Weidevogels beschermen
Grutto’s en andere weidevogels koersen af op uitsterven. Door een combinatie van intensivering van de landbouw, verstedelijking, groei van het aantal dieren dat eieren of kuikens rooft en ook klimaatverandering zijn de aantallen weidevogels in Nederland in een zorgwekkende duikvlucht beland.
Welke weidevogels
Van de vogels waar we het om gaan zijn de grutto, kievit en scholekster waarschijnlijk het bekendst. Andere weidevogels zijn de gele kwikstaart, tureluur, wulp, graspieper en de veldleeuwerik. Vroeger waren ook de kemphaan en watersnip algemeen voorkomend, maar die zijn inmiddels bijna uitgestorven.
Van de weidevogels broedt het merendeel in Nederland. Daarom moet er een oplossing komen voor de duikvlucht. Wageningen University & Research (WUR) onderzoekt hoe het tij te keren en te zorgen dat weidevogels de kans krijgen hun jongen met succes groot te brengen. Daarnaast ondersteunt WUR agrarische natuurbeheerders met kennis, kaartmateriaal en satellietdata. Ondanks de inspanning van natuur- en landschapsorganisaties, boeren en vrijwilligers heeft het weidevogelbeheer nog onvoldoende resultaat. Dat komt doordat het behoud van weidevogels een bijzonder lastige zaak is. “Veel processen werken hierbij namelijk door elkaar heen”, vertelt dierecoloog Alex Schotman van Wageningen Environmental Research. Om dat te begrijpen, moet je eerst weten wat weidevogels eigenlijk eten.
Wat eten weidevogels
Het voedsel van volwassen weidevogels bestaat voor 20 procent uit larven en insecten en voor 80 procent uit regenwormen. Regenwormen zijn niet heel voedzaam, daarom moeten ze er veel eten om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Ze vinden hun voer op de tast of met hun ogen. De tastjagers hebben een lang snavel waarmee ze op goed geluk in de bodem prikken (zoals de grutto en scholekster), de zichtjagers (waaronder de kievit en goudplevier) hebben grote ogen en een korte snavel en pakken prooien die boven de grond komen. Omdat regenwormen vochtige grond nodig hebben en bij droogte diep de grond in kruipen, is een hoog grondwaterpeil belangrijk. Daarnaast moet de bodem veel organische stof bevatten, omdat wormen daarvan leven.
Weidevogelkuikens moeten het voor opgroeien vooral hebben van veel liefst grote insecten, torretjes en spinnen en dergelijke. Die zijn vooral te vinden in niet te dichte vegetaties, en dus niet in een hoogproductieve grasmat. Om veilig te zijn voor predatoren moet het gras hoog zijn.
Landbouw
Het eerste proces wat behoud van weidevogels lastig maakt is de steeds verdere intensivering en schaalvergroting in de landbouw die wordt aangedreven door de noodzaak kosteneffectief te produceren voor de wereldmarkt, legt de Wageningse dierecoloog Schotman uit. “Door de lage prijzen hebben boeren weinig ruimte om natuur op hun bedrijf en boerenlandvogels in het bijzonder een kans te geven. Voor broedsucces is goed kuikenland cruciaal: laat gemaaid, vochtig en bloemrijk weiland.” Dat vergt een hogere grondwaterstand, later maaien en minder mest. Omdat dit de grasopbrengsten verlaagd, is melkproductie met behoud van weidevogels duurder. Een hogere prijs voor melk die natuurinclusief wordt geproduceerd kan bijdragen aan een oplossing. Maar hoe krijg je consumenten zo ver dat ze massaal de meerprijs voor weidevogelzuivel en -kaas betalen? Schotman: “Het mooist zou zijn als de term biologische zuivel niet alleen betekent dat er geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen worden gebruikt maar ook dat er ruimte is voor een rijke biodiversiteit. Dit is nu niet vanzelfsprekend.”
“Door de lage prijzen kan het voor de meeste boeren niet uit om natuur op hun bedrijf en boerenlandvogels in het bijzonder een kans te geven”
Landschap
Een tweede proces is de geleidelijke verdwijning van de zeer open landschappen waar de vogels het van moeten hebben. Dat komt door verstedelijking, uitbreiding van infrastructuur (wegen, hoogspanningsmasten, windmolens) en een toename van bosjes en bomen. Dat laatste klinkt misschien raar als je bedenkt dat het verdwijnen van bomen en hakhoutbosjes langs akkers de biodiversiteit aantast. Maar weidevogels moeten het hebben van natte graslanden in open landschap. Door verruiging van weidevogelreservaten van natuurbeheerders, als keus of door gebrek aan middelen, verdwijnt daar de openheid.
Predatie
Een derde factor in de teruggang is een toenemende predatie. “Dat komt doordat er steeds meer diersoorten eieren en kuikens van weidevogels eten, en doordat de populaties van deze diersoorten groeien”, legt Schotman uit. Predatoren zijn onder meer vossen, roofvogels, grote meeuwen, kraaien, reigers, ooievaars, hermelijnen en marters. In een grootschalig natuurgebied met veel voedsel en dekking moeten de weidevogels dit natuurlijke verschijnsel aankunnen. In het huidige verspreidingsgebied is aan beide gebrek.
Klimaat
Klimaatverandering speelt ook een rol. Het groei- en dus het oogstseizoen van gras schuift wel naar voren. Het broedseizoen van weidevogels kan dat maar heel langzaam volgen. Daardoor is het gras alweer gemaaid voordat de weidevogels hun jongen groot hebben. “Als je echter meeweegt dat ontwatering van veenweidegebieden voor de melkveehouderij leidt tot bodemdaling en dus extra CO2-uitstoot, dan is het verstandiger om in die gebieden natuurinclusief te gaan boeren”, aldus Schotman. Dat wil zeggen het waterpeil verhogen zodat de C02 uitstoot afneemt, waardoor de omstandigheden voor weidevogels optimaal worden. De landbouwproductie halveert maar dat het product krijgt een grote meerwaarde. Natuurinclusief boeren kan alleen slagen als de inkomstenderving door de geringere productie wordt goedgemaakt door een vergoeding voor de gereduceerde C02-uitstoot (de prijs per ton moet dan vertienvoudigen) en een hoger prijs voor zijn natuurinclusieve producten. Directe afzet bij de consument, ook wel korte keten genoemd, kan hierin een belangrijke rol spelen.
Bijzonder zo’n advertentie in de Volkskrant.
De WUR steunt meer asfalt in het Wageningse Binnenveld. Hoe rijmt dat ?
Ten koste van natuur voor o.a. weidevogels. WUR spreekt met twee monden.
Inderdaad bizar aan de ene kant het tij willen keren, aan de andere kant een 80 km weg door een vogelbroedgebied in Wageningen aanleggen. Op eigen terrein Nb!
https://www.change.org/p/gemeenteraad-wageningen-geen-autoweg-door-het-binnenveld
Als de WUR echt achter deze tekst staat moet de WUR ook zorgen dat er geen , helemaal onnodige , 80 km weg wordt aangelegd over hun eigen proefvelden in Wageningen. De WUR moet met een eigen mobiliteitsplan zorgen voor bescherming van de natuur op haar eigen terreinen en velden.
Wageningen werkt veel met de Nederlandse zuivelindustrie en wellicht ook met een aantal supermarkten. Met hen samen de consument overtuigen om meer te betalen voor weidevogelvriendelijke zuivel is m.i. absoluut de juiste route, en de advertentie past daar goed bij. Hoe meer publiciteit om de consument bewust te maken hoe beter. Zie het succes van Wakker Dier.
Wat betreft de hogere melkprijs, een goed idee, net als bijvoorbeeld de prijs van eieren, is de tip eens te kijken naar het Franse fair price initiatief. Graag ook in Nederland!
1980:
Rond mijn 10 jaar, met koeien wegbrengen en halen,
kievit, scholekster en grutto maken vooral tijdens het broedseizoen veel kabaal.
2016:
Op een speciaal aangelegd schelpen pad, nog steeds
veel herrie van overvliegen grutto, kievit en scholekster.
Er zijn vooral veel ganzen gekomen.
Die waren er vroeger niet in deze getallen.
In mijn beleving is er niets veranderd!
Groot WC eend gehalte.
Beter belasting geld elders besteden,
Die vogel liefhebbers hebben al te veel invloed.
Met vriendelijke groet,
Wim van der Velden
Ik heb niets meer toe te voegen aan wat Peter en Paul zeggen. Het is hypocriet! De WUR geeft advies maar dat geldt kennelijk niet voor henzelf.
Ik woon in een gebied waar tot 25 jaar geleden een grote hoeveelheid weidevogels voorkwamen. Nu is dat ruim de helft minder terwijl er “genoeg” wordt gedaan om weidevogels te beschermen door goede broedplekken te creeren. Zelf aanleg van “wedlands”. Maar waar men bijna niets van hoort is dat het natuurlijkevenwicht totaal verstoord is en dat mede namens de mensheid. Want de geliefde vos zorgt er wel voor dat 75 tot 80 % van de broedsels niet tot volwassenheid komen. Dit ondanks het niet maaien, nesten beschermen. Ik heb diverse mensen gesproken die zeker weten dat het beschermen van de vos de doodsteek voor weidevogels is. Maar ach, wie maalt daarom. Men ziet liever een leuk vosje als bijv.een grutto. Dat de WUR hier aandacht voor heeft juich ik toe. Want diegenen die iets voor de weidevogels willen doen zijn Don Quichots.
Theoretisch is het een prachtig stukje in de Volkskrant, maar zolang de boeren in de wurggreep van de banken zitten zal er de komende tijd weinig veranderen. Vele jaren heb ik me bezig gehouden met weidevogelbescherming, maar mijn motivatie is danig afgenomen. Alleen drastische wettelijke maatregelen kunnen het tij keren.
Soms leidt een goedbedoelde maatregel tot averechtse effecten voor milieu en weidevogels. Neem de dode, bruine akkers die je in het voorjaar vooral op de zandgronden – maar ook elders – steeds meer ziet. Een ecologische ramp als uitkomst van EU-milieubeleid, calculerende boeren en kortzichtig onderzoek. Na de oogst van – bijvoorbeeld – mais zijn boeren verplicht een vanggewas in te zaaien ter voorkoming van nitraat- en fosfaatuitspoeling. Onderploegen in het voorjaar, organische stof in de grond en de onkruidzaden diep weggestopt, met als EU-cadeautje een vergroeningspremie. So far so good, ware het niet dat (ook Wagenings)onderzoek aantoont dat (a) nitraat en fosfaat sneller vrijkomen voor het nieuwe hoofdgewas als het vanggewas wordt doodgespoten en (b)dat spitten efficiënter is dan het onkruidverdelgende ploegen. Sindsdien kiezen boeren er massaal voor het vanggewas chemisch dood te spuiten met Round Up. Negatief saldo: miljarden vergroeningspremie voor méér uitspoeling en afzichtelijke niet-groene velden, waar kievit, grutto, tureluur en leeuwerik nauwelijks overlevingskans hebben…..
Toevoeging: Alex Schotman legt in zijn verhaal iets te veel de nadruk op de klassieke relatie weidevogels-open graslanden(‘natte graslanden in een open landschap’). In het kleinschalige Achterhoekse coulissen-landschap van mijn jeugd stikte het vroeger van de kieviten, leeuweriken, grutto’s enzovoort. Door ontwikkelingen als bovenstaande is dat aantal drastisch uitgedund.
beste Gerrit,
Ik kom zelf uit de Achterhoek en heb die hoge weidevogeldichtheden daar meegemaakt. De achteruitgang is daar al veel eerder begonnen en de dichtheid aan predatoren kan daar best een rol in hebben gespeeld. Een ander feit is dat de zandgronden en broekgebieden in diezelfde periode allemaal gedraineerd en optimaal ingericht werden voor de landbouw. Vanuit weidevogelperspectief waren het echt geen optimale gebieden. Misschien werden ze wel voor een belangrijk deel opgevuld door en geboorteoverschot in de echte weidevogellandschappen. Dat geboorteoverschot is verdwenen.
Een Trots Groen Compromis, wat een Lef!
Kan Groen Links alleen in het kabinet als Klaver liters water bij de wijn doet, zoals Rutger Bregman vandaag in uw krant zegt?
Veel water bij de wijn zal iets Lafs opleveren, terwijl er nu eindelijk Lef! nodig is, dat weten de partijen zonder dure advertenties van wanhopige burgers ook wel.
Groen Links heeft dat Lef! En D’66 ook (als ze naar het grootste deel van haar achterban luistert). (En, onderbelicht; ook SP is ‘groen’).
En de VVD? Die heeft, in ieder geval verbale, steun aan klimaatafspraken geleverd en CDA en CU kunnen niet anders dan blij zijn met een Trots Groen Compromis, omdat zij beseffen dat wij slechts rentmeesters van deze kwetsbare aarde zijn.
Waar moet vooral Lef! getoond worden?
Er is Lef voor nodig te stoppen met de miljoenen naar natuurbehoud zonder het onderliggende probleem op te lossen, dus NU overgaan op minder intensieve en meer gevarieerde landbouw.
Lef is zeker nodig om de machtige boerenlobby bij CDA en VVD te weerstaan en eindelijk de vervuiler, de boer die intensief blijft boeren, te laten betalen net als ieder bedrijf dat te veel ammoniak en CO 2 uitstoot. Vervuilende boeren mogen niet langer buiten de wet vallen.
Nog meer Lef is misschien wel nodig om de machtige industrie (zuivel-, vlees-, zaden-) die de boeren onder druk zet, van repliek te dienen.
Lef is ook nodig om te erkennen dat het al decennialang geen enkel succes heeft opgeleverd om boeren subsidies te geven om aan natuurbeheer te doen.
Lef is er ook voor nodig om te erkennen dat het een waanidee is dat Nederlandse boeren de hele wereld moeten voeden…
En voor de economisten onder ons: (o.a. !) de enorme investeringen om het waterpeil in ons deltalandje aan te passen zodat boeren met steeds zwaardere machines het land (en onze kwetsbare B-weggetjes) op kunnen, zijn niet meer nodig!
Deze lente zal een groot deel van Nederland nog moeten aankijken tegen monotoon grasland waarin bloemen, insecten en weidevogels ontbreken. Een groot deel van de (jonge) stemmers heeft laten weten dat ze dit anders wil, een radicale vergroening wil.
Geen laffe en beschamende compromissen, maar een Trots Groen Compromis.
Toon Lef! met elkaar.
Ine Lagerwerf, Boerakker (Groningen), 22 maart 2017
Twee keer lezen voordat ik mijn ogen geloofde. Hoe is het veelal dode agrarische landschap eigenlijk ontstaan? Zouden de boeren zelf hebben bedacht om raaigras te zaaien,verlaagd waterpeil te handhaven, mais, mais, mais en nog eens mais te poten, tanks van landbouwmachines te ontwikkelen, megastallen te bouwen en meer, of zouden het bedenksels zijn van o.a. de wur. Alles wordt uit de kast gehaald om opbrengsten te verhogen. Is de advertentie in de volkskrant van een klein clubje dissidenten binnen de wur of wordt het toch breed gedragen daar? Is er dan toch nog hoop voor de weidevogels?
Ja Wim Reitsema, ook ik was met stomheid geslagen: Wageningen (LTO/vrienden) gaat (mei 2017 (…))ook iets zeggen over weidevogels (huh!!??).
Boven jouw reactie staat mijn niet gepubliceerde ingezonden brief aan de Volkskrant. Probeer jij jouw bovenstaande reactie op deze VK-voorpagina-advertentie als ingezonden brief te versturen – wie weet ontstaat er eindelijk een beweging om de vernielzucht te stoppen (want wee je gebeente: straks hebben de provincies het voor het zeggen).
alleen voor eigen belang en eigen brood maaien veel boeren de weide dieren en jonge vogels dood,
Koop daarom alleen produkten bij boeren dier de dieren ondersteunen in plaats van uitroeien.
Bij ons maaien ze op een dag 30 hectare land om en je hoort helemaal niets meer en er loopt niets meer.
fijn om boer te zijn maar samen met de weide dieren en vogels.