Ons land staat voor grote uitdagingen zoals natuurverlies, verstedelijking,droge zomers en wateroverlast door klimaatverandering. Daarom bekeken Wageningse onderzoekers welke rol de natuur kan spelen bij duurzame energie, stedenbouw, landbouw en hoogwaterveiligheid. Zij maakten een kaart van Nederland in 2120, zodat we ons beter kunnen voorbereiden op de toekomst. Hoe denk jij dat Nederland er over honderd jaar uitziet?
“Geen doembeeld maar een groen beeld, was ons motto voor de inrichting van Nederland in 2120”, vertelt ecoloog Martin Baptist. Samen met Tim van Hattum, programmaleider klimaat, en Wageningse collega-onderzoekers uit uiteenlopende vakgebieden boog hij zich over het toekomstige Nederland. Hoe ziet ons land er over een eeuw uit, als we kiezen voor een land waarin de voedsel- en energievoorziening en waterveiligheid duurzaam geregeld zijn? Waarin er genoeg woningen zijn, en er tegelijkertijd ruimte is voor landbouw en natuur?
Is de kaart van Nederland voor 2120 idealistisch te noemen? “We hebben niet gekozen voor een wild visionair beeld waarbij we bijvoorbeeld half Nederland prijsgeven aan zee en op terpen wonen. Dat is over honderd jaar niet nodig. Onze visie is vrij behoudend; we willen Nederland blijven beschermen tegen de zeespiegelstijging met dijken en dammen, versterkte duinen en extra vooroevers. De historische steden willen we echt niet opgeven”, antwoordt Baptist.
De steden worden groener in 2120 dan ze zijn in 2020.
Bestaande steden zullen wel groener worden. ’s Zomers ontstaan er hitte-eilanden in steden. “Het is al heel hard nodig om voor bomen, schaduw en groen te zorgen.” Groen kan bovendien meer water opvangen uit de hevigere regenval. Om iedereen te kunnen huisvesten komen er daarnaast woonlandschappen op de hoge zandgronden bij de Veluwe en in Brabant. Volgens Baptist zullen natuur en bebouwing in samenhang ontwikkeld worden en met elkaar verweven zijn. “Er komt meer groen naar de steden en ook komen er steden naar het groen.”
Landbouw en natuur
Als het aan de onderzoekers ligt, concentreert de landbouw zich op de meest vruchtbare gronden in Noord-Nederland, Zeeland en op de Flevopolder. De landbouw wordt circulair en extensief, en meer natuur-inclusief. In de kustgebieden waar het grondwater niet meer zoet is maar zilt, verbouwen boeren gewassen die daartegen bestand zijn, zoals bepaalde aardappel- en groentesoorten en voedzame soorten zeewier en algen.
“De ruimtelijke inrichting van Nederland gaat helemaal veranderen. Daar kunnen we een mooie wending aan geven. Met de kaart van Nederland in 2120 gaan we uit van natuur-inclusieve oplossingen. Behoud het goede en creëer het mooie, daar geloven we in.”
Martin Baptist, ecoloog bij Wageningen Marine Research
“We vergeten soms dat Nederland voor het grootste deel uit water bestaat”, zegt Baptist. Naast de Noordzee gaat het om de Waddenzee, het IJsselmeer, de Delta en de rivieren. Deze grote wateren zijn belangrijk voor onder meer de voedselvoorziening en de omschakeling naar duurzame energie. Duurzame energie kan worden opgewekt in windmolenparken in met name de Noordzee en op drijvende eilanden met zonnecellen. “Het IJsselmeer gaan we inrichten als berging voor een hoge rivierafvoer, omdat we dat water niet direct kunnen spuien op zee wanneer de zeespiegel 1,5 meter is gestegen”, vervolgt Baptist. “Het IJsselmeer wordt voorzien van een extra oever. Tussen de extra oever en het vasteland komt een vast waterpeil ten behoeve van de scheepvaart. In het middendeel komt dan een dynamisch peil waarmee je een piekafvoer kan opvangen.”
Het beeld van de Noordzee in 2020 en zoals het eruit kan zien in 2120.
Centrale regie nodig
De kaart voor 2120 is bedacht door een grote groep Wageningse onderzoekers. “Landbouwkundigen, ecologen, sociale wetenschappers, economen, mensen met verstand van hoogwaterveiligheid en veranderingen in rivieren. In Wageningen hebben we alle expertise in huis”, aldus Baptist. De onderzoekers gaan nu in gesprek over hun ideeën met overheden, waterschappen en natuurorganisaties.
De overheid werkt nog aan de Nationale Omgevingsvisie, het Deltaprogramma, de Nationale Adaptatiestrategie en een nieuwe nationale natuurvisie. De kaart voor 2120 kan hierop worden afgestemd. Dat vraagt wel om regie, onderstreept Baptist. “De afgelopen decennia is de verantwoordelijkheid voor ruimtelijke ordening juist meer en meer bij de provincies en gemeenten gelegd. Daardoor versnippert het beleid teveel. Ruimtelijke inrichting moet weer centraal worden gestuurd door de rijksoverheid, vanuit een overkoepelende visie.”
Creëer het mooie
Er is een internationaal groeiende maatschappelijke beweging die vraagt om oplossingen voor klimaatverandering en –adaptatie en om de bescherming van bedreigde dier- en plantensoorten, aldus Baptist. “De ruimtelijke inrichting van Nederland gaat op termijn hoe dan ook helemaal veranderen. Daar kunnen we een mooie wending aan geven. Met de kaart van Nederland in 2120 gaan we uit van natuur-inclusieve oplossingen. Behoud het goede en creëer het mooie, daar geloven we in. Deze kant moeten we op.”
