De toekomst van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
Door Krijn Poppe
Landbouw staat weer op de Europese agenda. Knopen moeten worden doorgehakt ten behoeve van de toekomst van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), goed voor zo’n 40% van het EU-budget. Tijdens een ontmoeting van de Europese landbouwministers vorige week in Frankrijk, werd verklaard dat er een ambitieuzer GLB moet komen, ook al betekent de Brexit dat er een grote netto-betaler wegvalt. Het toepassingsgebied van het GLB moet naar onze mening inderdaad uitgebreid worden en de gehele voedselketen omvatten. Er is weinig maatschappelijk draagvlak voor de huidige landbouwsubsidies, die met name de rijke en niet de arme boeren bereiken. Landbouw wordt voornamelijk gezien als schadelijk voor milieu en landschap. Daarnaast wordt er te weinig gedaan om het dierenwelzijn te verbeteren.
De boeren – de zwakste schakel in de voedselketen – kunnen deze uitdagingen niet alleen aangaan.
Het toekomstige voedselsysteem moet opgewassen zijn tegen de grote uitdagingen van onze samenleving: wereldwijde voedsel- en voedingszekerheid & -veiligheid, klimaatverandering met gevolgen voor water- en energieverbruik, de ecologische impact van de landbouw, een gezond eetpatroon om langer en gezonder te leven, en ongelijkheid binnen de landbouw en tussen de steden en het platteland. De boeren – de zwakste schakel in de voedselketen – kunnen deze uitdagingen niet alleen aangaan. Commitment en gedragsveranderingen zijn noodzakelijk op alle niveaus binnen de voedselketen. Inclusief de consument die aangespoord moet worden tot een gezond, klimaatvriendelijk voedingspatroon. Ondanks de dominante positie van de retailketens en de voedingsmiddelenindustrie, betalen we nog steeds niet de werkelijke kosten van ons voedsel.
Publieke en politieke discussie nodig
Er is een publieke en politieke discussie nodig over de functies van de voedselketen en de bereidheid om te werken aan een overgang naar duurzame productiemethoden. Oplossingen komen van diverse belangrijke innovatiegebieden, waaronder genetica en digitalisering, waardoor slimme grondstofbesparende en energiezuinige productieprocessen mogelijk worden gemaakt. De landbouw en de voedselketen zullen drastisch veranderen in de komende jaren doordat voeding steeds verder wordt gepersonaliseerd en landbouw steeds meer hightech wordt. Trends om productie te verplaatsen naar stedelijke gebieden spelen een steeds grotere rol. Tegelijkertijd groeit binnen de middenklasse de behoefte aan ambachtelijke landbouwproducten, en het is nog onduidelijk welke plaats dit zal krijgen binnen de hightech voedselketen.
Van ‘boer tot bord’, van ‘voeder tot vlees’, van ‘gras tot glas’.
De toekomst van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
De discussie over de toekomst van het GLB moet niet alleen gevoerd worden binnen de agrarische sector, maar ook daarbuiten. Milieu- en consumenten-ngo’s moeten er, samen met de industrie en de agrarische sector, op voet van gelijkheid bij worden betrokken. De veerkracht van de gehele voedselketen moet aan het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw- én Voedselbeleid (GLVB) ten grondslag liggen. Zo wordt de interactie tussen consumptie en productie gestimuleerd. Van “boer tot bord”, van “voeder tot vlees”, van “gras tot glas”.
Graag hoor ik uw mening. U kunt onderaan dit bericht een reactie plaatsen.
Beste Krijn, Interessante blog en position paper over het GLB.
Wat ik me afvraag. Ik lees in het position paper dat voor een goede ordening van de markt ook retail en consumenten een ander gedrag moeten vertonen. Maar omdat de vrije markt onaantastbaar lijkt, zal dat op vrijwillige basis moeten (of vergis ik me?). Op dit moment kiezen retail en consument in meerderheid voor de makkelijke route: resp. goede verdiensten en lage prijzen.
Is er voor een echte verandering van landbouwproductie en voedselconsumptie niet meer regulering of prijsbeleid nodig? Dat is misschien een theoretische vraag omdat de kans hierop niet zo groot is met de huidige politieke verhoudingen, of zie je dat anders?
Gedragsveranderingen komen er vaak niet vanzelf, en vandaar de behoefte aan overheidsbeleid. Die heeft een hele reeks van instrumenten, van voorlichting (Voedingsbureau) en convenanten (zout in producten, verpakkingen) tot fiscale instrumenten (wel of niet laag btw percentage) en regulering. Er zal nog wel wat (politieke) discussie overheen gaan (en ex-ante beleidsevaluatie) wat de overheid het best kan doen, en wat daarvan in Brussel moet worden geregeld. Dit soort rapporten wordt niet meteen geschreven voor het huidige Nederlandse kabinet, het zou al mooi zijn als er in de komende formatie iemand iets mee doet.