Bescherming natuur bij windparken op zee

Windenergie is onmisbaar om de klimaatdoelen te halen. In West-Europa worden veel windmolens in de Noordzee gepland. Daar wonen geen mensen die last hebben van het geluid van de turbines of de aantasting van het landschap. Over tien jaar telt de Noordzee naar verwachting honderd windparken.

De Noordzee is echter ook het leefgebied van vleermuizen, zeevogels, zeehonden, bruinvissen en vissen. Doordat er zoveel windmolens worden gebouwd en gepland, zijn hun leefgebieden in rap tempo aan het veranderen. Hoe groen is windenergie als de bouw en exploitatie van al die windmolens zware consequenties heeft voor de natuur?

“Windmolens op zee zijn belangrijk in de strijd tegen klimaatverandering, maar het zou wrang zijn als het middel erger blijkt dan de kwaal”

Tobias van Kooten, coördinator van het windmolenonderzoek op zee, Wageningen Marine Research

Deel deze quote:

Wageningen University & Research doet onderzoek naar de effecten op de natuur van windmolens op zee en hoe die te beperken. Daarbij wordt vooral ook gekeken naar de optelsom van de windparken. Want door alle windmolenparken op zee ontstaat een nieuw Noordzeelandschap.

Vleermuizen

Vleermuizen zijn misschien niet de eerste dieren waar je aan denkt bij windmolens op zee. Maar ze vliegen wel degelijk over de Noordzee. Ze zoeken er naar voedsel (video), en sommige soorten trekken in het voorjaar over zee naar hun kraamkolonies om in het najaar terug te keren naar hun overwinteringsgebieden.

Vleermuizen zijn beschermde dieren. Wageningen doet onder meer met zenders onderzoek naar waar en wanneer vleermuizen vliegen, met hoeveel, langs welke routes en bij welke weersomstandigheden. Ze kunnen namelijk sterven door een klap van de wieken of de sterk wisselende luchtdruk daaromheen.

Bruinvissen en zeehonden

Waar zeezoogdieren als bruinvissen en zeehonden vooral last van hebben is de bouw van de windmolens. Het heien van de fundering van een windmolen zorgt voor bruinvissen en zeehonden voor zoveel geluidsoverlast dat het kan leiden tot tijdelijke doofheid, andere zwemroutes en verlies van leefgebied. Daarnaast verstoren de geluiden de onderlinge communicatie en het zoeken van voedsel, waar de dieren geluid voor gebruiken.

Zeevogels

Voor zeevogels kunnen windparken op twee manieren schadelijk zijn. Ze sterven door een klap van de wieken, vooral ’s nachts als ze de molens niet kunnen zien, of ze verliezen leefgebied doordat ze niet meer in de windparken durven komen. De ene vogelsoort heeft er meer last van dan de andere. Het effect hangt onder meer hangt af van hun vliegkunsten, hoe hoog ze vliegen en hoe makkelijk ze zich laten verstoren door objecten op zee.

Nieuwe natuur

Met de drastische verandering van het Noordzeelandschap ontstaat echter ook nieuwe natuur. De funderingen van de windmolens bieden houvast aan onder meer mosselen, zachte koralen en zeeanemonen, wat weer garnaaltjes, kreeftachtigen en vissen aantrekt. Zo ontstaat een compleet nieuw ecosysteem.

Vissen en bodemdieren

Het effect van windparken op vispopulaties is nog niet helemaal duidelijk. Windparken zijn verboden gebied voor vissers, om botsingen met windmolens en schade aan elektriciteitskabels te voorkomen. Mogelijk vinden sommige vissoorten er een veilig heenkomen.

Voor bodemdieren zoals scheldieren, wormen en krabben, lijken stormen, getijdenstromingen en het voedselaanbod van even groot belang als de aan- of afwezigheid van visserij, concluderen onderzoekers in een studie naar de ontwikkeling van het bodemleven (benthos) in gebieden die al langere tijd gesloten zijn voor visserij.

Energielandschap vormgeven

De duurzame energietransitie is een uitdaging en kans voor het vormgeven van nieuwe cultuurlandschappen, stellen onderzoekers van WUR en ECN (Energieonderzoek Centrum Nederland) in een gezamenlijk rapport. Ze beschrijven daarin een kwalitatieve benadering met milieu-, sociaal-culturele, economische en technologische criteria, naast specifieke technische eisen zoals bereikbaarheid voor onderhoud. Daarbij past ook het denken over het toestaan van andere functies in een windpark, zoals vis-, mossel- of zeewierteelt. WUR doet in dat kader ook onderzoek naar veilig medegebruik van windmolenparken.

Milieu meewegen

Onze hoogleraar Marine dierecologie Tinka Murk sprak bij haar inauguratie over hoe economische activiteiten kunnen samengaan met een gezond ecosysteem (video): “We moeten zorgen dat de Noordzee divers en rijk genoeg is om zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Daarvoor moeten alle ecologische functies vervuld kunnen worden. Dat kan alleen als er voldoende diversiteit aan habitat is, als er delen van het gebied met rust gelaten worden, en als de activiteiten op de Noordzee steeds verder verduurzaamd worden. Al vanaf de planning moeten risico’s en kansen voor het Noordzeemilieu meegewogen worden.”

Lees verder:

• Ons dossiers over Windmolens op zee, over Bruinvissen, en over Zeehonden
• Artikel in Wageningen World: Leven in een windpark
• Bodemdieren vinden nieuw leefgebied in de Noordzee
• Succesvolle inrichting van energielandschappen vereist nieuwe denkwijze