Twitterende boom geeft zich bloot voor klimaatonderzoek

Een boom op Wageningen Campus is sinds 26 mei actief op Twitter. Via @TreeWatchWur laat deze dertig jaar oude populier weten hoe het gaat met zijn sapstroom en diktegroei.

Maar waarom willen we dat weten?

Bomen zijn belangrijk voor ons klimaat. Een van de belangrijkste redenen is dat ze het broeikasgas CO₂ opnemen om te groeien. Deze CO₂ blijft opgeslagen in hun hout. Vooral een gemengd bos met deels jonge bomen kan veel CO₂ opnemen en binden. Daarnaast beschermen bomen de bodem bij hevige regenval, zorgen dat bodems water beter vasthouden en helpen erosie voorkomen.

Extreem weer

Door klimaatverandering worden in Europa weersextremen als droogte, hitte, onverwachte vorst en wateroverlast verwacht. “De vraag is wat dit betekent voor de groei en vitaliteit van onze bomen”, zegt boombioloog Ute Sass-Klaassen van Wageningen University & Research. “Als een boom een tekort krijgt aan water, bijvoorbeeld doordat het lang niet regent, dan krijgt hij last van stress. Dat belemmert zijn CO₂-opname en zijn groei. Deze vertraging in groei laat zijn sporen achter in het hout. Het hout vormt dus een archief waarbij informatie over relaties van bomen op stress in de jaarringen is opgeslagen. We willen graag de sleutel vinden om die informatie in de jaarringen te ontsluiten.

“We zoeken de sleutel naar de klimaatinformatie die in jaarringen is opgeslagen”

Dendrochronoloog Ute Sass-Klaassen van WUR

Share this quote:

Jaarringen

De jaarringen, ook wel groeiringen genoemd, zijn de brede en smalle lijnen die je op een doorgezaagde stam ziet. Zo’n ring wordt door het jaar heen gevormd onder invloed van omgevingsfactoren en is daardoor te beschouwen als een soort weerarchief. Bij gunstige omstandigheden groeit de boom snel en maakt hij grote cellen aan, bij slechtere omstandigheden maakt hij kleinere cellen. Iedere jaarring heeft daardoor zo zijn eigen structuur.

Aan de grootte van de houtvaten is bijvoorbeeld te zien of de stam van een boom in het water heeft gestaan. Bij onderzoek aan eiken langs de IJssel in Deventer ontdekten Wageningse onderzoekers dat als een eikenstam tijdens het begin van het groeiseizoen onder water staat, veel kleinere houtvaten worden gevormd. Maar dit gebeurde alleen in het deel van de stam dat daadwerkelijk onder water stond. In hoger delen, die niet onder water hadden gestaan, hadden de houtvaten wel de normale grootte.

Verborgen leven van de boom

Om precies te kunnen volgen hoe die houtstructuur zich vormt onder extreme weersomstandigheden, zoals droogte, zijn verspreid over West-Europa enkele bomen uitgerust met meetapparatuur. Daarmee wordt doorlopend gemeten hoe snel die boom water transporteert en hoe de stamdikte van de boom verandert. Hoe die boom dat water eigenlijk omhoog krijgt? Dat wordt in deze Engelstalige video uitgelegd, die Sass-Klaassen ook aan studenten laat zien.

Bijzonder aan het onderzoek is dat de bomen met meetapparatuur twitteren over hun meetgegevens. Zo twitterde de boom op Wageningen Campus op 5 juni, een aardig zonnige dag: “Today I have grown 0.082 millimetres, transported 124.9 litres of water at a maximum sap flow of 9.8 litres per hour”.

Daarnaast wordt bij iedere boom de luchtvochtigheid, tempratuur en bodemvochtigheid gemeten. Sass-Klaassen: “De eerste resultaten laten zien dat boomgroei nog dynamischer verloopt dan we dachten.” Door de resultaten real-time op Twitter te melden krijgt ook het brede publiek een inkijkje in het binnenleven van de boom. En dat is overdag een stuk drukker dan je zou denken als je zo naar een boom kijkt!

Veerkrachtig bos

Met de real-time-informatie van de bomen kunnen de onderzoekers modellen ontwikkelen. Die helpen ontdekken hoe bomen in het verleden reageerden op hun omgeving en wanneer ze stress ondervinden. “Met die kennis kunnen we de bossen van de toekomst vormgeven. Welke soorten en variëteiten (herkomsten) moeten we selecteren om de Europese bossen veerkrachtig te houden, zodat ze hun belangrijke rol voor het  klimaat maar ook als leverancier van hout en andere producten kunnen blijven vervullen en versterken. Het is daarom belangrijk dat ook voor dit soort fundamenteel onderzoek financiering komt, in het belang van het behoud van bossen.”