunnen uitdrukken in punten voor de boer, die worden omgezet in cryptogeld. “Op die manier kun je de consument en de boer met elkaar verbinden en kan een Nederlandse consument meebetalen aan duurzame koffieproductie in Ethiopië. En blockchain kan evengoed de inspanningen van Nederlandse boeren voor meer biodiversiteit, een beter milieu of meer dierenwelzijn zichtbaar maken.”
Schaduwkanten
“Blockchain faciliteert democratische besluitvorming doordat je gezamenlijk de regels bepaalt en checks and balances kunt inbouwen. Het systeem draagt bij aan transparantie, collectiviteit en duurzaamheid. Het zorgt dat mensen betrouwbare informatie kunnen inzien en dat transacties eerlijk en veilig kunnen plaatsvinden”, onderstreept Van Wassenaer. Blockchain leent zich daardoor uitstekend voor gebruik bij voedsel, landbouw, milieu en gezondheid. “Het kan een belangrijk onderdeel vormen van de digitale infrastructuur in de data-economie.”
Met blockchain kun je een partij potplanten volgen, vanaf het moment dat de zaadjes wortel schieten totdat de volgroeide planten worden verkocht. Foto: de bloemenveiling in Aalsmeer (Photostravellers / Shutterstock.com).
Het heeft echter wel schaduwkanten. Er is veel discussie over de grote rekenkracht die blockchain vereist, omdat daar een hoog energieverbruik mee gepaard gaat. “De systemen van banken gebruiken ook veel energie”, tekent Van Wassenaer daarbij aan. Een ander punt is dat er aan het opzetten van blockchain veel overleg en afspraken vooraf gaan. “Dat is heel complex, vergelijkbaar met een regeerakkoord, en moet goed gecoördineerd worden.”
En ten slotte staat of valt het systeem met het gedrag van mensen. “Mensen moeten bereid zijn om informatie te delen. Een voordeel daarbij wel is dat je een blockchain zo in kunt richten dat je de privacy goed kunt waarborgen. Het systeem kan namelijk informatie checken en valideren zonder de onderliggende gegevens vrij te geven.”
Meer lezen:
NRC-artikel over blockchain: “Van kokosnoot tot koeienmest”
Blockchains ondersteunen klimaatbeleid in de landbouw
Nadat ze haar master Milieubiologie had behaald aan Nanjing University in China, deed Lan van Wassenaer een master Agricultural Economics and Management in Wageningen. Vervolgens promoveerde ze in Wageningen, in 2008. Sindsdien werkt ze bij Wageningen Economic Research (voorheen het LEI). “Als econoom hou ik me bezig met risico- en informatiemanagement in agrifood en onderzoek ik hoe blockchain en aanpalende technologieën ons kunnen helpen om systemen efficiënter, transparanter en duurzamer te maken.”
Het is dus een nieuwe methode van gegevens bij elkaar te brengen en te organiseren.. zou het moeilijk aan te leren zijn ? Ziet er heel overzichtelijk uit!xxx L
Ja inderdaad, de basis technieken zijn niet allemaal nieuw, maar wel de combinatie daarvan. Iedereen kan leren het systeem te gebruiken, net als emails versturen. Het is een kwestie van willen en geduld 🙂 Hartelijke groet!
Dank voor de reactie. Ik kan me goed voorstellen dat het idee wat abstract is. Op onze website (zie ook de links) en internet zijn er meer concrete voorbeelden te vinden. Zoek bijvoorbeeld ‘Flori-Chain’, of ‘blockchain usecases in agrifood’.
Misschien kun je je het idee voorstellen als een nieuw soort verkeerssysteem —er worden dan nieuwe auto’s gebouwd, nieuwe wegen aangelegd, en nieuwe verkeersregels gemaakt, deels overlapt het systeem ook met bestaande systemen. De verkeersregels worden gezamenlijk bepaald en gehandhaafd. In dit ‘verkeerssysteem’ wordt, in plaats van fysieke goederen, ‘informatie’ vervoerd, met name informatie die waarde heeft voor verschillende partijen. Dus daar waar informatie gedeeld moet worden tussen verschillende partijen, is het zinvol om na te gaan of zo’n ‘verkeerssysteem’ nuttig kan zijn. Met vriendelijke groet, Lan
Mensen hebben niet veel vragen over voedsel, de meeste mensen hebben maar één vraag: waar is de prijs het laagst. De meeste boeren hechten geen waarde aan de waarheid, want ook voor hen staat gewin bovenaan. Ik kan niet anders dan voorspellen dat dit prachtige idee zal sneuvelen. Er wordt altijd meer ‘gewasbeschermingsmiddel’ (eufemisme voor gif) gebruikt dan wordt vermeld, daar begint het al.
Interessante en begrijplijke reactie–dit toont ook het belang van transparantie en betrouwbare informatiesystemen aan. Feitelijk willen veel boeren en tuinders transparant zijn en daarvoor data over de teelt willen delen met de volgende schakels in de keten. Wat goed geregeld moet worden is de governance daarvan. Daar zien we ook belangrijke rol van economen in. Denkt u met ons mee?
Ik ben sterk geïnteresseerd in de wijze waarop voedsel wordt geproduceerd en dit systeem lijkt daarbij te kunnen helpen, maar ja is dat nog aan te leren voor een (bijna) 80jarige.
Ook de minder welgestelde boeren in verre landen zouden mee gaan doen, maar hoe bereik je hen en krijg je hen enthousiast?
Nou, 80 is de nieuwe 60 🙂 Er valt niet super veel aan te leren als je het systeem wilt begrijpen en gebruiken (Om auto te rijden hoef je ook niet werktuigbouw aan te leren om maar even in de metafoor te blijven). Voor de minder welgestelde boeren in verre landen zijn er al veel initiatieven lopen. Juist hierdoor worden ze meegenomen in de globale markt/waardeketen. Interessante voorbeelden zijn Moyee Coffee en Fairfood.
Met vriendelijke groet, Lan
Het lijkt me lastig om bijvoorbeeld koffiebonen van begin tot eind te volgen omdat een boer in Ethiopië een computer moet gaan aanschaffen terwijl hij al moeite heeft om in zijn eerste levensbehoefte te voorzien.
Het is niet eenvoudig om een boer in Ethiopië uit te leggen waarom hij informatie/data moet bijhouden en delen, maar dat kan door goede voorlichting en betere betaling. Hiervoor hoeft hij ook niet per se een computer aan te schaffen. Er is inmiddels groot aanbod van mobiel applicaties die het mogelijk maken voor een boer om deel te nemen aan het blockchain system zoals het voorbeeld Moyee Coffee ook heeft laten zien. Ik verwacht dit nog makkelijker te worden in de toekomst als de algemene infrastructuur verder verbeterd wordt.
Goedemorgen,
ik heb een achtergrond als koffiehandelaar. Daarmee ook ervaring met certificeringen als UTZ en RFA. deze organisaties registreren alle schakels in de keten en de prijzen die betaald worden.
Afgezien van het feit dat in een blockchain meer info geregistreerd kan worden, is mijn vraag op welke manier blockchain verschilt van UTZ/RFA?
Tevens blijft ook de vraag hoe blockchain aan het fysieke product wordt gekoppeld. kan verwisseling worden voorkomen?
Zeer interessant artikel. Ben zelf ook bezig om in de voedingsecosystemen te kijken hoe we dergelijke digitaal mogelijk gemaakte transparantie kunnen realiseren in het voordeel van eenieder. Hierbij heb ik enkele vragen:
– Ken je andere voorbeelden dan flkori-chain voor nederland?
– Hoe verloopt het proces en succesfactoren om participanten aan boord te krijgen?
– Start je best in een land, regio in combinatie met een sector?
– Hoe zie je de funding en terugbetaalmodel?
– Welke profielen van aandeelhouders moet je zeker aan bood hebben?
Dag Noël, dank voor de zeer interessante en relevante vragen! In Nederland heb je naast Flori-Chain ook SmartShortChain, AgOs, Trace, PowerChain en recentelijk JuicyChain. In het rapport ‘Blockchain voor Agrifood- tussen droom en daad’ hebben we de succesfacoten en uitdagingen in kaart gebracht, ook daarin vind je meer voorbeelden. Voor verdere interactie is het misschien handiger dat we e-connecten op LinkedIn? Met vriendelijke groet, Lan
Met veel interesse je artikel gelezen. We zijn op zoek naar mogelijkheden voor meer verticale integratie c.q. datauitwisseling in de keten van voedingsgrondstoffen. Blockchain zou hier goed bij passen, maar lijkt nog vooral theoretisch. Hoe dit praktisch te maken?
Dag Gerard, Dank voor je reactie. Inmiddels is blockchain al meer dan theoretische mogelijkheid. Zoals een aantal usecases heeft aangetoond kan het ook good toepast worden om datauitwisseling in de keten te faciliteren. Hierbij is het belangrijk om goede afspraken te maken met ketenpartijen over de inhoud, vorm, toegang tot en gebruik van data. Daar kunnen we wel meedenken en ook de implementatietraject begeleiden. Hartelijke groet, Lan
digitalisering vergt het gebruik van veel grondstoffen en energie. Blockschain is wat dat betreft ook zeer schadelijk. Laten we nu eindelijk eens ophouden met het steeds meer inzetten van technologie. Dat is een heilloze weg. In een duurzaam landbouwsysteem ook helemaal niet nodig. Besteed het onderzoek aan het echt verduurzamen van de landbouw. Daar is nog heel veel winst te behalen.
Interessant. Wat is in uw ogen het echt verduurzamen van de landbouw?
Natuurlijk vergt digitalisering het gebruik van grondstoffen en energie. Maar zonder input is het lastig output te maken. De vraag is wat het dan oplevert en hoe die kan bijdragen aan duurzame landbouwsystemen. Daar richt ons onderzoek zich op in.
Het probleem van de energiebehoefte van blockchain wordt wel heel makkelijk weggezet: . “De systemen van banken gebruiken ook veel energie”, tekent Van Wassenaer daarbij aan.
Als je naast de energiebehoefte ook de koelings/waterbehoefte meeneemt lijkt het erop dat er misschien naar andere oplossingen moet worden gezocht
Graag nodig ik u uit als spreker op 21 juni in een webinar over de Afrekenbare Stoffenbalans te spreken over de rol van block chain techniek bij de implementatie van de ASB.
Het is dus een nieuwe methode van gegevens bij elkaar te brengen en te organiseren.. zou het moeilijk aan te leren zijn ? Ziet er heel overzichtelijk uit!xxx L
Ja inderdaad, de basis technieken zijn niet allemaal nieuw, maar wel de combinatie daarvan. Iedereen kan leren het systeem te gebruiken, net als emails versturen. Het is een kwestie van willen en geduld 🙂 Hartelijke groet!
Het blijft voor mij nog een beetje te abstract. ik heb behoefte aan een concreet voorbeeld van een implementatie.
Dank voor de reactie. Ik kan me goed voorstellen dat het idee wat abstract is. Op onze website (zie ook de links) en internet zijn er meer concrete voorbeelden te vinden. Zoek bijvoorbeeld ‘Flori-Chain’, of ‘blockchain usecases in agrifood’.
Misschien kun je je het idee voorstellen als een nieuw soort verkeerssysteem —er worden dan nieuwe auto’s gebouwd, nieuwe wegen aangelegd, en nieuwe verkeersregels gemaakt, deels overlapt het systeem ook met bestaande systemen. De verkeersregels worden gezamenlijk bepaald en gehandhaafd. In dit ‘verkeerssysteem’ wordt, in plaats van fysieke goederen, ‘informatie’ vervoerd, met name informatie die waarde heeft voor verschillende partijen. Dus daar waar informatie gedeeld moet worden tussen verschillende partijen, is het zinvol om na te gaan of zo’n ‘verkeerssysteem’ nuttig kan zijn. Met vriendelijke groet, Lan
Mensen hebben niet veel vragen over voedsel, de meeste mensen hebben maar één vraag: waar is de prijs het laagst. De meeste boeren hechten geen waarde aan de waarheid, want ook voor hen staat gewin bovenaan. Ik kan niet anders dan voorspellen dat dit prachtige idee zal sneuvelen. Er wordt altijd meer ‘gewasbeschermingsmiddel’ (eufemisme voor gif) gebruikt dan wordt vermeld, daar begint het al.
Interessante en begrijplijke reactie–dit toont ook het belang van transparantie en betrouwbare informatiesystemen aan. Feitelijk willen veel boeren en tuinders transparant zijn en daarvoor data over de teelt willen delen met de volgende schakels in de keten. Wat goed geregeld moet worden is de governance daarvan. Daar zien we ook belangrijke rol van economen in. Denkt u met ons mee?
Met vriendelijke groet, Lan
Ik ben sterk geïnteresseerd in de wijze waarop voedsel wordt geproduceerd en dit systeem lijkt daarbij te kunnen helpen, maar ja is dat nog aan te leren voor een (bijna) 80jarige.
Ook de minder welgestelde boeren in verre landen zouden mee gaan doen, maar hoe bereik je hen en krijg je hen enthousiast?
Nou, 80 is de nieuwe 60 🙂 Er valt niet super veel aan te leren als je het systeem wilt begrijpen en gebruiken (Om auto te rijden hoef je ook niet werktuigbouw aan te leren om maar even in de metafoor te blijven). Voor de minder welgestelde boeren in verre landen zijn er al veel initiatieven lopen. Juist hierdoor worden ze meegenomen in de globale markt/waardeketen. Interessante voorbeelden zijn Moyee Coffee en Fairfood.
Met vriendelijke groet, Lan
Het lijkt me lastig om bijvoorbeeld koffiebonen van begin tot eind te volgen omdat een boer in Ethiopië een computer moet gaan aanschaffen terwijl hij al moeite heeft om in zijn eerste levensbehoefte te voorzien.
Het is niet eenvoudig om een boer in Ethiopië uit te leggen waarom hij informatie/data moet bijhouden en delen, maar dat kan door goede voorlichting en betere betaling. Hiervoor hoeft hij ook niet per se een computer aan te schaffen. Er is inmiddels groot aanbod van mobiel applicaties die het mogelijk maken voor een boer om deel te nemen aan het blockchain system zoals het voorbeeld Moyee Coffee ook heeft laten zien. Ik verwacht dit nog makkelijker te worden in de toekomst als de algemene infrastructuur verder verbeterd wordt.
Goedemorgen,
ik heb een achtergrond als koffiehandelaar. Daarmee ook ervaring met certificeringen als UTZ en RFA. deze organisaties registreren alle schakels in de keten en de prijzen die betaald worden.
Afgezien van het feit dat in een blockchain meer info geregistreerd kan worden, is mijn vraag op welke manier blockchain verschilt van UTZ/RFA?
Tevens blijft ook de vraag hoe blockchain aan het fysieke product wordt gekoppeld. kan verwisseling worden voorkomen?
Dank!
Dag Lan,
Zeer interessant artikel. Ben zelf ook bezig om in de voedingsecosystemen te kijken hoe we dergelijke digitaal mogelijk gemaakte transparantie kunnen realiseren in het voordeel van eenieder. Hierbij heb ik enkele vragen:
– Ken je andere voorbeelden dan flkori-chain voor nederland?
– Hoe verloopt het proces en succesfactoren om participanten aan boord te krijgen?
– Start je best in een land, regio in combinatie met een sector?
– Hoe zie je de funding en terugbetaalmodel?
– Welke profielen van aandeelhouders moet je zeker aan bood hebben?
Veel vragen, desnoods off-line interactie?
Dag Noël, dank voor de zeer interessante en relevante vragen! In Nederland heb je naast Flori-Chain ook SmartShortChain, AgOs, Trace, PowerChain en recentelijk JuicyChain. In het rapport ‘Blockchain voor Agrifood- tussen droom en daad’ hebben we de succesfacoten en uitdagingen in kaart gebracht, ook daarin vind je meer voorbeelden. Voor verdere interactie is het misschien handiger dat we e-connecten op LinkedIn? Met vriendelijke groet, Lan
Dag Lan,
Met veel interesse je artikel gelezen. We zijn op zoek naar mogelijkheden voor meer verticale integratie c.q. datauitwisseling in de keten van voedingsgrondstoffen. Blockchain zou hier goed bij passen, maar lijkt nog vooral theoretisch. Hoe dit praktisch te maken?
Dag Gerard, Dank voor je reactie. Inmiddels is blockchain al meer dan theoretische mogelijkheid. Zoals een aantal usecases heeft aangetoond kan het ook good toepast worden om datauitwisseling in de keten te faciliteren. Hierbij is het belangrijk om goede afspraken te maken met ketenpartijen over de inhoud, vorm, toegang tot en gebruik van data. Daar kunnen we wel meedenken en ook de implementatietraject begeleiden. Hartelijke groet, Lan
digitalisering vergt het gebruik van veel grondstoffen en energie. Blockschain is wat dat betreft ook zeer schadelijk. Laten we nu eindelijk eens ophouden met het steeds meer inzetten van technologie. Dat is een heilloze weg. In een duurzaam landbouwsysteem ook helemaal niet nodig. Besteed het onderzoek aan het echt verduurzamen van de landbouw. Daar is nog heel veel winst te behalen.
Interessant. Wat is in uw ogen het echt verduurzamen van de landbouw?
Natuurlijk vergt digitalisering het gebruik van grondstoffen en energie. Maar zonder input is het lastig output te maken. De vraag is wat het dan oplevert en hoe die kan bijdragen aan duurzame landbouwsystemen. Daar richt ons onderzoek zich op in.
Met digitale groet, Lan
Het probleem van de energiebehoefte van blockchain wordt wel heel makkelijk weggezet: . “De systemen van banken gebruiken ook veel energie”, tekent Van Wassenaer daarbij aan.
Als je naast de energiebehoefte ook de koelings/waterbehoefte meeneemt lijkt het erop dat er misschien naar andere oplossingen moet worden gezocht
Graag nodig ik u uit als spreker op 21 juni in een webinar over de Afrekenbare Stoffenbalans te spreken over de rol van block chain techniek bij de implementatie van de ASB.
Dank Herre voor de uitnodiging. Zou u misschien meer info met mij kunnen delen? Ik hen andere verplichtingen op die dag en zou kijken of het past.
Met vriendelijke groet,
Lan