Jessica Tadema doet een masteropleiding Onderwijswetenschappen bij de Universiteit Utrecht. Ze is nu bezig met haar afstudeeropdracht. Die gaat over het effect van een tussenjaar op studiekeuze. Haar belangrijkste conclusie: een tussenjaar helpt om een goede studiekeuze te maken.’
Jessica Tadema
Onderzoek naar de effecten van een tussenjaar op studiekeuze
Jessica heeft interviews afgenomen bij vijftien studenten die nu op een hogeschool of universiteit zitten en na hun havo of vwo een tussenjaar hebben gedaan. Het zijn allemaal eerste- en tweedejaars studenten.
‘Ik heb veel geleerd over wat een tussenjaar met je doet’, zegt Jessica… De meeste studenten vertelden dat het tussenjaar heeft geholpen in het studiekeuzeproces. Het mereldeel van de studenten die ik heb gesproken is tot nu toe tevreden met de huidige opleiding.’
Steeds populairder
‘Een tussenjaar wordt steeds populairder’, zegt Jessica. ‘Een op de tien leerlingen die net hun eindexamen havo of vwo hebben gehaald kiest voor een tussenjaar. Dat zijn 12.000 jongvolwassenen.’ Er is al wat onderzoek gedaan naar ‘tussenjaar’. Het rapport van Nuffic, geschreven in opdracht van het ministerie van OCW, geeft inzichten in allerlei relevante cijfers. Een ruime meerderheid van de studenten voelt zich zekerder over de studiekeuze na een tussenjaar. Ook konden ze snel weer wennen aan het volgen van een studie.’
Tussenjaar helpt om een goede studiekeuze te maken
‘Er is al een en ander bekend over de effecten van een tussenjaar’, zegt Jessica. ‘Maar ik wilde graag in de diepte onderzoeken hoe de studenten het tussenjaar en het studiekeuzeproces hebben beleefd. Een kwalitatief onderzoek. Ik wilde achterhalen hoe deze vijftien studenten hun tussenjaar hebben ervaren. En of dit tussenjaar invloed had op hun studiekeuzeproces en welke invloed dan. Ik wou meer inzicht hebben in wat een tussenjaar bijdraagt aan een goede studiekeuze.’
Niet altijd zo makkelijk
‘Wat me opvalt is dat de studenten in hun tussenjaar ook echt wel ‘mindere’ periodes hadden. Ze voelden dat hun omgeving was veranderd. Als ze keken naar hun leeftijdsgenoten, dan waren die altijd met van alles bezig… studeren…, op kamers… studentenleven. Ze voelden zich daardoor soms stilstaan of eenzaam. Achteraf zeggen veel studenten dat ze juist ook hier veel van geleerd hebben. Juist omdat ze zich ‘ wat minder voelden’, zijn ze goed na gaan denken.’
Twijfel en nadenken over jezelf
‘De periodes van twijfel en eenzaamheid maakten dat ze ook nadachten over zichzelf en wat ze met hun leven wilden. Ze kwamen erachter dat ze zelf verantwoordelijk waren voor het organiseren van hun leven en het plannen van activiteiten.
Nu ze eenmaal studeren merken ze dat ze juist hierdoor zelfstandiger en volwassener zijn geworden. Dat ze helemaal niet stilstonden maar juist sneller gegroeid waren dan hun leeftijdsgenoten. Juist de verveling en de eenzaamheid stimuleerden sommigen om actie te ondernemen in het keuzeproces.’
“Ik wil echt niet mijn hele leven achter de kassa blijven zitten”, heb ik meermalen gehoord.
Andere omgeving
‘En omdat hun omgeving veranderd was, moesten ze zelf gaan nadenken over hun toekomst. Ze gingen niet meer naar school, ze hadden een andere werkomgeving of waren misschien wel in het buitenland. Deze ervaring stimuleerde hen om activiteiten te ondernemen in het tussenjaar. En ook om na te denken over de studiekeuze. De rust en de tijd van zo’n tussenjaar draagt bij aan een duurzame studiekeuze.’
Een tussenjaar helpt om een goede studiekeuze te maken. Je ontdekt meer over jezelf en je omgeving.
Allerlei activiteiten
‘De studenten die ik heb bevraagd deden allerlei activiteiten tijdens het tussenjaar. Sommigen werkten, anderen maakten een reis, een enkele student deed helemaal niets. Een student volgde een speciaal tussenjaarprogramma.
Maar waar ze ook voor kozen, ze kwamen allemaal in een andere omgeving. De vertrouwde context van school was weggevallen. In die ‘leegte’ ontdekten ze veel over zichzelf en over hun interesses. Zelfs ‘niets doen’ hielp studenten dichter bij zichzelf te komen.’
Leegte
‘ De ‘leegte’, soms zelfs verveling, gaf studenten het inzicht dat ze zélf verantwoordelijk waren voor de invulling van het tussenjaar en het organiseren hiervan.
“Je leert op je eigen benen te staan. Dit maakt je volwassener omdat je zelf inhoud moet geven aan je tussenjaar, het is geen standaardjaar dus je moet zelf zorgen dat je werk hebt en iets te doen hebt”, hoorde ik.’
Hard werken voor je eindexamen
‘Ook hoorde ik vaak dat de jongeren in de periode voor hun tussenjaar hard moesten werken voor hun eindexamen havo of vwo. In die drukke periode lukte het niet om over de toekomst na te denken. En dan waren er bovendien nog andere activiteiten zoals je rijbewijs halen. Dat allemaal samen was gewoon al zoveel, dat nadenken over de studiekeuze gewoon niet lukte.’
Persoonlijke ontwikkeling
‘Bij de studenten die ik heb gesproken was hun tussenjaar een soort snelkookpan waarin er veel ruimte was voor hun persoonlijke ontwikkeling. Daar waren drie dingen vooral belangrijk bij:
- Aandacht voor jezelf: De studenten hadden de tijd en rust om na te denken over zichzelf, hun interesses en hun toekomst
- Aandacht voor de wereld buiten jezelf: Door het opdoen van nieuwe ervaringen door nieuwe activiteiten te ondernemen, ontdekten ze wie ze in hun kern zijn
- Andere omgeving: Omdat ze in een andere omgeving waren was er ruimte om deze persoonlijke ontwikkeling ook tot zichzelf toe te laten. Die ruimte draagt ook bij aan het studiekeuzeproces.’
Tussenjaar helpt om een goede studiekeuze te maken
Ik vond het verhaal van Jessica erg interessant. Daarom heb ik haar gevraagd een en ander toe te lichten tijdens een webinar in het najaar. Daar geef ik tegen die tijd meer informatie over.
Ook kunt u meer lezen op de website van TussenjaarKenniscentrum.
Is een tussenjaar noodzakelijk?
Er zijn steeds meer jongeren die kiezen voor een tussenjaar, na de middelbare school, na de bacheloropleiding of na de masteropleiding… Maar het is natuurlijk niet noodzakelijk om een tussenjaar te doen. Je kunt ook op andere manieren nadenken over jezelf.
Tussenjaar helpt om een goede studiekeuze te maken: uit je vertrouwde omgeving
Ik denk dat het altijd zinvol is een periode van je leven eens iets anders te doen en vanuit een andere omgeving naar je leven te kijken. Dat hoeft niet persé een verre reis te zijn.
En ook is het goed om regelmatig rust te nemen om over je keuzes en je toekomst na te denken. En dat kan natuurlijk op vele manieren. Een tussenjaar helpt om een goede studiekeuze te maken, zeker. Maar een goede studiekeuze maak je vooral door veel te kijken naar allerlei studies, goed de studiebijsluiter te lezen, te praten met mensen die je goed kennen en de tijd te nemen om je passie te ontdekken.
De komende weken verschijnt er elke donderdag een artikel met tips over ‘ tussenjaar’.