Kringlooplandbouw uittesten op de Boerderij van de Toekomst
Wijnand Sukkel
Schade aan milieu en natuur maakt de manier waarop we nu voedsel produceren moeilijk houdbaar. Op de net geopende Boerderij van de Toekomst werken Wageningse onderzoekers samen met boeren aan kringlooplandbouw. Ze testen nieuwe teeltmethoden en technologie. Met drones proberen ze bijvoorbeeld het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen te minimaliseren en de natuur ondersteunen. Zo dragen boeren bij aan duurzame voedselproductie én verbeteren ze de leefomgeving.
“De laatste jaren is er veel te doen rondom landbouw en klimaatverandering, bodemdegradatie, teloorgang van biodiversiteit, het stikstofprobleem en residuen van pesticiden in het milieu. De landbouw was sinds de jaren vijftig in de vorige eeuw gericht op groei, maar het kan zo niet doorgaan. De noodzaak tot verandering dringt ook tot veel boeren door.” Aan het woord is onderzoeker Agro-ecologie Wijnand Sukkel, die ook projectleider is van de op 25 juni geopende Boerderij van de Toekomst. Op een ongeveer 105 hectare grote proefboerderij in Lelystad testen onderzoekers samen met boeren nieuwe teeltmethoden en technieken, waarbij ze landbouwkunde en ecologische principes met elkaar verbinden.
“We krijgen steeds meer door dat alles met elkaar samenhangt in natuurlijke systemen. De bodem is bijvoorbeeld een levend ecosysteem en die moeten we ook als zodanig beheren.”
Wijnand Sukkel, onderzoeker Agro-ecologie
Deel deze quote:
Boeren inspireren
“Boeren zijn onzeker over de toekomst en zien dat zaken anders moeten. Veel boeren worstelen daarmee”, zegt Sukkel. De Boerderij van de Toekomst kan boeren inspireren en bouwstenen voor duurzame landbouw uittesten. “We richten ons niet op de voorlopers, maar zoeken naar haalbare oplossingen voor grote groepen agrarische ondernemers. Daarbij verbinden we technologie en ecologie met elkaar om te kijken hoe je landbouwsystemen kunt ondersteunen, zodat ze stabieler worden en weerbaarder voor klimaatverandering.”
Een tractor op de Boerderij van de Toekomst (Credit: Oane de Hoop).
Er is een verschuiving gaande in de manier waarop we naar dingen kijken, meent de onderzoeker. “In de twintigste eeuw was de heersende gedachte in de landbouw dat we alles konden beheersen en controleren met kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen en machines. Nu krijgen we steeds meer door dat alles met elkaar samenhangt in natuurlijke systemen. Neem bijvoorbeeld de bodem, dat is een levend ecosysteem en moeten we ook als zodanig beheren.”
Lastige overstap
De Boerderij van de Toekomst werkt aan verschillende vormen van kringlooplandbouw in de praktijk. “We gaan uit van een minimale milieubelasting, het tegengaan van vervuiling en van verspilling van voedingsstoffen als stikstof en fosfaat. Ook moet de landbouw de leefomgeving verbeteren en bijdragen aan herstel van natuur, planten- en diersoorten en bodemleven”, legt Sukkel uit. Dat kan bijvoorbeeld met strokenteelt en mengteelt, waarbij je verschillende gewassen door elkaar verbouwt. “Ondanks de goede resultaten hiermee is de overstap lastig te maken doordat de huidige landbouwtechnologie is ingesteld op grote velden met één gewassoort.”
Gewassen op de Boerderij van de Toekomst (Credit: Oane de Hoop).
Sensoren en drones
De Boerderij van de Toekomst test werkwijzen met nieuwe technologieën zoals gps, sensoren, satellietbeelden, drones, ICT en robotica. Precisielandbouw stelt boeren in staat om nauwkeurig te bepalen hoeveel water, mest of gewasbeschermingsmiddel er bijvoorbeeld nodig is per vierkante meter of zelfs per plant. De toepassingen variëren van inzaaien, op maat beregenen, bestrijden en bemesten tot rijpadenplanning, strokenteelt en automatisch volgen van plantengroei.
“Precisielandbouw is een heel goed middel om duurzamer te produceren en de ecologie te ondersteunen. Gebruik van pesticiden, biociden en herbiciden om insecten, schimmels, ziekten en onkruid te bestrijden is als met een kanon op een mug schieten. Voor de meeste toepassingen komt meer dan tachtig procent van het middel niet op de plek terecht waar het z’n werk moet doen.” Bovendien doden insecticiden ook andere organismen dan de plaag, waaronder natuurlijke vijanden van plaaginsecten. Maar bestrijdingsmiddelen kunnen, mits met mate en gericht ingezet, op bijvoorbeeld alleen aangedane planten wel heel handig zijn, vervolgt Sukkel. “Door slim te werken kun je in veel gevallen al toe met twintig keer minder gewasbeschermingsmiddelen.”
De Boerderij van de Toekomst test werkwijzen met nieuwe technologieën zoals drones (Credit: Shutterstock).
Verder wordt met duurzame energie geëxperimenteerd, zoals de opslag van wind- en zonne-energie
in de vorm van waterstof. Dit gas kunnen boeren inzetten voor de energievoorziening op hun bedrijf én als schone brandstof voor tractoren en vrachtwagens.
Regenwormen
De onderzoekers zoeken ook oplossingen voor bodemverdichting. Zware machines en intensieve grondbewerking zoals ploegen persen de grond samen. Een verdichte bodem kan het regenwater niet goed meer opnemen. In droge hete zomers zit er dan geen watervoorraad meer in de grond.
Regenwormen maken kleine gangetjes in de bodem, waardoor de grond het water goed opneemt (Credit: Shutterstock).
“Regenwormen zijn belangrijke bodemverbeteraars, ze maken verticale drainagegangetjes waardoor het water makkelijk wegloopt. Maar in verdichte bodems komt veel minder bodemleven voor, waaronder regenwormen”, vertelt Sukkel. Daarom ontwikkelen de onderzoekers een methode van grondbewerking die 40 centimeter diepe gaatjes in de bodem prikt. Als in die gaatjes gewaswortels gaan groeien, vormt zich een gangenstelsel zodat de bodemstructuur verbetert, water beter wordt vastgehouden en er weer meer bodemleven ontstaat.
Natuurlijke systemen
De Boerderij van de Toekomst test en demonstreert zowel nieuwe ideeën die nog in de kinderschoenen staan als verder gevorderde technieken. Sukkel: “Wij kunnen hier de bouwstenen testen, op elkaar afstemmen en verbeteren. Misschien zijn het niet altijd de beste oplossingen maar het is belangrijk om het gesprek aan te gaan en mensen te inspireren.”
Ook in andere regio’s werken verschillende partijen aan een ‘Boerderij van de Toekomst’, geeft Sukkel aan. “Dit soort proeflocaties kunnen boeren helpen door nieuwe methoden uit te proberen en praktische problemen op te lossen. Want de landbouw wordt alleen maar ingewikkelder en het beroep op agrarisch vakmanschap steeds groter.”
Samenwerken op de Boerderij van de Toekomst Een groep boeren uit Flevoland kijkt mee en adviseert, en er komen heel veel boeren op bezoek. Ook werkt de Boerderij van de Toekomst samen met startups en enkele grotere bedrijven in technologie en data. Daarnaast zijn er nauwe contacten met beleidsmakers, onderzoekers en bedrijven in binnen- en buitenland en met organisaties als het Wereldnatuurfonds, dat zich inzet voor een groener platteland met meer biodiversiteit.
