Gezond eten en leven als medicijn bij chronische ziekte. Dat is geen utopie, zeggen deskundigen van Wageningen University & Research samen met collega’s van andere universiteiten en het RIVM. Vooral bij de behandeling van hart- en vaatziekten, diabetes, nierziekten en diverse darmaandoeningen is met een blijvende verandering van voeding en leefstijl veel gezondheid te winnen voor patiënten.
Diabetes
Verandering van leefstijl kan soms zelfs medicatie overbodig maken. Neem diabetes type 2, ook wel ‘ouderdomssuiker’ genoemd. Diverse onderzoeken van onder meer Wageningen University & Research (WUR), laten zien dat mensen met dreigende diabetes type 2 die gezonder gaan eten en meer gaan bewegen vaak geen medicijnen hoeven te gaan gebruiken. Zelfs patiënten die al jaren insuline spuiten kunnen hier na een paar maanden begeleiding soms helemaal mee stoppen. ‘Keer diabetes type 2 om’ is een voorbeeld van een succesvol programma.
Ook de Alliantie Voeding in de Zorg brengt voeding en beweging als medicijn al in de praktijk. De alliantie is een initiatief van Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede en Wageningen University & Research. Patiënten krijgen handvatten om zelf te kunnen werken aan een gezonde leefstijl, op basis van wetenschappelijke inzichten. Bijvoorbeeld na een hartinfarct of bij de longziekte COPD, of ter voorbereiding op een operatie. Ziekenpatiënten kunnen sinds een aantal jaar eten bestellen waar ze op dat moment zin in hebben. Door deze maaltijdservice met een uitgekiende menukaart eten ze beter, wat bijdraagt aan hun herstel.
Leefstijl
Het team van deskundigen heeft zo de afgelopen maanden veel literatuur en experts uit de praktijk geraadpleegd over voedingsmaatregelen die de last van chronische ziekten verminderen. Zo spraken ze met voedingskundigen, artsen, diëtisten, vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen en zorgverzekeraars. De onderzoekers schreven hun bevindingen op in een rapport. Dit werd op 16 juni gepresenteerd tijdens een congres van Arts en Voeding, voor artsen die zich willen verdiepen in de nieuwste wetenschappelijke inzichten rond voeding en leefstijl. Het rapport kwam tot stand in opdracht van ZonMW. Deze organisatie stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. “Voedings- en leefstijladvies verdient een volwaardige plek in de behandeling van chronische ziekten”
Richtlijn Goede Voeding
Het onderzoek richtte zich op de volgende ziekten: diabetes type 2, hart- en vaatziekten, nierziekten, het prikkelbaredarmsyndroom (PDS), inflammatoire darmziekten (IBD), borst-, darm- en longkanker en COPD. Vertrekpunt voor gezonde voeding bij chronische ziekten zijn de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad, gericht op het voorkòmen van chronische ziekten. De invulling wordt daarbij afgestemd op de te behandelen ziekten. Voor diverse ziekten bestaan daarnaast specifieke diëten waarvan in de praktijk is gebleken dat ze zeer waardevol kunnen zijn. Zie het rapport voor het volledige overzicht. Daarnaast zijn ook andere zaken van belang: bewegen, voldoende ontspannen en slapen en vooral niet roken.
Combinatie van ziektes
Ook hebben de onderzoekers goed nieuws voor mensen die last hebben van meerdere chronische ziekten tegelijkertijd. Bijvoorbeeld een hartprobleem en diabetes. Gezonder eten heeft dan vaak een positieve invloed op de algehele gezondheid en kan de ernst van gecombineerde aandoeningen verminderen. “Alle reden dus om bij de behandeling van patiënten eerder en vaker voedings- en leefstijladvies in te zetten”, aldus Renger Witkamp, hoogleraar Voeding en farmacologie in Wageningen. Samengevat: minder pillen, meer preventie, lagere zorgkosten en een betere kwaliteit van leven.
Wat is hiervoor nodig
Wat is er nodig om voedings- en leefstijladvies de volwaardige plek in de behandeling van chronische ziekten te geven die het verdient? Dat is om te beginnen aanpassing van de financiering van zorg, zegt Witkamp. “Zorgverzekeraars vergoeden vooral medicatie. Dat biedt patiënten op korte termijn soelaas. Het effect van het werken aan iemands leefstijl is pas veel later te zien. Wel verbetert het iemands gezondheid vaak blijvend, dus ook als de begeleiding is afgelopen. Mits de patiënt de gezonde leefstijl weet vol te houden, natuurlijk. Het systeem van financiering van de zorg is echter ingericht op effecten op de korte termijn, niet op dit soort langetermijneffecten.”
Universiteit van Nederland, Renger Witkamp bespreekt voedingshypes en maakt duidelijk wat gezonde voeding en een gezonde leefstijl is.
Een tweede aandachtspunt is de opleiding van zorgprofessionals, zoals artsen, verpleegkundigen en praktijkondersteuners. “Zij hebben meer kennis nodig over het effect van voeding, leefstijl en het werk van diëtisten en leefstijlcoaches”, aldus Witkamp. Tot slot is het belangrijk dat kennis gebaseerd op praktijkervaringen van zorgverlener en patiënt goed wordt benut.