Hoe meer wilde bijen en hommels er zijn, hoe groter de opbrengst van boerenakkers. Dat hebben Wageningse onderzoekers aangetoond. Om de rijkdom aan dier- en plantensoorten in Nederland te beschermen en herstellen, doen zij mee aan het Deltaplan voor biodiversiteit. Samen met boeren, natuurorganisaties, ecologen en bedrijven. Hoe belangrijk vind jij de natuur?
“Het aantal bestuivers, en dan gaat het vooral om solitaire wilde bijen en hommels, heeft effect op de opbrengst van een gewas”, vertelt David Kleijn, hoogleraar Plantenecologie en Natuurbeheer. Uit onderzoek op 36 landbouwpercelen in Frankrijk en Italië blijkt dat wilde bestuivers minstens zo belangrijk zijn voor de opbrengst van het gewas als de vitaliteit van de planten. Percelen waar meer bestuivers rondvlogen, leveren veel meer preizaad op. De zaden zijn weliswaar kleiner, maar kiemen wel beter, legt Kleijn uit. De onderzoekers keken alleen naar de preizaadproductie, maar verwachten dat de bevindingen voor de meeste gewassen opgaan. “Ik ben er zelf ook altijd weer verbaasd over hoe consistent dat effect is.”
Bemesten of bestuiven
De waarde van wilde bijen en hommels en dus van biodiversiteit wordt onderschat, meent Kleijn. “De agrarische sector zet vooral in op bemesting en onkruidbestrijding. De meeste soorten fruit, noten en oliehoudende gewassen worden door insecten bestoven. Er valt dus veel winst te halen uit de bescherming van wilde bestuivers, voor zowel de boeren als de natuur.” Dit voorjaar komt er een studie naar hommels en lupine. Kleijn en zijn collega’s gaan ook bekijken hoe je de aanwezigheid van wilde bestuivers kunt bevorderen. Ze doen onderzoek op agrarische percelen, vaak in een breed scala aan landschappen. “Dat is realistischer dan in een laboratoriumsetting. Daardoor hopen we boeren ervan te overtuigen dat bestuiving minstens zo belangrijk is als bemesting of ander regulier beheer.”
Minder beesten
“Nederland wordt verschrikkelijk intensief beheerd en toch is het landschap op de meeste plekken nog redelijk kleinschalig”, zegt Kleijn. Kleinschaligheid en variatie in het landschap zorgen voor een grotere rijkdom aan dier- en plantensoorten. Ieder jaar lijkt de natuur echter aan rijkdom in te boeten. Zo is het aantal insecten in Duitse natuurgebieden in dertig jaar afgenomen met meer dan 70%. Kleijn: “In het algemeen komen er steeds minder beesten voor. De grutto holt met 5 of 6% per jaar achteruit in Nederland. De veldleeuwerik, vroeger de meest wijdverspreide vogel, is met 95% gedaald. Er moet nu echt wat gebeuren.”
Natuurherstel
Om de soortenrijkdom te herstellen, hebben wetenschappers, boeren en mensen van bedrijven en natuurorganisaties de koppen bij elkaar gestoken. Sinds december 2018 werken ze samen aan het Deltaplan voor biodiversiteit. Het belangrijkste idee erachter is dat grondgebruikers, zoals boeren, voortaan beloond moeten worden voor hun bijdragen aan natuurbescherming en herstel van biodiversiteit. Kleijn ziet veel kansen. Bijvoorbeeld wanneer boeren tegen betaling het bermbeheer voor gemeenten gaan uitvoeren. “Nu wordt dat ineens en zo goedkoop mogelijk gedaan door grote bedrijven. Behoud van biodiversiteit speelt daarbij geen enkele rol. Boeren kunnen echter makkelijker in fases maaien. En als ze het maaisel uitstrooien op hun akkers kan dat de bodem ook nog verbeteren”, aldus Kleijn.
“ Er valt veel winst te halen uit de bescherming van wilde bestuivers, voor zowel de boeren als de natuur.”
David Kleijn, hoogleraar Plantenecologie en Natuurbeheer
Deel deze quote:
Prestaties van boeren belonen
Netwerken van boeren, bedrijven en ecologen gaan uitproberen welke maatregelen het beste werken. Wageningen is nauw betrokken bij het Deltaplan voor biodiversiteit. Veel Wagenings onderzoek naar biodiversiteit, ook in natuurgebieden en in de stad, is relevant. Kleijn heeft veel onderzoek gedaan naar agrarisch natuurbeheer. Daarbij ging het om allerlei beheermaatregelen, bijvoorbeeld hoe vroeg de boer zijn land maait en hoeveel hij bemest. De resultaten vielen echter tegen. “We verwachten dat het meer oplevert als de beloningen worden gekoppeld aan de prestaties. Dan gaat het er bijvoorbeeld om hoeveel hectare kruidenrijk grasland een boer realiseert in plaats van dat hij niet voor een bepaalde datum mag maaien. Dat prikkelt op een positieve manier.”
Vlinders en vogels tellen
“De biodiversiteit in agrarische gebieden in Nederland wordt, anders dan in natuurgebieden, nog niet goed gevolgd. We weten van veel soorten niet hoe hard en waarom ze achteruit gaan”, verklaart de hoogleraar. Daarom werkt Kleijn aan de ontwikkeling van een monitoringprogramma. De huidige monitoring loopt al vele jaren en is gebaseerd op de inzet van vrijwilligers die diersoorten inventariseren. Kleijn wil de sterke kanten hiervan combineren met meer gedetailleerde monitoring. “Dat is nodig om te kunnen vaststellen of de prestaties van de boeren waar ik net over vertelde, voldoende zijn om de afname van biodiversiteit te keren.”
Voor het slagen van het nieuwe natuurherstelplan, is het noodzakelijk om de ontwikkelingen goed te kunnen volgen, benadrukt Kleijn. “Je moet weten wat werkt. Als iets niet leidt tot biodiversiteitsherstel moet het beter. En als je werk een goed resultaat blijkt op te leveren, motiveert dat enorm”.
David Kleijn · Hoogleraar Plantenecologie en Natuurbeheer bij Wageningen University & Research
“Natuur is belangrijk om de intrinsieke waarde die wij eraan toekennen, naast de functionele argumenten. Iedereen wil graag in een mooi land wonen. Daarom wil ik het soortenrijke agrarische landschap helpen herstellen.”
Hallo, bedankt voor de advertentie in het NRC. Ik probeer via mijn project Bijenbunders in de kop van Noord-Holland openbare ruimte in het buitengebied geschikt te maken voor wilde bijen. En dat gaat goed. Alleen lukt het niet om boeren met goede argumenten te overtuigen waarom wilde bijen ook voor landbouwgebied met vollegrond gewassen (aardappelen, suikerbieten, wortelen, uien, broccoli) van groot belang zijn. Kun je ons helpen met het juiste verhaal met onderbouwing. Alvast bedankt voor je reactie.
Dag Cees, Het klopt dat wilde bijen voor de teelt van aardappelen, suikerbieten en groenten (anders dan bij zaadteelt) van weinig toegevoegde waarde zijn. Die gewassen zijn nu eenmaal niet afhankelijk van bestuiving door insecten. Wilde bijen zijn echter ook een goede graadmeter voor de kwaliteit van het landschap (hoeveelheid half-natuurlijk habitat, dichtheid bloemen in het landschap). Natuurlijke vijanden zijn daar ook sterk van afhankelijk. Natuurlijke vijanden zijn uit oogpunt van plaagonderdrukking wel functioneel belangrijk in bovengenoemde gewassen. Bij het juiste beheer is dankzij deze beestjes mogelijk om zonder insecticiden te telen (Zie bijv. https://www.volkskrant.nl/economie/vogelvriendelijk-boeren-deze-boer-bewijst-dat-het-kan~ba99931d/). Natuurlijke vijanden (loopkevers, sluipwespen, gaasvliegen etc.) zijn echter een stuk moeilijker waar te nemen dan wilde bijen (in landbouwgebieden meestal hommels). Je kunt wilde bijen dus gebruiken als graadmeter voor natuurlijke vijanden (en de algehele gezondheid van het landschap). Vriendelijke groet, David Kleijn
Dag Antoine, In aanvulling op de suggesties hieronder is de ‘bijenbijbel’ (De Bijen van Nederland; http://www.bijenhelpdesk.nl/PetersBijenVanNederland.pdf) een belangrijke bron van informatie over wat bijen nodig hebben en hoe mensen daarbij kunnen helpen. Met name hoofdstukken 12-14. Vriendelijke groet, David Kleijn
Mooie presentatie van jullie samenwerking! Veel succes.
Als particulier in Rotterdam, probeer ik al jaren bij te dragen aan een natuurvriendelijke omgeving. Helaas ben ik met mijn tuintje van 30m2 één van de weinigen tussen de dichtgetegelde stadstuinen.
Gelukkig is er wel interesse in wat er úit de tuin komt: aardbeien, frambozen, kruiden, veel bloemen en vijgen.
Leuke en goede informatie vind je o.a. van Angelo Dorny (tuin op tafel) uit België. Ook kun je zaden van “wilde” of geurende bloemen aanschaffen bij onlinewinkels, die zich hier écht in specialiseren.
Dank voor de uitvoerige presentatie.
Naast de zeer positieve uitstraling hiervan, door WUR wetenschappelijk onderbouwt, kleeft er één groot nadeel aan deze publicatie. U bereikt het algemene publiek hier helaas niet mee.
Hoe kunnen we dit oplossen? Door educatieprogramma’s op m.n. basisscholen landelijk op te zetten én de politiek meer er toe te bewegen om de biodiversiteit breder op te pakken. Bijvoorbeeld is er recent in Hilversum de motie ‘Red de Bij’ unaniem aangenomen waaraan een educatief deel aan verbonden is, zie ook de site van de Nederlandse Bijenhouders Vereniging NBV waar de motie te downloaden is. Samen met Sonne Copijn van Bee-Foundation, zij heeft in december op de Hackaton Big Data for Bees uit handen van onze minister Carola Schouten de 1ste prijs ontvangen voor een Bijengame, wordt nu een programma ontwikkeld voor de basisscholen en willen we dit jaar voor een landelijke start eerst gaan uitzetten in Hilversum.
Onze motto is om te beginnen bij onze jeugd want, naast dat deze onze toekomst is, zal deze nu de oudere generatie moeten ‘opvoeden’ om de biodiversiteit te verbeteren.
Daarom WUR, concentreer je meer op het algemene publiek en zorg er bijvoorbeeld voor dat het leuke Engelstalige filmpje The Liberation Project in het Nederlands wordt verteld en gepubliceerd!
Dag Ben, Helemaal mee eens dat goed onderwijs over biodiversiteit een belangrijke basisvoorwaarde is voor een maatschappij die het behoud van biodiversiteit belangrijk vindt en serieus neemt. Mooi dat jullie daar in Hilversum concreet handen en voeten aan gaan geven. Biodiversiteitseducatie is een belangrijke pijler van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel dus daar gaat de komende tijd meer energie op zitten. Ondertussen proberen wij onderzoekers zelf ons werk ook zo goed mogelijk onder de aandacht te brengen van het grote publiek, binnen de mogelijkheden die we hebben. Als je nog goeie tips hebt hoe we mensen kunnen bereiken die niet van nature al geïnteresseerd zijn in biodiversiteit dan hoor ik dat graag. Dat is de moeilijkste groep. Vriendelijke groet, David Kleijn
Er ontbreekt bij al die plannen iets belangrijks: een duidelijke en ondubbelzinnige diagnose van de oorzaak van de achteruitgang van de bestuivers en de verminderde biodiversiteit.
Dag Maarten, Alle onderzoekers zijn het er over eens dat er niet 1 oorzaak is van de achteruitgang van bestuivers (en biodiversiteit) maar dat het door een combinatie van meerdere factoren komt. Me even beperkend tot de bestuivers: verdwijnen van leefgebied door woningbouw, infrastructuur, landbouw; klimaatverandering; blootstelling aan pesticiden; gebrek aan voedsel (bloemen). Het belang van die laatste factor is onderbouwd door een studie uit mijn eigen groep welke liet zien dat bijensoorten die gebruik maakten van plantensoorten die de afgelopen eeuw achteruit zijn gegaan zelf ook achteruit zijn gegaan terwijl bijen die waardplanten hadden die het juist beter zijn gaan doen zelf ook in aantal zijn toegenomen. Voor het belang van de andere factoren is vooral heel veel indirect bewijs voorhanden die tezamen ook een behoorlijk eenduidig beeld geven. De diagnose is er dus wel, maar er zijn veel verschillende mogelijkheden om daar wat mee te doen. Vriendelijke groet, David Kleijn
Geweldig, veel succes met het project. Zelf draag ik iets bij met een diervriendelijke tuin bij mijn huis en met een groep mensen onderhouden we gezamenlijk een natuurvriendelijke tuin.
Dag Carry, Je kunt ook om het huis al veel voor wilde bijen betekenen. Bij mij zijn verschillende soorten klokjes (Campanula spp.) erg populair bij een reeks van bijensoorten waaronder verschillende soorten bladsnijderbijen, hommels en klokjesdikpoot. En klokjes zijn zelf natuurlijk ook prachtig. Vriendelijke groet, David Kleijn
Top Menno, Meerjarige wilde soorten werken het best voor wilde bijen. Ook (of juist) de minder spectaculaire soorten als biggenkruid, paardenbloem, ruige leeuwentand, vertakte leeuwentand zijn erg populair bij wilde bijen. Kun je gewoon in je gazon laten groeien. Wel iets minder vaak maaien want anders bloeien ze niet. Dit is ook een goede manier om met de buren in gesprek te raken over biodiversiteit. Geheid dat je opmerkingen krijgt over het ‘onkruid’ in het gras. Vriendelijke groet, David Kleijn.
We kunnen veel leren van maatregelen in het buitenland waar ze soms al langer bezig zijn en meer ervaring hebben. Zoals bv. Sinusmaaibeheer. Wijzelf hebben sinds een jaar of 10 een terrein van 6800 m2 bestemd als insectentuin.
Dag Moniek, In Nederland wordt, op initiatief van de vlinderstichting (Anthonie Stip) ook al driftig geëxperimenteerd met sinusmaaien. Een kleine hectare insectentuin is fantastisch. Hebben jullie al een beetje beeld welke soorten er zitten? Vriendelijke groet, David Kleijn
Ik woon in een agrarische omgeving en ga gemeentelijke politici benaderen met ideeen zoals ze via deze site worden aangereikt. Zelf ga ik meer letten op welke planten ik in mijn tuin zet.
Mooi dat deze advertentie is geplaatst want volgens mij hebben te weinig mensen zicht op het belang van bijen.
Ik heb recent zelf een ‘ bijenblok’ (bijenhuisje) gekregen uit de kew gardens, samen met een heleboel zaden van bloemen die pollenrijk zijn. Dit speciaal voor bijen. Draagt dit ook bij aan de verbeterde bijenstand als dit in een kleinere stadstuin wordt geplaatst?
Ik draag graag al is het maar in bescheiden mate aan het herstel van insecten-, bijen- en rommelpopulaties.
Dag Vincent, maatregelen in stadstuinen zijn zeker nuttig. Het is verbluffend hoeveel soorten bijen zich thuis voelen in de stad als er wat bloemen te vinden zijn. Kijk wel even kritisch naar het bloemenmengsel dat van Kew Gardens hebt gekregen. Kew zou moeten weten wat ze doen maar vaak zitten in dit soort publieksacties zaden van veel exotische bont bloeiende planten waar de meeste bijensoorten weinig mee kunnen. Tips over welke plantensoorten goed zijn voor wilde bijen kun je vinden via de links die ik al noemde bij mijn reactie op de opmerkingen van Lourens en Antoine. Van zelf in je eigen tuin kijken waar niet-honingbijen het meest op vliegen kun je ook al veel leren. Vriendelijke groet, David Kleijn
Prachtig initiatief. Zoals altijd is het concreet maken voor consumenten en politici de grootste uitdaging. Graag wordt ik op de hoogte gehouden waar we een steentje kunnen bijdragen?
Dag Poppe, het is eigenlijk heel makkelijk om zelf concreet te beginnen. Maak je tuin natuurvriendelijker (als je een tuin hebt). Ga met je buren het gesprek aan. Afhankelijk van wat je zelf prettig vindt kun je dat proactief doen of pas als ze zelf opmerkingen maken over hoe je tuin er uitziet. En spreek je lokale politici aan op het beheer van de openbare ruimte in jouw directe omgeving. Dergelijke bottom-up processen zijn ontzettend belangrijk. Het Deltaplan Biodiversiteitsherstel beïnvloedt daarnaast ook processen van bovenaf (bijv. landelijk en provinciaal beleid) en vanuit de keten (bijv. ontwikkeling van biodiversiteitsvriendelijke producten in supermarkten). We hebben al deze initiatieven nodig om verschil te maken. Vriendelijke groet, David Kleijn
Ben lid van drie verenigingen op gebied van natuur.Heb de tuin ( 600 are) deels ingericht voor vogels,egels ,salamanders,bijen,vlinders.Maar realiseer me ,dat 60 jaar domme politiek (oorlog voeren tegen moeder Aarde) niet
de komende 12 jaar drastisch zal veranderen ten gunste van een beter leefmilieu en een gezonde natuur.
Er wordt momenteel heel wat nieuwe wegen aangelegd of wegen verbreed. Is het niet mogelijk om de bermen in te zaaien met een bij-en vlindervriendelijk bloemenmengsel, zodat de insecten een boost krijgen en wij een aantrekkelijker zicht tijdens de autorit?
Dag Mevrouw Scholten-Knape, Dit wordt inderdaad al her en der uitgevoerd. Daarnaast is het een kernpunt van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Veel van de grote bedrijven die betrokken zijn bij aanleg van nieuwe infrastructuur hebben zich gecommitteerd om meer biodiversiteit achter te laten dan ze aantroffen bij aanvang van de werkzaamheden. Vriendelijke groet, David Kleijn
Goedendag, hoe zit het met bewustwording van onze kinderen? Veel kinderen groeien op zonder tuin, wat is dan de associatie met de natuur? Zou het niet een goed idee zijn om de bewustwoording bij de basis te voeden, jong geleerd is oud gedaan.
Ik denk bijvoorbeeld aan een doeltreffend en verplicht natuurprogramma, beginnende bij groep 1, uitwaaierend in diverse richtingen naar mate de kinderen ouder worden. Eventueel kan het programma in diverse talen aangeboden worden, i.v.m.de vele nationaliteiten die ons land kent.
Dag Josephine, absoluut mee eens. Zie ook mijn reactie op de opmerking van Ben Bus hierboven over hetzelfde belangrijke punt. Vriendelijke groet, David Kleijn
Ook bij een situatie als deze is afwachten natuurlijk geen optie. Het ontbreken van een relatief ‘klein’ proces rondom zo’n Bij heeft natuurlijk reusachtige gevolgen.
Mijn steun is er ook, laten we vooral ook het bewustzijn delen met elkaar!
Heel goed initiatief. Het is van belang dat niet alleen de diehards die bekend zijn met het probleem maar het grote publiek dat zich waarschijnlijk nauwelijks bewust is van het belang van bijen bewust te maken.
Dag Teun, we zijn hard aan het nadenken hoe we meer mensen kunnen bereiken die niet zelf al geïnteresseerd zijn in natuur. Er is (wat) meer aandacht voor natuur op TV en ook een film als ‘De Nieuwe Wildernis’ helpt. Maar het is nog niet genoeg. We hebben de oplossing nog niet maar we houden vol. Vriendelijke groet, David Kleijn
Natuurherstel is prachtig. Naar welke fase willen we terug? De diversiteit is behoorlijk gehavend. Een realistisch stappenplan maken? Eerst de daders signaleren. Dan de schade benoemen en begroten. Acties formuleren die restauratie garanderen. Landbouwmethoden saneren. De kracht van de consument organiseren of de productiemethoden stalinistisch herzien.
Dag Johan, ik denk dat we niet te veel bezig moeten zijn met achteromkijken. Maar helemaal eens: acties formuleren die biodiversiteit herstellen. Vaststellen wat werkt en daarop verder bouwen. En wat belangrijk is: het samen met alle relevante partijen doen. Dus niet alleen landbouw, maar ook de openbare ruimte en de natuurgebieden. En zorgen dat de keten (overheid, retail, banken) het mede mogelijk maakt. Alleen samen kunnen we het voor elkaar krijgen de negatieve biodiversiteitstrend om te buigen. Dat is de kern van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Vriendelijke groet, David Kleijn
Vorig jaar zaaide ik in Utrecht noord oost in een aantal boomspiegels een ‘bijenvriendelijk’ bloemenzaad mengsel, met redelijk succes.
Heeft de WUR advies aan particulieren:
– hoe kom ik aan goed bijen – bloemenzaad
-waar en hoe kan ik zaaien.
Ik denk dat heel veel mensen met een paar simpele tips graag aan de slag gaan! WUR, gooi er nog een kleine kranten advertentie tegenaan, met tips voor particulieren!
Dan kunnen wij BIJ blijven!
Dag Karel, Een goede bron van zowel goed zaad van ‘bijenplanten’ en hoe je die het beste kunt zaaien vind ik de Cruydthoeck (https://www.cruydthoeck.nl/). Vriendelijke groet, David Kleijn
De waarde van wilde bijen en hommels en dus van biodiversiteit wordt onderschat, meent Kleijn. “De agrarische sector zet vooral in op bemesting en onkruidbestrijding. De meeste soorten fruit, noten en oliehoudende gewassen worden door insecten bestoven. Er valt dus veel winst te halen uit de bescherming van wilde bestuivers, voor zowel de boeren als de natuur.” Dit voorjaar komt er een studie naar hommels en lupine. Kleijn en zijn collega’s gaan ook bekijken hoe je de aanwezigheid van wilde bestuivers kunt bevorderen. Ze doen onderzoek op agrarische percelen, vaak in een breed scala aan landschappen. “Dat is realistischer dan in een laboratoriumsetting. Daardoor hopen we boeren ervan te overtuigen dat bestuiving minstens zo belangrijk is als bemesting of ander regulier beheer.”
Hallo, bedankt voor de advertentie in het NRC. Ik probeer via mijn project Bijenbunders in de kop van Noord-Holland openbare ruimte in het buitengebied geschikt te maken voor wilde bijen. En dat gaat goed. Alleen lukt het niet om boeren met goede argumenten te overtuigen waarom wilde bijen ook voor landbouwgebied met vollegrond gewassen (aardappelen, suikerbieten, wortelen, uien, broccoli) van groot belang zijn. Kun je ons helpen met het juiste verhaal met onderbouwing. Alvast bedankt voor je reactie.
Dag Cees, Het klopt dat wilde bijen voor de teelt van aardappelen, suikerbieten en groenten (anders dan bij zaadteelt) van weinig toegevoegde waarde zijn. Die gewassen zijn nu eenmaal niet afhankelijk van bestuiving door insecten. Wilde bijen zijn echter ook een goede graadmeter voor de kwaliteit van het landschap (hoeveelheid half-natuurlijk habitat, dichtheid bloemen in het landschap). Natuurlijke vijanden zijn daar ook sterk van afhankelijk. Natuurlijke vijanden zijn uit oogpunt van plaagonderdrukking wel functioneel belangrijk in bovengenoemde gewassen. Bij het juiste beheer is dankzij deze beestjes mogelijk om zonder insecticiden te telen (Zie bijv. https://www.volkskrant.nl/economie/vogelvriendelijk-boeren-deze-boer-bewijst-dat-het-kan~ba99931d/). Natuurlijke vijanden (loopkevers, sluipwespen, gaasvliegen etc.) zijn echter een stuk moeilijker waar te nemen dan wilde bijen (in landbouwgebieden meestal hommels). Je kunt wilde bijen dus gebruiken als graadmeter voor natuurlijke vijanden (en de algehele gezondheid van het landschap). Vriendelijke groet, David Kleijn
Erg interessante site om te lezen met goed toegankelijke artikelen. In hoeverre kunnen particulieren bijdragen; is daar al iets voor op de markt?
Dag Antoine, In aanvulling op de suggesties hieronder is de ‘bijenbijbel’ (De Bijen van Nederland; http://www.bijenhelpdesk.nl/PetersBijenVanNederland.pdf) een belangrijke bron van informatie over wat bijen nodig hebben en hoe mensen daarbij kunnen helpen. Met name hoofdstukken 12-14. Vriendelijke groet, David Kleijn
Mooie presentatie van jullie samenwerking! Veel succes.
Als particulier in Rotterdam, probeer ik al jaren bij te dragen aan een natuurvriendelijke omgeving. Helaas ben ik met mijn tuintje van 30m2 één van de weinigen tussen de dichtgetegelde stadstuinen.
Gelukkig is er wel interesse in wat er úit de tuin komt: aardbeien, frambozen, kruiden, veel bloemen en vijgen.
Leuke en goede informatie vind je o.a. van Angelo Dorny (tuin op tafel) uit België. Ook kun je zaden van “wilde” of geurende bloemen aanschaffen bij onlinewinkels, die zich hier écht in specialiseren.
Dank voor de uitvoerige presentatie.
Naast de zeer positieve uitstraling hiervan, door WUR wetenschappelijk onderbouwt, kleeft er één groot nadeel aan deze publicatie. U bereikt het algemene publiek hier helaas niet mee.
Hoe kunnen we dit oplossen? Door educatieprogramma’s op m.n. basisscholen landelijk op te zetten én de politiek meer er toe te bewegen om de biodiversiteit breder op te pakken. Bijvoorbeeld is er recent in Hilversum de motie ‘Red de Bij’ unaniem aangenomen waaraan een educatief deel aan verbonden is, zie ook de site van de Nederlandse Bijenhouders Vereniging NBV waar de motie te downloaden is. Samen met Sonne Copijn van Bee-Foundation, zij heeft in december op de Hackaton Big Data for Bees uit handen van onze minister Carola Schouten de 1ste prijs ontvangen voor een Bijengame, wordt nu een programma ontwikkeld voor de basisscholen en willen we dit jaar voor een landelijke start eerst gaan uitzetten in Hilversum.
Onze motto is om te beginnen bij onze jeugd want, naast dat deze onze toekomst is, zal deze nu de oudere generatie moeten ‘opvoeden’ om de biodiversiteit te verbeteren.
Daarom WUR, concentreer je meer op het algemene publiek en zorg er bijvoorbeeld voor dat het leuke Engelstalige filmpje The Liberation Project in het Nederlands wordt verteld en gepubliceerd!
Dag Ben, Helemaal mee eens dat goed onderwijs over biodiversiteit een belangrijke basisvoorwaarde is voor een maatschappij die het behoud van biodiversiteit belangrijk vindt en serieus neemt. Mooi dat jullie daar in Hilversum concreet handen en voeten aan gaan geven. Biodiversiteitseducatie is een belangrijke pijler van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel dus daar gaat de komende tijd meer energie op zitten. Ondertussen proberen wij onderzoekers zelf ons werk ook zo goed mogelijk onder de aandacht te brengen van het grote publiek, binnen de mogelijkheden die we hebben. Als je nog goeie tips hebt hoe we mensen kunnen bereiken die niet van nature al geïnteresseerd zijn in biodiversiteit dan hoor ik dat graag. Dat is de moeilijkste groep. Vriendelijke groet, David Kleijn
Er ontbreekt bij al die plannen iets belangrijks: een duidelijke en ondubbelzinnige diagnose van de oorzaak van de achteruitgang van de bestuivers en de verminderde biodiversiteit.
Dag Maarten, Alle onderzoekers zijn het er over eens dat er niet 1 oorzaak is van de achteruitgang van bestuivers (en biodiversiteit) maar dat het door een combinatie van meerdere factoren komt. Me even beperkend tot de bestuivers: verdwijnen van leefgebied door woningbouw, infrastructuur, landbouw; klimaatverandering; blootstelling aan pesticiden; gebrek aan voedsel (bloemen). Het belang van die laatste factor is onderbouwd door een studie uit mijn eigen groep welke liet zien dat bijensoorten die gebruik maakten van plantensoorten die de afgelopen eeuw achteruit zijn gegaan zelf ook achteruit zijn gegaan terwijl bijen die waardplanten hadden die het juist beter zijn gaan doen zelf ook in aantal zijn toegenomen. Voor het belang van de andere factoren is vooral heel veel indirect bewijs voorhanden die tezamen ook een behoorlijk eenduidig beeld geven. De diagnose is er dus wel, maar er zijn veel verschillende mogelijkheden om daar wat mee te doen. Vriendelijke groet, David Kleijn
Geweldig, veel succes met het project. Zelf draag ik iets bij met een diervriendelijke tuin bij mijn huis en met een groep mensen onderhouden we gezamenlijk een natuurvriendelijke tuin.
Dag Carry, Je kunt ook om het huis al veel voor wilde bijen betekenen. Bij mij zijn verschillende soorten klokjes (Campanula spp.) erg populair bij een reeks van bijensoorten waaronder verschillende soorten bladsnijderbijen, hommels en klokjesdikpoot. En klokjes zijn zelf natuurlijk ook prachtig. Vriendelijke groet, David Kleijn
Wij gaan komend jaar meer bloemen in onze tuin zetten.
Top Menno, Meerjarige wilde soorten werken het best voor wilde bijen. Ook (of juist) de minder spectaculaire soorten als biggenkruid, paardenbloem, ruige leeuwentand, vertakte leeuwentand zijn erg populair bij wilde bijen. Kun je gewoon in je gazon laten groeien. Wel iets minder vaak maaien want anders bloeien ze niet. Dit is ook een goede manier om met de buren in gesprek te raken over biodiversiteit. Geheid dat je opmerkingen krijgt over het ‘onkruid’ in het gras. Vriendelijke groet, David Kleijn.
We kunnen veel leren van maatregelen in het buitenland waar ze soms al langer bezig zijn en meer ervaring hebben. Zoals bv. Sinusmaaibeheer. Wijzelf hebben sinds een jaar of 10 een terrein van 6800 m2 bestemd als insectentuin.
Dag Moniek, In Nederland wordt, op initiatief van de vlinderstichting (Anthonie Stip) ook al driftig geëxperimenteerd met sinusmaaien. Een kleine hectare insectentuin is fantastisch. Hebben jullie al een beetje beeld welke soorten er zitten? Vriendelijke groet, David Kleijn
Ik woon in een agrarische omgeving en ga gemeentelijke politici benaderen met ideeen zoals ze via deze site worden aangereikt. Zelf ga ik meer letten op welke planten ik in mijn tuin zet.
Dag Lourens, Dat zou fantastisch zijn. Geeft een sterk signaal af als lokale politici door hun electoraat benaderd worden om iets voor bijen te doen. Voor hulp bij het kiezen van goede plantensoorten voor wilde bijen, zie: https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Leerstoelgroepen/Omgevingswetenschappen/Natuurbeheer-en-Plantenecologie/Welke-planten-moet-je-inzaaien-als-je-wilde-bijen-wilt-bevorderen.htm. De meest gedetailleerde informatie staat in de tabellen onder de foto (linkjes zijn wat slecht te zien). Vriendelijke groet, David Kleijn
Mooi dat deze advertentie is geplaatst want volgens mij hebben te weinig mensen zicht op het belang van bijen.
Ik heb recent zelf een ‘ bijenblok’ (bijenhuisje) gekregen uit de kew gardens, samen met een heleboel zaden van bloemen die pollenrijk zijn. Dit speciaal voor bijen. Draagt dit ook bij aan de verbeterde bijenstand als dit in een kleinere stadstuin wordt geplaatst?
Ik draag graag al is het maar in bescheiden mate aan het herstel van insecten-, bijen- en rommelpopulaties.
Groet Vincent Verweijmeren
Dag Vincent, maatregelen in stadstuinen zijn zeker nuttig. Het is verbluffend hoeveel soorten bijen zich thuis voelen in de stad als er wat bloemen te vinden zijn. Kijk wel even kritisch naar het bloemenmengsel dat van Kew Gardens hebt gekregen. Kew zou moeten weten wat ze doen maar vaak zitten in dit soort publieksacties zaden van veel exotische bont bloeiende planten waar de meeste bijensoorten weinig mee kunnen. Tips over welke plantensoorten goed zijn voor wilde bijen kun je vinden via de links die ik al noemde bij mijn reactie op de opmerkingen van Lourens en Antoine. Van zelf in je eigen tuin kijken waar niet-honingbijen het meest op vliegen kun je ook al veel leren. Vriendelijke groet, David Kleijn
Prachtig initiatief. Zoals altijd is het concreet maken voor consumenten en politici de grootste uitdaging. Graag wordt ik op de hoogte gehouden waar we een steentje kunnen bijdragen?
Dag Poppe, het is eigenlijk heel makkelijk om zelf concreet te beginnen. Maak je tuin natuurvriendelijker (als je een tuin hebt). Ga met je buren het gesprek aan. Afhankelijk van wat je zelf prettig vindt kun je dat proactief doen of pas als ze zelf opmerkingen maken over hoe je tuin er uitziet. En spreek je lokale politici aan op het beheer van de openbare ruimte in jouw directe omgeving. Dergelijke bottom-up processen zijn ontzettend belangrijk. Het Deltaplan Biodiversiteitsherstel beïnvloedt daarnaast ook processen van bovenaf (bijv. landelijk en provinciaal beleid) en vanuit de keten (bijv. ontwikkeling van biodiversiteitsvriendelijke producten in supermarkten). We hebben al deze initiatieven nodig om verschil te maken. Vriendelijke groet, David Kleijn
Ben lid van drie verenigingen op gebied van natuur.Heb de tuin ( 600 are) deels ingericht voor vogels,egels ,salamanders,bijen,vlinders.Maar realiseer me ,dat 60 jaar domme politiek (oorlog voeren tegen moeder Aarde) niet
de komende 12 jaar drastisch zal veranderen ten gunste van een beter leefmilieu en een gezonde natuur.
Er wordt momenteel heel wat nieuwe wegen aangelegd of wegen verbreed. Is het niet mogelijk om de bermen in te zaaien met een bij-en vlindervriendelijk bloemenmengsel, zodat de insecten een boost krijgen en wij een aantrekkelijker zicht tijdens de autorit?
Dag Mevrouw Scholten-Knape, Dit wordt inderdaad al her en der uitgevoerd. Daarnaast is het een kernpunt van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Veel van de grote bedrijven die betrokken zijn bij aanleg van nieuwe infrastructuur hebben zich gecommitteerd om meer biodiversiteit achter te laten dan ze aantroffen bij aanvang van de werkzaamheden. Vriendelijke groet, David Kleijn
Goedendag, hoe zit het met bewustwording van onze kinderen? Veel kinderen groeien op zonder tuin, wat is dan de associatie met de natuur? Zou het niet een goed idee zijn om de bewustwoording bij de basis te voeden, jong geleerd is oud gedaan.
Ik denk bijvoorbeeld aan een doeltreffend en verplicht natuurprogramma, beginnende bij groep 1, uitwaaierend in diverse richtingen naar mate de kinderen ouder worden. Eventueel kan het programma in diverse talen aangeboden worden, i.v.m.de vele nationaliteiten die ons land kent.
Dag Josephine, absoluut mee eens. Zie ook mijn reactie op de opmerking van Ben Bus hierboven over hetzelfde belangrijke punt. Vriendelijke groet, David Kleijn
Belangrijk dat dit gaat gebeuren. Essentieel om de jonge generatie ook hierin te betrekken.
Beter voorkomen dan genezen…
Ook bij een situatie als deze is afwachten natuurlijk geen optie. Het ontbreken van een relatief ‘klein’ proces rondom zo’n Bij heeft natuurlijk reusachtige gevolgen.
Mijn steun is er ook, laten we vooral ook het bewustzijn delen met elkaar!
Heel goed initiatief. Het is van belang dat niet alleen de diehards die bekend zijn met het probleem maar het grote publiek dat zich waarschijnlijk nauwelijks bewust is van het belang van bijen bewust te maken.
Dag Teun, we zijn hard aan het nadenken hoe we meer mensen kunnen bereiken die niet zelf al geïnteresseerd zijn in natuur. Er is (wat) meer aandacht voor natuur op TV en ook een film als ‘De Nieuwe Wildernis’ helpt. Maar het is nog niet genoeg. We hebben de oplossing nog niet maar we houden vol. Vriendelijke groet, David Kleijn
Natuurherstel is prachtig. Naar welke fase willen we terug? De diversiteit is behoorlijk gehavend. Een realistisch stappenplan maken? Eerst de daders signaleren. Dan de schade benoemen en begroten. Acties formuleren die restauratie garanderen. Landbouwmethoden saneren. De kracht van de consument organiseren of de productiemethoden stalinistisch herzien.
Dag Johan, ik denk dat we niet te veel bezig moeten zijn met achteromkijken. Maar helemaal eens: acties formuleren die biodiversiteit herstellen. Vaststellen wat werkt en daarop verder bouwen. En wat belangrijk is: het samen met alle relevante partijen doen. Dus niet alleen landbouw, maar ook de openbare ruimte en de natuurgebieden. En zorgen dat de keten (overheid, retail, banken) het mede mogelijk maakt. Alleen samen kunnen we het voor elkaar krijgen de negatieve biodiversiteitstrend om te buigen. Dat is de kern van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Vriendelijke groet, David Kleijn
Vorig jaar zaaide ik in Utrecht noord oost in een aantal boomspiegels een ‘bijenvriendelijk’ bloemenzaad mengsel, met redelijk succes.
Heeft de WUR advies aan particulieren:
– hoe kom ik aan goed bijen – bloemenzaad
-waar en hoe kan ik zaaien.
Ik denk dat heel veel mensen met een paar simpele tips graag aan de slag gaan! WUR, gooi er nog een kleine kranten advertentie tegenaan, met tips voor particulieren!
Dan kunnen wij BIJ blijven!
Dag Karel, Een goede bron van zowel goed zaad van ‘bijenplanten’ en hoe je die het beste kunt zaaien vind ik de Cruydthoeck (https://www.cruydthoeck.nl/). Vriendelijke groet, David Kleijn
Een mooi en noodzakelijk initiatief. Heb het gedeeld met vrienden en familie. Wordt er structureel op scholen en in gemeenteraden aan gewerkt?