Wereldwijd gaat er veel tropisch bos verloren. Daarbij komt veel CO2 die in de bossen is opgeslagen vrij en dat leidt tot extra klimaatopwarming. Bescherming van regenwoud en herbebossing zijn dan ook essentieel. In Zuid-Amerika doen Wageningse ecologen onderzoek naar zowel het natuurlijk herstel van aangetast regenwoud als de effecten van bosaanplant. Ook werken ze met de lokale bevolking en bosbeheerders aan duurzaam bosbeheer. Hoe kunnen we volgens jou beter voor het regenwoud zorgen?
‘De wereld zoekt naar mogelijkheden om de uitstoot van koolstofdioxide, CO2, te verlagen. Er zijn verschillende oplossingen, zoals minder fossiele brandstoffen gebruiken en minder vlees eten. Ook bossen vormen één van de oplossingen’, zegt Marielos Peña Claros, hoogleraar Tropische bosecologie. In haar onderzoek richt ze zich vooral op tropisch regenwoud. De vele tropische bossen op aarde zijn erg belangrijk voor de vastlegging van koolstof. Maar er vindt op grote schaal ontbossing plaats. Zoals bij de vele bosbranden in de Amazone afgelopen zomer, waar mensen ruimte willen creëren voor landbouw, en in Indonesië waar regenwoud het veld ruimt voor palmolieplantages.
Internationale agenda
Bescherming van bestaand regenwoud moet dan ook hoger op de agenda van internationale beleidsmakers komen, meent Peña Claros. ‘De aandacht van de Verenigde Naties, overheden en maatschappelijke organisaties wereldwijd ligt momenteel vooral bij het herstel van aangetaste en verdwenen bossen, en niet genoeg bij het behoud en goed beheer van bestaand regenwoud. Terwijl er enorme hoeveelheden CO2 vrijkomen bij de aantasting ervan. Bescherming van regenwoud en herbebossing zijn beiden essentieel om klimaatverandering tegen te gaan en beter op te vangen.’
Er vindt op grote schaal ontbossing plaats.
Soortenrijkdom en koolstofopslag
Regenval en de diversiteit aan boomsoorten spelen een grote rol bij de koolstofopslag van tropische bossen, blijkt uit Europees onderzoek met twaalf Europese en Latijns-Amerikaanse kennisinstituten, waar Peña Claros bij betrokken was. ‘We zagen dat drogere gebieden met minder biodiversiteit minder koolstof vastleggen, en gebieden met meer regenval en een grotere soortenrijkdom van bomen juist meer koolstof vastleggen. Dit betekent dat de diversiteit van soorten in natuurlijke bossen behouden moet blijven, en dat we bij herbebossing niet één soort, maar juist een grote diversiteit aan boomsoorten moeten aanplanten, zodat veel koolstof wordt opgenomen en het systeem veerkrachtiger wordt’, aldus Peña Claros.
“Zowel bescherming van het regenwoud als herbebossing en duurzaam bosgebruik zijn belangrijk. Er is niet één manier, er zijn meerdere oplossingen die we naast elkaar moeten inzetten.”
Marielos Peña Claros, hoogleraar Tropische bosecologie, Wageningen University & Research
Share this quote:
Bossen groeien vanzelf terug
Herstel van aangetast bos is eveneens hard nodig, benadrukt Peña Claros. In sommige gebieden is het bos in staat zichzelf te herstellen. Promovendi onderzoeken onder haar begeleiding het natuurlijke bosherstel in verschillende Zuid-Amerikaanse landen. Ze bestuderen hoe het in dit zogeheten secundaire bos staat met de koolstofopslag en met het type planten-en diersoorten en de hoeveelheid en variatie ervan. Peña Claros: ‘We vonden al dat de hoeveelheid koolstof die is opgeslagen in secundaire bossen zich relatief snel herstelt, in ongeveer zeventig jaar. Maar het duurt ongeveer vijf eeuwen voordat de soortensamenstelling van die bossen weer lijkt op die van oerbossen.’
Wanneer we het beheer van gebruikte bossen verbeteren, gaat er minder CO2 verloren, zijn er minder bosbranden en worden er minder planten- en diersoorten bedreigd.
Grootschalige bosaanplant
Soms is het bos te beschadigd en groeit het niet meer vanzelf terug. Dan moeten er actief bomen worden aangeplant. ‘Veel organisaties werken hieraan, maar vaak is dat heel kleinschalig. Terwijl we echt grote gebieden moeten gaan herbebossen’, zegt Peña Claros. De hoogleraar is betrokken bij een herbebossingsproject in delen van het Atlantisch regenwoud in Brazilië waar nog maar 10 procent van het oorspronkelijke bos over is. ‘Samen met Braziliaanse organisaties kijken we welke bostypen er nog voorkomen en hoe de bossen het beste kunnen worden hersteld. Ook willen we beter begrijpen waarom mensen de bossen willen herstellen en onderzoeken we welke wet- en regelgeving belemmerend of stimulerend werkt.’
Fruit- en palmbomen
Er is nog veel kennis nodig, geeft Peña Claros aan. Hoe kun je herbebossing grootschalig aanpakken, ook op steile hellingen en op aangetaste bodems? Welke boomsoorten kun je het beste terugplanten? Vaak grijpt men terug op de oorspronkelijke begroeiing, maar soms is het beter om soorten te gebruiken die economische waarde hebben. Peña Claros ziet kansen voor een integratie van landbouw en bosbouw, ook wel agroforestry genoemd. ‘Zo kunnen ze fruitbomen en palmbomen planten die vruchten, noten en zaden leveren die mensen eten of waarvan ze sap maken. Als ze genoeg produceren, kunnen ze hun oogst zelfs op de markt verkopen. Misschien maakt dat net het verschil in hun besluit om te gaan herbebossen.’
Als ze genoeg produceren, kunnen ze hun oogst zelfs op de markt verkopen. Misschien maakt dat net het verschil in hun besluit om te gaan herbebossen.
Meerdere oplossingen
Peña Claros en haar collega’s werken in Zuid-Amerika ook met lokale gemeenschappen en grondeigenaren aan duurzaam bosbeheer. ‘Veel bossen worden gebruikt voor de productie van hout of andere zaken. Daarnaast huisvesten de tropische bossen wereldwijd zo’n 250 miljoen inheemse mensen. Wanneer we het beheer van gebruikte bossen verbeteren, gaat er minder CO2 verloren, zijn er minder bosbranden en worden er minder planten- en diersoorten bedreigd’, licht ze toe.
De hoogleraar onderstreept het belang van zowel bescherming van het regenwoud als herbebossing én duurzaam bosgebruik. ‘Er is niet één manier, er zijn meerdere oplossingen die we naast elkaar moeten inzetten’, aldus Peña Claros.
Marielos Peña Claros studeerde in Brazilië en de Verenigde Staten, promoveerde aan de Universiteit Utrecht en werkt sinds 2010 bij de leerstoelgroep Bosecologie en Bosbeheer in Wageningen. ‘Ik studeerde Biologie en vond alles interessant. Maar toen ik met enkele Amerikaanse topexperts op expeditie was geweest in het regenwoud in Bolivia wist ik: dit is het. Toen ben ik me gaan specialiseren in bosecologie. Eerst lag het accent vooral op de bescherming van het bos. Later is dat meer verschoven naar bosgebruik en herstel van gebruikte bossen. De verbinding tussen het bos en de mensen staat centraal bij het vinden van manieren om bossen op een duurzamere manier te beheren. Daar zou ik graag een bijdrage aan willen leveren.’
Heel blij ben ik met deze benadering, werkwijze.regelmatig ben ik wat wanhopig over de toekomst en het milieu. Graag zou ik meewerken aan herbossing! In brzalie is Ernst Gotsch en hun team zeer actief met bebossen en voedselproductie. U kent hem vast wel, veel succes gewenst.
Herbebossing valt en staat met toestemming, begrip en nut voor de plaatselijke bevolking. Politiek en corruptie speelt ook een belangrijke rol. Zonder oplossing van bovenstaande factoren is alle onderzoek kansloos.
Heel goed dat men zich bezighoudt met de regenwouden maar even zorgelijk vind ik de ontwikkeling in Nederland waar met vele miljarden subsidies biomassacentrales worden neergezet die gevuld worden met versnipperd hout uit gebieden van Staatsbosbeheer en andere gebieden. Zelfs hout uit Amerika wordt daarvoor geimporteerd m.b.v. met diesels aangedreven schepen. De biomassacentrales vervuilen meer dan de gasgestookte. Wij moeten even zelf ook ons huiswerk overdoen in Nederland! Is daar ook wel eens onderzoek naar gedaan door de Universiteit?!
We wijzen voortdurend naar het buitenland, wat ontbossing betreft. Zullen we eerst in Nederland zelf eens orde op zaken stellen? Er wordt nog steeds meer gekapt dan geplant. Ik stel voor bij iedere 10 ha, minimaal 1 hectare bos. En verplicht, bomen voor koeien in de weilanden!
Maximaal 2 kinderen per gezin, wereldwijd. We zijn minimaal met de helft te veel op deze planeet. Bij te veel herten in de Oostvaardersplassen, grijpen we toch ook in!?
Minder consumeren. Het oerwoud teruggeven aan de inheemse bevolking. Toerisme naar kwetsbare gebieden (wereldwijd) streng reguleren. (Internationale) producenten die het oerwoud plunderen en de overheden die dit toestaan streng aanpakken. Tot slot maatschappelijk betrokken generaties opvoeden/ opleiden ipv generaties van managers , ceo’s die het oerwoud als goudmijn zien.
Gezien de snelle opwarming van de aarde en bijbehorende toenemende kansen op bosbranden, zal er ook meer nadruk moeten zijn op het voorkomen daarvan, vooral in gebieden die daar nu al gevoelig voor zijn. Exoten kunnen ook problemen veroorzaken. Ik ben vooral bekend met oerwouden in Sri Lanka, waar ik lang gewoond heb. Die worden nu redelijk goed beschermd tegen kappen, maar regeneratie van land waar het bos ooit gekapt is gaat nu moeilijker door de snelle verspreiding van het zeer invasieve exotische Olifantsgras Megathyrsus maximus/Panicum maximum. Dit hoge gras is een pionier die nu overal in het land verstoorde gebieden overgroeid van wegbermen, plantages en rivier beddingen tot berghellingen. Het is waarschijnlijk de meest algemene plant in het land nu. Het is in de 19de eeuw geintroduceerd als veevoer maar wordt nu bijna niet gebruikt. Als de lokale bevolking er de brand in zet gaat het daarna nog beter groeien. De natuurlijke regeneratie van bossen wordt door dit gras verhinderd. Alleen door vuursperringen aan te leggen en te maaien, kan het bos hergroeien, maar dit is een moeizaam en langzaam proces. Zou het als biomassa gebruikt kunnen worden?
Ik weet eigenlijk niet of Olifantsgras kan worden gebruikt als biomassa voor energie. Tijdens een recente reis naar Java werd ons verteld dat veevoer een belangrijke bron is geworden, omdat de lokale bevolking overal voedsel vandaan haalt om hun rundvee te voeren. Is dit een optie voor Sri Lanka?
Hoewel ik geen ervaring heb met werken op de WUR (en ook niet met iets soortgelijks) zou ik volgend jaar graag actief gaan helpen met onderzoeksprojecten in Wageningen naar behoud en herstel van regenwoud. Ik denk dat het beste zou zijn als er mij ideeen worden aangereikt en ik vervolgens kijk of dit voor mij qua kennis en ervaring haalbaar is. Ben heel benieuwd!
Ik vraag mij af waarom vrijwel onbeheersbare bosbranden die zoveel schade aan steeds schaarser wordende kostbare natuur, biodiversiteit en aan mensenlevens toebrengen niet al in het beginstadium als de brand nog betrekkelijk eenvoudig kan worden bestreden, geen gebruik wordt gemaakt van satellietobservatie.
Is de inzet hiervan technisch te ingewikkeld of te kostbaar?
Als je weet hoeveel satellieten worden ingezet om de planeet op de m2 nauwkeurig voor talloze doeleinden te observeren dan lijkt het mij toch voor zo iets wezenlijks als allesverwoestende bosbranden na signalering door een satelliet daar blusvliegtuigen met de juiste coordinaten op af te sturen daarmee voorkomend dat zo’n brand kan uitgroeien tot een bijna onbeheersbaar inferno.
Het kostenargument lijkt mij, kan geen reden zijn om dit niet te doen gezien de enorme kosten die hiermee juist worden bespaard aan bezittingen zoals het behoud van huizen en andere andere waardevolle zaken om maar te zwijgen over het verlies aan mensenlevens en onherstelbare natuurschade.
Bedankt voor de vraag. Je hebt gelijk, satellieten kunnen worden gebruikt om branden te volgen. Dit is precies hoe het brandbewakingssysteem van verschillende landen is georganiseerd. Het probleem ligt dus niet bij het ontdekken van brand, het probleem is hoe een brand moeten worden bestreden. In het geval van bosbranden in Bolivia eerder dit jaar besloot de nationale regering pas actie te ondernemen toen de brand uit de hand was gelopen.
Deze monitoringprogramma’s zijn cruciaal voor vroegtijdige detectie, maar ik denk dat het ook belangrijk is om te trainen hoe te voorkomen dat bossen worden aangestoken, omdat de meeste branden die we dit jaar in het Amazonegebied hebben gezien, het resultaat waren van landbouwpraktijken. Met andere woorden, als vuur wordt gebruikt als een hulpmiddel om een terrein voor landbouw gereed te maken, moet mensen worden getraind om het op de juiste wijze toe te passen.
Ik wil eerst jullie bedanken voor jullie reacties, commentaren en goede wensen. Het is heel fijn om te weten dat er zoveel interesse en steun voor ons werk is.
Jullie hebben een aantal suggesties gegeven hoe klimaatverandering aangepakt kan worden. Er zijn inderdaad veel opties. In het artikel hebben wij ons gefocust op tropische bossen en op de discussie over tropische bossen en hun rol bij klimaatverandering. Bij WUR werken wij aan een breed scala van oplossingen in verschillende productiesystemen, zoals landbouw (zie voor meer informatie https://www.wur.nl/nl/artikel/Wageningen-Climate-Solutions-1.htm).
Zelf altijd werkzaam geweest in bijna alle facetten van Nederlandse landbouw als technisch adviseur gecombineerd met commerciële taken. We zijn bezig met initiatief in Brazilië, in het atlantische regenwoud met verschillende organisaties wellicht is het ook interessant voor jullie dus ik vroeg mij af of het interessant is om met elkaar van gedachten te wisselen.
Bossen functionaliteit in Natuurlijke Wereldwijde
Water Kringloop
Een weinig onderkende functionaliteit in de Natuurlijke Wereldwijde Water Kringloop (Natural Global Water Cycle) zijn bomen. Zowel in tropische, subtropische als arctische streken is eeuwenlang verstoring opgetreden door het vellen en gebruik van bomen. In de Middeleeuwen en met name sinds het begin van de 19 e eeuw heeft zelfs schaalvergroting plaats gevonden, onder meer door ontwikkeling van de industrie.
Het herstel van de Natuurlijke Wereldwijde Water Kringloop is van levensbelang vooralle levende organismen, inclusief de mens. De noodzaak van herstel geldt niet alleen op wereldniveau maar vooral ook op lokaal niveau, dus ook voor Nederland.
Een wereldwijde cultuuromslag zal noodzakelijk zijn om de natuur, de biodiversiteit zoveel mogelijk te herstellen om het voortbestaan van de op aarde levende organismen (incl. mensen) te redden. Uitgebreide visie wordt desgewenst toegezonden.
Heel blij ben ik met deze benadering, werkwijze.regelmatig ben ik wat wanhopig over de toekomst en het milieu. Graag zou ik meewerken aan herbossing! In brzalie is Ernst Gotsch en hun team zeer actief met bebossen en voedselproductie. U kent hem vast wel, veel succes gewenst.
Herbebossing valt en staat met toestemming, begrip en nut voor de plaatselijke bevolking. Politiek en corruptie speelt ook een belangrijke rol. Zonder oplossing van bovenstaande factoren is alle onderzoek kansloos.
Heel goed dat men zich bezighoudt met de regenwouden maar even zorgelijk vind ik de ontwikkeling in Nederland waar met vele miljarden subsidies biomassacentrales worden neergezet die gevuld worden met versnipperd hout uit gebieden van Staatsbosbeheer en andere gebieden. Zelfs hout uit Amerika wordt daarvoor geimporteerd m.b.v. met diesels aangedreven schepen. De biomassacentrales vervuilen meer dan de gasgestookte. Wij moeten even zelf ook ons huiswerk overdoen in Nederland! Is daar ook wel eens onderzoek naar gedaan door de Universiteit?!
We wijzen voortdurend naar het buitenland, wat ontbossing betreft. Zullen we eerst in Nederland zelf eens orde op zaken stellen? Er wordt nog steeds meer gekapt dan geplant. Ik stel voor bij iedere 10 ha, minimaal 1 hectare bos. En verplicht, bomen voor koeien in de weilanden!
Maximaal 2 kinderen per gezin, wereldwijd. We zijn minimaal met de helft te veel op deze planeet. Bij te veel herten in de Oostvaardersplassen, grijpen we toch ook in!?
Minder consumeren. Het oerwoud teruggeven aan de inheemse bevolking. Toerisme naar kwetsbare gebieden (wereldwijd) streng reguleren. (Internationale) producenten die het oerwoud plunderen en de overheden die dit toestaan streng aanpakken. Tot slot maatschappelijk betrokken generaties opvoeden/ opleiden ipv generaties van managers , ceo’s die het oerwoud als goudmijn zien.
Gezien de snelle opwarming van de aarde en bijbehorende toenemende kansen op bosbranden, zal er ook meer nadruk moeten zijn op het voorkomen daarvan, vooral in gebieden die daar nu al gevoelig voor zijn. Exoten kunnen ook problemen veroorzaken. Ik ben vooral bekend met oerwouden in Sri Lanka, waar ik lang gewoond heb. Die worden nu redelijk goed beschermd tegen kappen, maar regeneratie van land waar het bos ooit gekapt is gaat nu moeilijker door de snelle verspreiding van het zeer invasieve exotische Olifantsgras Megathyrsus maximus/Panicum maximum. Dit hoge gras is een pionier die nu overal in het land verstoorde gebieden overgroeid van wegbermen, plantages en rivier beddingen tot berghellingen. Het is waarschijnlijk de meest algemene plant in het land nu. Het is in de 19de eeuw geintroduceerd als veevoer maar wordt nu bijna niet gebruikt. Als de lokale bevolking er de brand in zet gaat het daarna nog beter groeien. De natuurlijke regeneratie van bossen wordt door dit gras verhinderd. Alleen door vuursperringen aan te leggen en te maaien, kan het bos hergroeien, maar dit is een moeizaam en langzaam proces. Zou het als biomassa gebruikt kunnen worden?
Ik weet eigenlijk niet of Olifantsgras kan worden gebruikt als biomassa voor energie. Tijdens een recente reis naar Java werd ons verteld dat veevoer een belangrijke bron is geworden, omdat de lokale bevolking overal voedsel vandaan haalt om hun rundvee te voeren. Is dit een optie voor Sri Lanka?
Hoewel ik geen ervaring heb met werken op de WUR (en ook niet met iets soortgelijks) zou ik volgend jaar graag actief gaan helpen met onderzoeksprojecten in Wageningen naar behoud en herstel van regenwoud. Ik denk dat het beste zou zijn als er mij ideeen worden aangereikt en ik vervolgens kijk of dit voor mij qua kennis en ervaring haalbaar is. Ben heel benieuwd!
Ik vraag mij af waarom vrijwel onbeheersbare bosbranden die zoveel schade aan steeds schaarser wordende kostbare natuur, biodiversiteit en aan mensenlevens toebrengen niet al in het beginstadium als de brand nog betrekkelijk eenvoudig kan worden bestreden, geen gebruik wordt gemaakt van satellietobservatie.
Is de inzet hiervan technisch te ingewikkeld of te kostbaar?
Als je weet hoeveel satellieten worden ingezet om de planeet op de m2 nauwkeurig voor talloze doeleinden te observeren dan lijkt het mij toch voor zo iets wezenlijks als allesverwoestende bosbranden na signalering door een satelliet daar blusvliegtuigen met de juiste coordinaten op af te sturen daarmee voorkomend dat zo’n brand kan uitgroeien tot een bijna onbeheersbaar inferno.
Het kostenargument lijkt mij, kan geen reden zijn om dit niet te doen gezien de enorme kosten die hiermee juist worden bespaard aan bezittingen zoals het behoud van huizen en andere andere waardevolle zaken om maar te zwijgen over het verlies aan mensenlevens en onherstelbare natuurschade.
Bedankt voor de vraag. Je hebt gelijk, satellieten kunnen worden gebruikt om branden te volgen. Dit is precies hoe het brandbewakingssysteem van verschillende landen is georganiseerd. Het probleem ligt dus niet bij het ontdekken van brand, het probleem is hoe een brand moeten worden bestreden. In het geval van bosbranden in Bolivia eerder dit jaar besloot de nationale regering pas actie te ondernemen toen de brand uit de hand was gelopen.
Deze monitoringprogramma’s zijn cruciaal voor vroegtijdige detectie, maar ik denk dat het ook belangrijk is om te trainen hoe te voorkomen dat bossen worden aangestoken, omdat de meeste branden die we dit jaar in het Amazonegebied hebben gezien, het resultaat waren van landbouwpraktijken. Met andere woorden, als vuur wordt gebruikt als een hulpmiddel om een terrein voor landbouw gereed te maken, moet mensen worden getraind om het op de juiste wijze toe te passen.
Ik wil eerst jullie bedanken voor jullie reacties, commentaren en goede wensen. Het is heel fijn om te weten dat er zoveel interesse en steun voor ons werk is.
Jullie hebben een aantal suggesties gegeven hoe klimaatverandering aangepakt kan worden. Er zijn inderdaad veel opties. In het artikel hebben wij ons gefocust op tropische bossen en op de discussie over tropische bossen en hun rol bij klimaatverandering. Bij WUR werken wij aan een breed scala van oplossingen in verschillende productiesystemen, zoals landbouw (zie voor meer informatie https://www.wur.nl/nl/artikel/Wageningen-Climate-Solutions-1.htm).
Er is zeker ook veel te doen in Nederland qua natuurbescherming en herbebossing. Een recent krantenartikel “Maak bosbouw de nieuwe landbouw” geeft veel informatie daarover (zie https://www.volkskrant.nl/wetenschap/maak-bosbouw-de-nieuwe-landbouw~b03fc75b/?referer=https%3A%2F%2Fwww.bing.com%2Fnews%2Fsearch%3Fq%3Dmaak%2Bbosbouw%2Bde%2Bnieuwe%2Blandbouw%26qpvt%3Dmaak%2Bbosbouw%2Bde%2Bnieuwe%2Blandbouw%26FORM%3DEWRE).
Nogmaals, bedankt voor jullie reacties!
Zelf altijd werkzaam geweest in bijna alle facetten van Nederlandse landbouw als technisch adviseur gecombineerd met commerciële taken. We zijn bezig met initiatief in Brazilië, in het atlantische regenwoud met verschillende organisaties wellicht is het ook interessant voor jullie dus ik vroeg mij af of het interessant is om met elkaar van gedachten te wisselen.
Bossen functionaliteit in Natuurlijke Wereldwijde
Water Kringloop
Een weinig onderkende functionaliteit in de Natuurlijke Wereldwijde Water Kringloop (Natural Global Water Cycle) zijn bomen. Zowel in tropische, subtropische als arctische streken is eeuwenlang verstoring opgetreden door het vellen en gebruik van bomen. In de Middeleeuwen en met name sinds het begin van de 19 e eeuw heeft zelfs schaalvergroting plaats gevonden, onder meer door ontwikkeling van de industrie.
Het herstel van de Natuurlijke Wereldwijde Water Kringloop is van levensbelang vooralle levende organismen, inclusief de mens. De noodzaak van herstel geldt niet alleen op wereldniveau maar vooral ook op lokaal niveau, dus ook voor Nederland.
Een wereldwijde cultuuromslag zal noodzakelijk zijn om de natuur, de biodiversiteit zoveel mogelijk te herstellen om het voortbestaan van de op aarde levende organismen (incl. mensen) te redden. Uitgebreide visie wordt desgewenst toegezonden.