Er is meer voedsel nodig voor de groeiende wereldbevolking. Maar er is steeds minder grond en water beschikbaar voor de landbouw. Daarom onderzoeken Wageningse en Indonesische wetenschappers en bedrijven de mogelijkheden voor zeewierteelt. Zeewier heeft alleen zonlicht nodig, zuivert het zeewater en is bijzonder duurzaam te kweken. Ook is het een soort superfood, dat makkelijk te verwerken valt in gezond en smakelijk voedsel voor mens en dier. Lust jij ook een zeewiercracker?
“Er is veel zee geschikt voor zeewierteelt, zo’n 48 miljoen vierkante kilometer wereldwijd”, zegt Dolfi Debrot, tropische mariene ecoloog bij Wageningen University & Research. Door uitputting, verwoestijning, erosie en verzilting van ongeveer 38 procent van de landbouwgronden is er steeds minder geschikt land om voedsel op te verbouwen. Ook neemt de beschikbaarheid van zoetwater af, dat nodig is voor irrigatie in de landbouw. “Waterschaarste is in sommige landen al een groot probleem en zal in de toekomst steeds vaker tot conflicten leiden.”
Ondertussen groeit de wereldbevolking. Om iedereen te kunnen blijven voeden, is het logisch om naar voedsel uit plantaardige en duurzame bronnen te kijken, geeft Debrot aan. “Als het gaat om de productie van vlees en vis, dan gaat daar veel meer voedsel in dan het oplevert. Ook is er bijvoorbeeld al veel overbevissing.”
“Zeewier is heel gezond en voedzaam en heel efficiënt in gebruik. Anders dan bij bijvoorbeeld mais of tarwe, kan de hele plant als voedsel dienen. Zeewier haalt zelf voedingsstoffen uit het zeewater en zuivert daardoor water dat met meststoffen vervuild is geraakt. Het kan wellicht een belangrijke bijdrage leveren aan duurzame voedselproductie.”
Dolfi Debrot, tropische mariene ecoloog
Deel deze quote:
Zeewiersnacks
Misschien denken mensen niet meteen aan zeewier als voedsel, maar het is heel geschikt om te eten. “Zeewier bevat veel goede en gezonde vetten, eiwitten, vitamines en mineralen. Het is een soort superfood”, legt Debrot uit. Hij leidt een onderzoek naar zeewierteelt in Indonesië, en eet daar regelmatig zeewier. “Ik breng ook zeewiersnacks mee terug naar Nederland. Ons hele gezin vindt het zalig.”
Crackers met zeewierspread: zeewier bevat veel goede en gezonde vetten, eiwitten, vitamines en mineralen. Foto: Alexandra Branderhorst
Recent onderzoek laat zien dat 132 landen zeewier kunnen kweken, maar het gebeurt momenteel slechts in 37 landen, waaronder Indonesië. Daar wordt al op grote schaal zeewier gekweekt, ook voor de export. Het wordt ook wel gegeten. Meestal wordt het dan verwerkt in andere producten zoals sappen en babyvoedsel, of gebruikt als verdikkingsmiddel. Het leent zich niet alleen voor menselijke consumptie, maar ook voor verwerking in voeding voor dieren zoals veevoer. Debrot: “Zeewier is, anders dan bijvoorbeeld granen, soja en mais, heel efficiënt in gebruik. Van zeewier kan namelijk de hele plant als voedsel dienen.”
Voedingsstoffen
Om de voorwaarden en mogelijkheden voor zeewierteelt te onderzoeken, voert Wageningen een studie naar zeewierteelt uit in Indonesië. Daarin werken Debrot en zijn team samen met Indonesische collega’s die het onderzoek leiden en onder meer metingen verrichten bij zeewiertelers. “De teelt speelt zich grotendeels in de kustzone af, vanwege golfslag, stromingen en natuurlijk de bereikbaarheid”, zegt Debrot.
Zeewier haalt de nutriënten zelf uit het water, het hoeft niet bemest te worden.
Of en hoe goed zeewier ergens groeit, ligt onder meer aan de temperatuur van het zeewater en de concentraties voedingsstoffen in het water. “Zeewier haalt de nutriënten zelf uit het water, het hoeft niet bemest te worden. Dat is nog een voordeel van zeewier, want meststoffen in de landbouw zijn duur.” De benodigde voedingsstoffen zijn ruimschoots voorhanden op plekken waar het diepere zeewater omhoog welt en in rivierdelta’s. “Rivieren voeren vaak veel meststoffen mee die mensen aan het land hebben toegevoegd. Ze veroorzaken vervuiling en algenbloei. Zeewier haalt de meststoffen uit het zeewater, waardoor het water weer schoon wordt.”
Garnalenteelt en mangrovebos
De waterzuiverende eigenschap van zeewier kan bovendien de kap van mangroves voor de kusten van de Indonesische eilanden helpen tegengaan. Garnalenkwekers kappen hun garnalenvijvers uit in mangrovebos. Op den duur raken de vijvers verontreinigd en vergiftigd door de intensieve garnalenteelt, die gebruik maakt van bestrijdingsmiddelen en chemicaliën. De garnalen krijgen eerder ziektes en er zijn veel antibiotica nodig. Als de vijver te vervuild is, kapt de kweker een nieuwe vijver. “Je ziet ongelofelijk veel vijvers die niet meer gebruikt kunnen worden en de mangrovebossen worden steeds verder vernietigd. Mangroves zijn enorm belangrijk als kustbescherming bij overstromingen, zoals de tsunami in 2005. Daarom wil de Indonesische overheid er alles aan doen om de mangroves te behouden en te herstellen.”
Garnalenboer met een zak kokkels en een pluk zeewier uit zijn garnalenvijver waar deze drie soorten samen geteeld worden (Integrated Multi Trophic Aquaculture).
Welke rol zeewier hierbij kan spelen? Debrot: “Door garnalen en zeewier samen te kweken, blijft het water in de vijvers schoon. Zeewier haalt de meststoffen afkomstig van de garnalen uit het water en de garnalen blijven gezond, zodat er geen bestrijdingsmiddelen en antibiotica meer nodig zijn.” Er zijn al boeren die de kweek van garnalen of vissen combineren met zeewierteelt. “Wij kijken waarom ze voor een bepaalde kweekmethode kiezen, zodat we straks ook beter begrijpen welke kweeksystemen het beste werken en andere telers kunnen adviseren. De productie wordt veel duurzamer door gecombineerde teelt.”
Vernieuwend
Bij het vierjarige onderzoek zijn twintig Wageningse wetenschappers betrokken, van ecologen, dier- en plantwetenschappers tot specialisten in ontwikkelingssamenwerking en economen. De uitkomsten van het project geven meer inzicht in de mogelijkheden voor zeewierteelt wereldwijd, verwacht Debrot. De onderzoekers willen bijvoorbeeld weten welke zeewiersoorten het meest geschikt zijn voor teelt en consumptie. “We vragen ons ook af hoe we mensen zo ver krijgen dat ze meer zeewier eten. Gaat het om de onbekendheid ermee? In hoeverre spelen smaak en culturele factoren mee?”
Overheden, ondernemers, niet-gouvernementele organisaties, consumenten en wetenschappers kunnen uiteindelijk allemaal profiteren van deze studie. “We hebben gekozen voor zeewier omdat het vernieuwend is. Zeewierteelt kan een veel grotere bijdrage leveren aan de duurzame voedselvoorziening dan nu het geval is.”
