3D-printen van voedsel, gezond en op maat

3D-printers maken niet alleen nieuwe ontwerpen met kunststof, beton, metaal en hout mogelijk. Ook voor voedingsmiddelen gaan er hele nieuwe deuren open. Bijvoorbeeld eten dat gezonder en lekkerder is of afgestemd op individuele behoeften. Wageningen University & Research (WUR) werkt aan zulke innovatieve voedseltoepassingen.

Afbeelding boven: voorbeelden van 3D-geprint deeg, chocolade en pasta

Waar een gewone printer volstaat met één laagje inkt, bouwt een 3D-printer laagjes op. Hij doet dat aan de hand van een computerontwerp, zonder gebruik van mallen of tussenstappen.

De uitvinding van de techniek is inmiddels alweer zo’n dertig jaar geleden. Maar pas de laatste jaren begint het aantal toepassingen een vlucht te nemen. Zo is er vorig jaar een eerste fietsbrug van beton uit de printer gekomen en staan er in 2019 in Meerhoven 3D-geprinte huizen. Maar er zijn ook topkoks die er kunstwerkjes van pasta mee maken – dankzij onderzoekers die dit printproces ontwikkelden.

Nieuwe structuren en smaken

Doordat de 3D-printer laagje voor laagje het product maakt, zijn compleet nieuwe voedingsmiddelen te maken met nieuwe vormen, samenstellingen, texturen, structuren en smaken. WUR en TNO hebben daar in verschillende internationale onderzoeksprojecten het potentieel al van laten zien.

Een van de voordelen van 3D-printen is dat je heel precieze hoeveelheden ingrediënten op heel specifieke plekken kunt laten belanden. Zo zijn bijvoorbeeld deeltjes zout of suiker anders te verspreiden dan tijdens een regulier bakproces, waardoor het product met minder zout of suiker net zo zout of zoet moet kunnen smaken. Herformuleren wordt dat veelal genoemd.

Moeite met slikken

Ook voor mensen met slikproblemen (dysfagie) door bijvoorbeeld een hersenbloeding kan het 3D-printen van voedsel een uitkomst zijn. Zo ontwikkelden onderzoekers een manier om allerlei gerechten, zoals gekookte aardappelen, wortels en kip, te printen in de vorm die je verwacht, maar met een textuur die precies is afgestemd op wat deze patiënten kunnen doorslikken. In plaats van een dunne puree ligt er dan ‘normaal’ eten op je bord, wat de eetbeleving ten goede komt.

Tegelijkertijd is het ook nog mogelijk om deze geprinte maaltijden te verrijken met extra voedingstoffen, zoals eiwitten, vitaminen of mineralen, ook weer precies afgestemd op wat degene die de maaltijd eet nodig heeft. Deze techniek is inmiddels zo ver ontwikkeld dat hij opgeschaald kan worden voor gebruik door een cateraar, ziekenhuiskeuken of misschien wel een innovatieve food truck.

Personalised nutrition

‘Als we kijken naar de toekomst, dan ligt de focus op gepersonaliseerde voeding’, vertelt onderzoeker Martijn Noort van Wageningen Food & Biobased Research. ‘We weten door onderzoek steeds meer over de invloed van persoonlijke factoren op wat je aan voedingsstoffen nodig hebt, bijvoorbeeld door je darmflora, genetische invloeden, je gedrag of fysieke activiteiten. Doordat je met het printen van voedingsmiddelen ingrediënten flexibel kunt variëren en precies kunt doseren, biedt 3D-printen de mogelijkheid om unieke, gepersonaliseerde voedselproducten te maken, die precies zijn aangepast aan iemands dieetbehoefte en smaakvoorkeuren.’ Dat kan ook voor topsporters zijn. Wie weet printen ze over een paar jaar wel hun eigen uitgebalanceerde energiereep voor tijdens het sporten of snel herstel, die ook nog eens beter smaakt dan de huidige repen?