Overgewicht en voeding na een maagverkleining. Fotograaf: Jurjen Poeles.
Bij obesitas geldt vaak het stigma ‘eigen schuld’. Maar de oorzaken zijn complex. Ernstig overgewicht kan leiden tot diabetes, hart- en vaatziekten en andere gezondheidsproblemen. Een maagverkleinende operatie kan uitkomst bieden. Samen met ziekenhuizen onderzoeken Wageningse voedingswetenschappers de rol van voeding hierbij. Hoe kunnen vitaminetekorten na de operatie worden voorkomen? Welke voeding, voedingspatronen en leefstijl helpen nieuw overgewicht tegengaan?
Het aantal mensen met overgewicht groeit. Meer dan de helft van de Nederlanders heeft overgewicht en bij ruim 100.000 volwassenen is er sprake van zeer ernstige obesitas. Ernstig tot zeer ernstig overgewicht kan gezondheidsproblemen veroorzaken, van hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage en diabetes tot hart- en vaatziekten en bepaalde soorten kanker. Gemiddeld leven mensen met overgewicht zes tot acht jaar korter. En dan hebben we het nog niet eens over de invloed op de vitaliteit en kwaliteit van leven. Daarom is het belangrijk om obesitas effectief te behandelen. En dat is geen kwestie van wat meer bewegen en minder eten, benadrukt Eric Hazebroek. Hij is buitengewoon hoogleraar Nutrition and Obesity Treatment in Wageningen en chirurg, gespecialiseerd in ‘metabole chirurgie’ bij topklinisch ziekenhuis Rijnstate in Arnhem.
Eigen schuld
‘Obesitas wordt vaak gezien als een bijverschijnsel van de moderne samenleving, waarin mensen steeds meer en ongezonder eten en steeds minder bewegen. Toch wordt niet iedereen dik. Hoe het precies werkt, begrijpen we nog niet goed’, zegt Hazebroek. Erfelijkheid speelt een rol, evenals de omgeving die ons continu verleidt tot het maken van ongezonde keuzes, darmbacteriën, medicijngebruik, stress en een onregelmatig leven. ‘Het begint met aanleg, net zoals in je genen is voorgeprogrammeerd hoe lang je kunt worden. We moeten af van het idee dat overgewicht eigen schuld is. Er zitten soms heel schrijnende verhalen achter. We moeten mensen niet veroordelen, maar samen kijken hoe we het op kunnen lossen. Dat doen we met andere ziekten ook’, zegt Hazebroek.
“Een maagverkleinende operatie is een hulpmiddel, maar mensen moeten ook hun leefstijl en eetpatronen veranderen zodat er een grotere kans is dat ze een gezond gewicht behouden. We willen graag weten hoe we de behandeling kunnen verbeteren, en welke rol voeding en voedingspatronen daarbij spelen.”
Eric Hazebroek, hoogleraar Nutrition and Obesity Treatment, Wageningen University & Research
Deel deze quote:
Maagverkleining soms een uitkomst
De chirurg onderzoekt hoe kennis van voeding kan worden geïntegreerd in de behandeling van obesitas. Als chirurg ziet hij vooral mensen met ernstig tot zeer ernstig overgewicht, van 120 tot boven de 200, 300 kilo. ‘Als je eenmaal zo zwaar bent is de weg terug bijna onmogelijk. Een dieet geeft op lange termijn vaak maar 5 procent gewichtsverlies, en voor iemand die 150 kilo weegt is dat meestal niet effectief.’
Voor sommige mensen is een maagverkleinende operatie een uitkomst. Fotograaf: Jurjen Poeles.
Voor sommige mensen is een maagverkleinende operatie een uitkomst. ‘Het is geen quick fix, maar een laatste redmiddel en de opties verschillen per persoon.’ Vroeger gebruikte men maagbandjes, maar dat werkte niet zo goed op de langere termijn. Tegenwoordig zijn er operaties waarbij een deel van de maag wordt verkleind en de dunne darm wordt omgeleid. ‘Dat leidt tot veranderingen in het hele spijsverteringssysteem en in de hormonen die het honger- en verzadigingsgevoel reguleren. Dat vergroot de kansen op een blijvend effect.
Opnieuw aankomen
Na de operatie verliezen mensen gemiddeld twee derde van hun overgewicht en dan verdwijnen ook de risico’s op ziekten. ‘De operatie is een hulpmiddel, maar mensen moeten ook hun gedrag en leefstijl veranderen zodat er een grotere kans is dat ze een gezond gewicht bereiken en behouden. Daarvoor is goede coaching en een effectieve behandeling nodig.’ Vitalys, de kliniek tegen overgewicht bij Rijnstate, biedt mensen voor en na de maagverkleinende operatie dan ook een intensief en langdurend begeleidingstraject.
Mensen moeten ook hun gedrag en leefstijl veranderen zodat er een grotere kans is dat ze een gezond gewicht bereiken en behouden. Daarvoor is goede coaching en een effectieve behandeling nodig. Fotograaf: Jurjen Poeles.
De meeste mensen vallen heel veel af in het eerste jaar na de ingreep, daarna stabiliseert het gewichtsverlies. De volgende tien jaar neemt het gewicht dan gemiddeld met 25 procent toe, aldus Hazebroek. ‘Daar zit veel variatie in. Het merendeel van de mensen ervaart langdurig gewichtsverlies na een operatie. Maar we willen graag weten hoe we de behandeling kunnen verbeteren voor de groep die weer aankomt, en welke rol voeding en voedingspatronen daarbij spelen.’
Vitaminetekorten na een maagverkleining
‘Na de ingreep verandert de opname van voeding en treden er vitaminetekorten op. Die kun je voorkomen met speciale supplementen en mogelijk ook met gezonde voeding’, vertelt Hazebroek. Met collega’s onderzoekt hij onder meer voedingstekorten bij zwangere vrouwen. Ongeveer 80 procent van de patiënten bestaat uit vrouwen, van wie een deel in de vruchtbare leeftijd. Hazebroek: ‘Het gewichtsverlies na een operatie vermindert de kans op obesitas-gerelateerde zwangerschapsproblemen. Maar de behoefte van het lichaam aan vitaminen en voedingsstoffen verandert wel. We doen met gynaecologen en voedingswetenschappers onderzoek naar de invloed van voedingstekorten op de moeder en de ontwikkeling van het ongeboren kind. Aan de hand daarvan kunnen we kijken of er aanpassingen in de obesitasbehandeling nodig zijn.’
