Extra sterfgevallen, problemen met bruggen, het spoor en energiecentrales: de hittegolven in de recente zomers hebben de alarmbel geluid. Ze zullen in de toekomst vaker voor komen door klimaatsverandering. Het stedelijk hitte-eiland versterkt het effect van hittegolven in bebouwde gebieden. De hitte beïnvloedt vervolgens gezondheid, gedrag en productiviteit van mensen. Onderzoek van Wageningen University & Research draagt bij aan oplossingen voor deze uitdagingen.
Wellicht heb je het zelf ervaren; je verlaat een stedelijk hitte-eiland.
Wellicht heb je het tijdens de recente hittegolf zelf ervaren. Je fietst de stad uit of door een park en plotseling voelt het veel koeler aan: je verlaat een stedelijk hitte-eiland. zo toonden metingen van de Wageningen University & Research (WUR) op een stralende zomerdag in Rotterdam een hitte-eiland van circa 8 graden Celsius aan extra warmte.
Het hitte-eiland ontstaat doordat overdag de zon het stadsoppervlak verwarmt. Steen, asfalt en beton nemen deze warmte beter op dan vegetatie. Ook industrie, gemotoriseerd verkeer en airconditioners van gebouwen verwarmen de stadslucht.’s Nachts komt die warmte van wegen en gebouwen weer vrij, waardoor de stad minder snel afkoelt dan het landelijk gebied. Juist in de avond als je het raam openzet om te proberen de opgewarmde slaapkamer te verkoelen, geven de opgewarmde stenen de opgeslagen warmte af. Daardoor kunnen veel mensen niet meer comfortabel slapen.
Groen in de tuin helpt te verkoelen. Groen zorgt voor schaduw waardoor het aardoppervlak minder opwarmt. Daarnaast verdampen de planten water, waardoor de lucht gekoeld wordt. In volgebouwde steden is er relatief weinig groene vegetatie, waardoor afkoeling door verdamping en schaduw door bomen klein is.
Effecten op mensen
Zomerse stadshitte heeft met name negatieve gevolgen. Uit analyses blijkt dat ziekenhuisopnames en sterfte onder de bevolking toenemen bij hogere temperaturen, vooral onder jonge kinderen, ouderen, en patiënten met hart- en vaatziektes. Dat kan voor Nederland oplopen tot 30 doden per week per extra graad Celsius. Een verhoogde stadstemperatuur leidt bovendien tot pieken in de energievraag voor airco’s, die op hun beurt weer opwarming veroorzaken. Ook neemt de menselijke arbeidsproductiviteit af. Het is stadsplanners en -besturen er dus alles aan gelegen hun steden koel, gezond en economisch vitaal te houden.
De hitte te lijf
Wageningen University & Research werkt samen met het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS Institute) aan verschillende manieren om de stadshitte te lijf te gaan.
Het begint hier bij het doen van waarnemingen. Onderzoekers gaan op zoek naar de hitte met geavanceerde meteorologische instrumenten en naar de gevolgen van de hitte via interviews met stadsbewoners. Met een uniek netwerk van weer-sensoren in Amsterdam, de Amsterdam Atmospheric Monitoring Supersite, leren ze welke wijken gevoelig zijn voor hitte. Ook zien ze hoe de hitte wordt beïnvloed door stedelijke morfologie, zoals de aanwezigheid van hoogbouw, parken en waterpartijen. In projecten over groen en water, zoals het Climate-responsive urban green en het Realcool project, wordt ontwerpend onderzocht hoe parken en straatgroen, evenals grachten en kanalen kunnen bijdragen aan het verkoelen van de stedelijke omgeving. Een slim ontwerp van parken, openbare ruimtes en waterlichamen kan zo opwarming van de omgeving voorkomen.
Weerbeleving
Groene voordelen
Ook buiten Nederland worden metingen gedaan. Zo toonden Wageningse metingen in Zuid-Azië bijvoorbeeld aan dat sloppenwijken warmer zijn dan rijkere en groenere wijken. De meetgegevens worden gebruikt om relatief eenvoudige en betaalbare oplossingen voor de armere wijken te ontwerpen.
Het mag duidelijk zijn dat groene infrastructuur stadsbewoners veel voordelen biedt. Voor de lange termijn ontwikkelt WUR methodes voor klimaatadaptieve planning en ontwerpen, binnen een klimaatneutrale context. Daarbij worden ook andere bijdragen van groen voor de stad betrokken, zoals wateropvang en berging, kinderspeelplaatsen en plek voor sport, ontspanning en ontmoeting. En sinds enkele jaren brengt de groene ruimte de stadsmens in contact met de herkomst van voedsel. Veel burgers zijn betrokken bij kleine stadslandbouwinitiatieven.
Al met al biedt Wageningen University & Research een ruimgevulde gereedschapskist om de kwaliteit van het stadsleven en het klimaat van de stad te verbeteren, ook bij stedelijke hitte.
Stelling
We zijn benieuwd naar jouw mening en zouden het interessant vinden als je je keuze hieronder toelicht. We gaan hierover graag met je in gesprek. Of heb je een vraag? Die kun je natuurlijk ook stellen.
Doe mee aan wetenschappelijk onderzoek
Wageningen University & Research doet onderzoek naar problematiek van het stadsklimaat. Je kunt meedoen aan dit onderzoek door de UrbanClimadApp te downloaden via de App Store of via Google Play.
Metropolitan Solutions
In 2050 zal 70% van de mensheid in steden wonen. Daardoor worden vraagstukken rond duurzaamheid en kwaliteit van leven voor die steden steeds dringender. In sept-okt 2016 verschenen er 8 artikelen van Wageningen University & Research op nrc.nl over verschillende oplossingen voor deze uitdagingen. We werken daarbij o.a. aan hitte-eilanden, wateroverlast, voedselvoorziening, luchtkwaliteit, stadslandbouw, leefbaarheid maar ook beleidsplannen en de inrichting van steden. Kijk voor meer informatie over Wagenings onderzoek hiernaar op de themapagina Metropolitan Solutions.
Dit artikel is geschreven door verschillende wetenschappers van Wageningen University & Research, onder eindredactie van NRC.
