Technologie tegen stroperij

Dagelijks worden in Afrika neushoorns gedood omwille van hun kostbare hoorns. Wageningse wetenschappers doen proeven waarbij ze hoefdieren als zebra’s en wildebeesten voorzien van gps-zenders. De onrust en vluchtbewegingen van de hoefdieren blijken de aanwezigheid van stropers te verraden. In de toekomst kan een slim computersysteem de signalen verzamelen en de parkwachters alarmeren. Welke technologie zou jij willen inzetten voor natuurbescherming?

Wageningse ecologen onderzoeken een nieuwe methode om neushoorns in Afrikaanse wildparken te beschermen. Hoorns van neushoorns gelden als statussymbool en traditioneel medicijn in Aziatische landen als China en Vietnam, en brengen meer op dan goud of cocaïne. Daardoor worden de neushoorns met uitsterven bedreigd. Er leven nu nog zo’n 25.000 witte en zwarte neushoorns in Afrika, waarvan 80 procent in Zuid-Afrika. Alleen al in Zuid-Afrika vallen dagelijks gemiddeld drie neushoorns ten prooi aan stropers. Wildparken zoals het Krugerpark proberen stropers te weren met drones en slimme hekken en zware inzet van het leger. Maar dat is niet genoeg.

Waakzame impala’s

Wageningse wetenschappers van de Resource Ecology Group kregen het idee om zebra’s, impala’s en wildebeesten te voorzien van gps-zenders. De gedachte erachter was dat de onrust en plotselinge vluchtbewegingen van de altijd waakzame hoefdieren de aanwezigheid van stropers onthullen. De energiezuinige zenders zitten in halsbanden en registreren de bewegingen en locatie van de dieren. Een nog te bouwen digitaal waarschuwingssysteem verzamelt de signalen straks en duidt ze direct, real time. Bij verstoringen slaat het systeem dan alarm, zodat de parkwachters erop af kunnen. Dat is nu nog toekomstmuziek, maar de eerste onderzoeksresultaten zijn veelbelovend.

“ We hebben zebra’s, impala’s en wildebeesten voorzien van gps-zenders en veel data verzameld. In bijna 90 procent van de gevallen verraadt het gedrag van de hoefdieren de aanwezigheid en de locatie van stropers.”

Frank van Langevelde, universitair hoofddocent Resource Ecology bij Wageningen University & Research

Deel deze quote:

Leeuw of stroper

In het voorjaar van 2018 heeft de eerste proef plaatsgevonden in een klein deel van een Afrikaans wildpark. “Met een team hebben we stropers nagedaan en heel veel data verzameld. In bijna 90 procent van de gevallen verraadt het gedrag van de hoefdieren de aanwezigheid en de locatie van stropers”, zegt Frank van Langevelde, universitair hoofddocent aan Wageningen University. In het kleine wildpark zaten geen roofdieren. Daarom komt er dit jaar een onderzoek in een natuurgebied waar ook leeuwen en hyena’s zenders krijgen. “We verwachten dat hoefdieren anders reageren op stropers dan op roofdieren en willen die reacties bestuderen”, legt Van Langevelde uit.

SmartParks

In 2020 gaan de onderzoekers de methode testen in het hele Zuid-Afrikaanse park waar de eerste proef plaatsvond. “We moeten dan veel meer dieren voorzien van zenders, dus is het belangrijk om vóór die tijd goedkopere zenders te ontwikkelen, die makkelijk zijn aan te brengen”, benadrukt Van Langevelde. Het onderzoek naar de zogenaamde SmartParks wordt gesteund door een consortium van bedrijven en grondeigenaren in Zuid-Afrika, die de methode uiteindelijk verder willen ontwikkelen en beschikbaar maken. Omdat het om enorme gebieden gaat en er, zeker in armere Afrikaanse landen, niet veel geld beschikbaar is voor natuurbescherming, moet het systeem zo goedkoop en robuust mogelijk worden.

Technologiewedloop

Van Langevelde doet al lang onderzoek naar natuurbeheer in Afrikaanse wildparken. “Gelukkig heb ik zelf nooit een afgeslachte neushoorn gezien. Het is een afschuwelijk gezicht”, zegt hij. Nieuwe methoden werken niet afdoende om de dieren te beschermen. Drones gaan snel kapot en grootschalige inzet is in de wet vaak niet toegestaan. Bij smart fences met sensoren die waarschuwen als er mensen inbreken, is er een technologiewedloop ontstaan met de stropers, die de hekken te slim af willen zijn. “Zenderen van hoefdieren als zebra’s en gnoes heeft het voordeel dat stropers weinig kunnen doen om de reacties van de dieren te voorkomen. In die enorme gebieden zijn de stropers zo sporadisch aanwezig dat de dieren er niet aan wennen”, vertelt Van Langevelde.

Zeppelin of satelliet

In het wildpark waar de eerste proef plaatsvond, zijn nauwelijks nog pogingen het park binnen te komen. “Bekend maken dat je aan een systeem werkt, heeft wellicht al een afschrikwekkende werking.” Helaas betekent dat wel dat de stropers hun aandacht verleggen naar andere parken. Zorgen dat de vraag naar hoorns afneemt, is uiteindelijk de enige oplossing, meent Van Langevelde. “Tot het zover is, moeten we de laatste neushoorns zo effectief mogelijk beschermen. Technologie helpt daarbij. Misschien hoeven we straks geen zenders meer te gebruiken, maar kunnen we de dieren vanuit de lucht volgen, vanaf een zeppelin of satelliet.”

Dies Natalis 2019: Innovatief Natuurbeheer
Hoe zien natuurbeheer en -behoud en natuuronderzoek er in de toekomst uit? Er komen steeds meer nieuwe technologieën beschikbaar: van slimme computersystemen, drones en satellietbeeld tot cameravallen, sensors en DNA-analyses. Deze instrumenten helpen onderzoekers gegevens te verzamelen die eerder ondenkbaar waren. Natuurbeheer via slimme technologie is het thema van de 101e Dies van Wageningen University & Research op 11 maart 2019.

Meer lezen:

• Dossier over technologie en natuurbeheer en –behoud
• Over een proef met een ‘smart watch’ voor zeehonden
• Over gebruik van drones voor wildtellingen
• Lees dit artikel in het Engels

Meer over de bescherming van neushoorns:

• “De slag om de neushoorn” is een recent achtergrondverhaal over Wagenings onderzoek en de bescherming van neushoorns.
• De Volkskrant en universiteitsblad Resource schreven over het idee om middels zebra’s en gnoes stroperij te bestrijden.

Coverfoto: Coby van Dooremalen