Kunnen bacteriën infectieziektes bestrijden?

Muggen en knutten dragen ziektes over zoals malaria, Zika en blauwtong. Door meer inzicht te krijgen in darmbacteriën van deze bloedzuigende insecten kunnen we positieve bacteriën in de toekomst wellicht inzetten om infectieziektes te bestrijden. Een soort probiotica voor insecten! Hieronder zal ik verder ingaan op wat knutten zijn, hoe ze ziektes overdragen en waarom de darmbacteriën van deze kleine insecten van belang kunnen zijn.

Wat is een vector?

Geleedpotigen die bloed afnemen van mensen of dieren, en daarbij ziektes overdragen noemen we ‘vectoren’. Zo zijn bepaalde muggensoorten een vector voor malaria en anderen voor Zika. Teken zijn een vector voor de ziekte van Lyme, en zo zijn knutten een vector voor dierziektes zoals blauwtong en Schmallenberg. Maar wat is een knut nu eigenlijk? Hoe kunnen ze een virus overdragen? En wat voor rol spelen bacteriën in dit proces? Dat zijn vragen die ik zal proberen te beantwoorden.

Wat zijn knutten?

Als ik aan vrienden vertel dat mijn collega’s aan muggen en teken werken weet iedereen meteen wat ik bedoel. Als ik vervolgens uitleg dat ik me voornamelijk bezighoud met knutten is niet direct bij iedereen duidelijk wat knutten zijn. Knutten zijn kleine bijtende insecten van maximaal 3mm groot, en ook bekend onder de namen ‘knijten’ of ‘neefjes’. Ze zijn berucht bij vakantiegangers in Zweden en Schotland, waar grote zwermen van deze kleine bijtende vliegjes zich tegoed doen aan het bloed van onschuldige wandelaars. Maar ook in de rest van de wereld vinden we knutten, en Nederland is hierop geen uitzondering. Rondom boerderijen heb ik grote aantallen van deze vervelende insecten gevangen. De soorten die op de boerderij voorkomen hebben echter een voorkeur voor vee, waardoor we er als mensen minder overlast van ervaren.

Zoals gezegd worden knutten beschouwd als vector en kunnen ze ziektes overdragen. In Europa worden geen ziektes op mensen overgebracht door knutten. Dierziektes zoals blauwtong en Schmallenberg hebben bij vee, zoals koeien en schapen, in de afgelopen 20 jaar echter voor grote problemen gezorgd.

Hoe verspreiden knutten een virus?

Hoe verspreidt een vector, een knut in dit geval, nou precies zo’n virus? Hiervoor moeten we allereerst weten dat alleen vrouwtjes knutten op zoek gaan naar bloed. Met de bouwstoffen uit dit bloed kunnen ze eitjes produceren waar de volgende generatie knutten uit zal komen. Wanneer ze bloed drinken van een ziek dier (een schaap bijvoorbeeld), komt het virus met de bloedmaaltijd in het maag-darmstelsel van de knut.

Het virus zal proberen door de darmwand heen te komen, om zich vervolgens te vestigen in het lijf van de knut. Eenmaal in de knut zal het virus zich vermenigvuldigen. Dit proces is sterk afhankelijk van temperatuur en duurt al gauw enkele dagen. Daarna is de knut ook besmet. Bij een volgende beet op een gezond schaap, zal de knut een beetje speeksel in de wond brengen om stolling van het bloed te voorkomen. In dit speeksel zitten ook de virusdeeltjes die ervoor zorgen het volgende schaap geïnfecteerd raakt.

De rol van bacteriën in het bestrijden van infectieziektes

Om deze ziekteoverdracht beter te begrijpen willen we de bacteriegemeenschap in het maag-darmstelsel van knutten in kaart brengen. Net als bij mensen zitten er allerlei soorten bacteriën in de darmen van de knut. De darm is ook de plek waar het virus, met de bloedmaaltijd, de knut binnen komt. Voordat het virus de knut kan binnendringen, komt het in contact met de darmbacteriën. Sommige van deze bacteriën produceren wellicht schadelijke stoffen waar het virus niet tegen kan. Andere bacteriën activeren het immuunsysteem van de knut, waardoor virusdeeltjes eerder worden herkend en de knut het virus buiten kan houden. Bij muggen beginnen we deze mechanismen langzaam te begrijpen. Voor knutten weten we niet welke bacteriën er precies in het darmsysteem zitten. We hebben nog veel onbeantwoorde vragen zoals wat de invloed is van de bacterie-gemeenschap op het virus? En waar komen de darmbacteriën in een knut vandaan?

Sommige darmbacteriën maken misschien stofjes waar virussen niet tegen kunnen.

Zoals je merkt staan we nog maar aan het begin van deze zoektocht en er is nog veel te ontdekken. Met ons onderzoek proberen we de darmbacteriën van knutten in kaart te brengen. Met als doel, bacteriën te kunnen identificeren die ziekteoverdracht kunnen verminderen. Vector overdraagbare ziektes zoals malaria, Zika, Lyme en blauwtong hebben over de hele wereld een impact op de gezondheid van mens en dier. In dit Global One Health project onderzoeken wij daarom de potentie van bacteriën om de kwaliteit van leven voor mensen en dieren te verbeteren.

Heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Stel ze hier onder.