Uitgelicht

Werk maken van biodiversiteit

10 mei 2019 | Categorie: Geen categorie

Een miljoen dier- en plantensoorten wordt met uitsterven bedreigd, blijkt uit een nieuw VN-rapport. We kunnen het tij keren door welvaart anders te gaan definiëren en de op groei gebaseerde economie te hervormen. Alle landen onderschrijven het rapport. Ook Wageningse onderzoekers schreven eraan mee, waaronder Esther Turnhout. ‘Het is tijd dat burgers de overheid aanspreken op haar verantwoordelijkheid’, zegt ze. Wat wil jij doen om biodiversiteitsverlies tegen te gaan?

Groot nieuws in de media, op 6 mei 2019 en de dagen erna. De VN-top over biodiversiteit in Parijs eindigde die dag, en alle landen stemden in met het nieuwe rapport over biodiversiteit. De conclusie van het rapport: één miljoen van de acht miljoen dier- en plantensoorten op aarde wordt met uitsterven bedreigd, en om dit af te wentelen moeten we ons economische systeem gebaseerd op ongebreidelde groei hervormen.

Driekwart van de natuurgebieden op land en tweederde van de wereldzeeën is aangetast door mensen. 85 procent van de moerasgebieden is verdwenen. Bijna de helft van alle ecosystemen op land en in zee is ernstig aangetast door menselijke activiteiten, zoals landbouw, visserij, exploitatie van soorten, grondstoffenwinning, klimaatverandering en vervuiling. Dat bedreigt ook ons in ons voortbestaan.

Werk maken van biodiversiteit

Driekwart van de natuurgebieden op land is aangetast door mensen

Rap tempo

‘Ik was zelf geschokt en onder de indruk van de oorzaken en de getallen. Het rapport laat zien hoe hard het gaat met de economische groei, en hoe groot de schaal is van landschapsvernietiging en de beschadiging van ecosystemen. En dat is pas iets van de laatste vijftig jaar, dus het gaat in een heel rap tempo’, zegt Esther Turnhout, hoogleraar Bos- en natuurbeleid in Wageningen.

Veel van haar collega’s in Wageningen houden zich bezig met biodiversiteit. Voor het rapport van het intergouvernementele VN-panel voor biodiversiteit IPBES, bestudeerden 145 wetenschappers uit 50 landen meer dan 15.000 onderzoeken. Turnhout was één van hen en schreef mee aan het eerste en vooral het laatste hoofdstuk, dat over mogelijke oplossingen gaat.

“ Mensen worden nu gezien als een probleem voor de natuur en dat is niet behulpzaam. We zijn ook onderdeel van de natuur, en maken deel uit van de oplossing.”

Esther Turnhout, hoogleraar Bos- en natuurbeleid bij WUR

Oplossingen

Net als bij de boodschappen van het IPCC over klimaatverandering, kan ook dit nieuws een gevoel van verlamming veroorzaken bij mensen, erkent Turnhout. Maar hoe heftig de bevindingen ook zijn, er zijn oplossingen, benadrukt ze. ‘Er zijn oplossingen waar we nu meteen aan kunnen werken, en oplossingen voor de langere termijn die we goed moeten doordenken.’ Wat landen nu meteen kunnen doen is bijvoorbeeld de eerdere verdragen en beloftes nakomen op gebied van natuurbescherming en duurzame productie. Ook onderstreept het rapport het belang van nieuwe bottom up plannen, zoals het Deltaplan voor Biodiversiteit en initiatieven voor duurzame landbouw zoals Herenboeren, en het belang voor de overheid om daar ‘meteen een tandje bovenop te zetten’, aldus Turnhout.

Handen en voeten

Op de vraag wat burgers kunnen doen, antwoordt de hoogleraar dat ze duurzaam en minder kunnen consumeren, minder vlees eten en minder vliegen. ‘Dat is heel belangrijk. Tegelijkertijd wordt het burgers in de huidige samenleving en economie moeilijk gemaakt om duurzame keuzes te maken.’ Wat burgers dan ook vooral kunnen doen volgens Turnhout, is de overheid en het bedrijfsleven op hun verantwoordelijkheid wijzen. ‘Als inwoner van het democratische Nederland is het belangrijk om actie te voeren op alle niveaus. Niet alleen met je portemonnee, maar ook met je handen en voeten, bijvoorbeeld met stemgedrag en bij de Klimaatmarsen.’

Wat wil jij doen om biodiversiteitsverlies tegen te gaan? Ga hieronder in gesprek.

Deel van de natuur

Het is de hoogste tijd dat overheden en bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen, zegt Turnhout. Dit valt ook in het IPBES-rapport te lezen. Bedrijven kunnen aan zelfregulering doen, geeft Turnhout aan. ‘Banken, verzekeraars en grote multinationals en bedrijven als Unilever en Friesland Campina kunnen veel betekenen als ze er een op duurzaamheid en biodiversiteit gerichte bedrijfsvoering op na gaan houden.’

Een grote rol is ook weggelegd voor nationale overheden. Zij kunnen via instrumenten als regulering en belastingen het bedrijfsleven een zetje geven, duurzame productie stimuleren en zelfs onduurzame producten weren’, legt Turnhout uit. Maar het gaat verder.

werk maken van biodiversiteit

‘De overheid kan het makkelijker maken voor duurzame initiatieven door mensen medeverantwoordelijk te maken en zeggenschap te geven over hun voedsel en de kwaliteit van hun leefomgeving’

In veel Westerse landen zijn natuur, voedsel en landbouw uit elkaar getrokken, terwijl integratie voordelen kan opleveren. ‘De overheid kan het makkelijker maken voor duurzame initiatieven door mensen medeverantwoordelijk te maken en zeggenschap te geven over hun voedsel en de kwaliteit van hun leefomgeving’, meent Turnhout. Daarvoor zijn wel andere vormen van besluitvorming nodig, waarin iedereen wordt meegenomen. ‘Mensen worden nu gezien als een probleem voor de natuur en dat is niet behulpzaam. We zijn ook onderdeel van de natuur, en we maken deel uit van de oplossing.’

Welvaart definiëren

Een belangrijke conclusie van het rapport is dat we er met klassieke natuurbescherming alleen niet komen. Er is ook zogenaamde transformatieve verandering nodig: een fundamentele verandering in maatschappij en economie. Om de biodiversiteit zoveel mogelijk te kunnen behouden, moeten we onze op groei gebaseerde kapitalistische economie anders gaan inrichten.

‘We moeten welvaart anders gaan definiëren en we moeten toe naar een alternatief voor economische groei. Dat hoeft helemaal niet zo radicaal en complex te zijn. We kunnen financiële markten en handel meer reguleren dan nu en duurzaamheids- en biodiversiteitsgaranties inbouwen’, legt Turnhout uit. ‘Er is bijvoorbeeld gebleken dat een deel van het financiële en economische verkeer, zoals bij speculatie op prijzen voor producten als koffie of suiker, kan leiden tot ongelijkheid, instabiliteit en conflicten. Dat is vaak ook slecht voor de biodiversiteit.’

Ongelijkheid en armoede, biodiversiteitsverlies en klimaatverandering hangen allemaal samen, luidt de kernboodschap. ‘We moeten aan alle knoppen tegelijk draaien en deze problemen op een integrale manier oplossen.’

Kennis verzamelen

Verder ligt er nog een taak voor wetenschappers én burgers, want er is meer kennis nodig over alle facetten van biodiversiteit. Zo is er bijvoorbeeld veel kennis over biodiversiteit in natuurgebieden, maar veel minder over biodiversiteit in agrarische gebieden. ‘Het is goed om boeren en burgers bij de monitoring te betrekken. Samen kennis verzamelen, citizen science, is een mooi instrument om op een goede manier bewustzijn en gemeenschappelijkheid te creëren’, vertelt Turnhout. ‘Daarnaast moeten wetenschappers nog meer inzicht krijgen in de benodigde oplossingsrichtingen en hoe die kunnen worden gerealiseerd op een manier die niet alleen effectief maar ook legitiem is.’

https://www.youtube.com/watch?v=nz9EQ5a10FY&feature=youtu.be

Meer lezen

Heb je vragen of opmerkingen? Ga hieronder in gesprek.

Plaats een reactie »


Esther Turnhout

Esther Turnhout · Hoogleraar Bos- en natuurbeleid bij WUR

Esther Turnhout heeft een diep gevoel van betrokkenheid bij de natuur en mensen. ‘Ik wil een brug bouwen tussen wetenschappelijke kennis, overheidsbeleid en de samenleving, op alle niveaus.’ Sinds de oprichting van het IPBES in 2012 is Turnhout daar ook bij betrokken. ‘Het past in mijn onderzoek naar hoe je wetenschappelijke kennis relevant kunt maken voor de maatschappij en kunt inzetten voor beter milieu- en natuurbeleid. Daar kunnen wetenschappers wel wat hulp bij gebruiken.’

Er zijn 20 reacties.

  1. Door: Sanne · 11-05-2019 om 14:47

    Zojuist heb ik helder interview geluisterd op radio 1 met hoogleraar Ingrid visseren. Prima, maar laten we bij de vraag; wat kunnen mensen zelf er aan doen, aub ALTIJD, minder/niet vliegen noemen. Het is zo’n belangrijke factor! Helaas noemde de hoogleraar het niet, dat was hier helaas een gemiste kans. Volgende keer nog beter!

    1. Beste Sanne, dankjewel voor je reactie. Het klopt dat burgers een belangrijke bijdrage kunnen leveren door consumptie, zoals minder te vliegen, en door andere keuzes te maken zoals minder vlees eten, of minder verpakkingen. Maar wat het rapport ook benadrukt is dat er structurele en fundamentele hervormingen nodig zijn. Niet alle verantwoordelijkheid kan bij individuen worden gelegd, die ligt ook bij de overheid en het bedrijfsleven, dus de tweede rol van burgers zit in die aanspreken op die verantwoordelijkheid. Groet, Esther Turnhout

  2. Door: Hendrik V. · 11-05-2019 om 15:00

    On het “samen te vatten” zijn er dus over de hele wereld hervormingen nodig in economie, maatschappij en politiek (een enorme opgave!), maar wat voor een rol kan technologie hierin spelen? Ik neem tenminste aan dat dat ook een belangrijke component is?

    1. Beste Hendrik, bedankt voor je reactie. Het klopt dat het stuk niet zoveel aandacht daaraan besteedt en mede daardoor kan ik er ook niet in detail op reageren. In meer algemene termen kun je zeggen dat technologische ontwikkelingen zeker hebben bijgedragen aan de aan de achteruitgang van biodiversiteit. Natuurlijk is het denkbaar dat je technologie ook in kunt zetten voor bescherming, maar het rapport benadrukt dat we voorbij korte termijn technologische oplossingen moeten en dat fundamentele hervormingen nodig zijn. Groet, Esther Turnhout

  3. Door: Wil Hart · 12-05-2019 om 15:52

    Allemaal waar, en daar maak ik me al heel lang zorgen over. Maar, als ik naar Friesland ga om naar weidevogels te kijken, zie ik volop oranje gespoten grasvelden. Of het zijn biljartlakens met raaigras. Geen bloem te bekennen. En ook geen weidevogels. Vreselijk !!!
    Alleen op een stukje van Natuurbehoud kwamen we nog een paar groepjes tegen. Ook de WUR hielp mee om de boeren op gebied van alle landbouw en veeteelt, koeien, varkens, geiten enz een nog betere opbrengst te laten krijgen. Kijk nu eens wat er van het mooie land over is.
    Jammer.

    1. Beste Wil, bedankt voor je reactie. Het rapport benadrukt de rol van landbouw in de achteruitgang van biodiversiteit en dat is zeker iets dat Nederland heel serieus moet nemen. Het is wat mij betreft terecht dat je rol van Wageningen noemt; Dat is onderdeel geweest van een systeem dat moet worden hervormd. Maar gelukkig is dat niet het enige geluid dat uit Wageningen komt. Groet, Esther Turnhout

  4. Door: Jos Letschert · 12-05-2019 om 22:46

    Bert Wagendorp maakt in de zaterdag Volkskrant – schuldige bomen – een mooie analyse van de wijze waarop in Nederland technocratische oplossingen worden bedacht die tot kaalslag in de natuur leiden en voorbij gaan aan culturele, historische en esthetische waarden. In dezelfde krant las ik de mededeling van de Wageningse universiteit dat men er onlangs van doordrongen is geraakt dat een miljoen dier- en plantensoorten met uitsterven is bedreigd en dat dit bedreigend is voor het menselijk voortbestaan. De Wageningse universiteit doet in haar advertentie een oproep aan mij als burger voor initiatieven om biodiversiteit te herstellen. Een vreemde oproep. Samen met de agribusiness en het Ministerie heeft de WUR de afgelopen 50 jaar bijgedragen aan een enorm verlies van biodiversiteit in het Nederlandse agrarisch gebied. Door intensivering, mechanisering, overbemesting en het propageren van herbicide- en insecticide- afhankelijke gewassen zijn weiden en aanpalende natuurgebieden verworden tot biologische doodsakkers. De giftige emissies uit het agrarisch gebied zijn door Wageningse professionals steeds goedgepraat met het geen kritiek verdragende argument dat er ‘7 miljard monden gevoed moeten worden’. Een universiteit moet onafhankelijk zijn en kritisch-objectief onderzoek doen. Mijn indruk is dat Wageningen dit lange tijd heeft nagelaten en het agribusiness verdienmodel kritiekloos heeft gesteund.
    Wageningen vraagt aan mij als burger anders te consumeren en de overheid aan te spreken op haar verantwoordelijkheid. Het zou chique zijn als de WUR, de agrarische technocraten en beleidmakers eerst uitspreken dat vooral zijzelf schuldig zijn geweest aan het verlies van biodiversiteit.

    1. Beste Jos, dankjewel voor je reactie. Het is terecht dat je de vraag stelt of de verantwoordelijkheid zomaar bij individuen kan worden gelegd. Ik wil wel benadrukken dat het rapport dat ook niet doet. Hoewel burgers wel bij kunnen dragen via duurzame consumptie, benadrukt het rapport ook dat er structurele en fundamentele hervormingen nodig zijn en dat daarvoor een belangrijke verantwoordelijkheid ligt bij de overheid en het bedrijfsleven. Maar, burgers kunnen hier wel een poltieke rol spelen en overheid en bedrijfsleven aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Het is in mijn ogen ook terecht dat je de rol van Wageningen benoemt. Dat is onderdeel geweest van een systeem dat moet worden hervormd. Maar gelukkig is dat niet het enige geluid dat uit Wageningen komt. Groet, Esther Turnhout

      1. Door: Jos Letschert · 18-05-2019 om 13:57

        Beste Esther,
        Dank voor je reactie. Ik ben blij dat het er meer en meer mensen in Wageningen zijn die hun kennis anders willen inzetten en voedselproductie willen laten samengaan met behoud van biodiversiteit. Ik ben het met je eens: de keuzes die burgers maken in hun consumptiepatroon zijn essentieel. Een boer moet beloond worden voor zijn moedige poging anders te gaan boeren en rekening te houden met natuurwaarden. Helaas gaan op dit moment de (EU) subsidies naar de categorie boeren die dit juist niet willen en heilig geloven in schaalvergroting en industriële oplossingen. De politiek moet dit systeem hervormen. De rol van Wageningen zou moeten zijn met een allesomvattend plan te komen voor de landbouw van de toekomst. Perspectief voor het boerenbestaan, en voor mij als burger, die zijn werkweek in een kantoorkolos doorbrengt, een aangename omgeving voor een weekendfietstocht door het buitengebied.

        1. Ja, dat zou goed zijn inderdaad, ik ga mij daar, ook binnen Wageningen Universteit, voor inzetten. Esther Turnhout

  5. Door: Maarten van Hoorn · 14-05-2019 om 10:31

    Ik denk dat u, mevrouw Turnhout, en uw collega’s bij uw bolwerk, geen enkel idee hebben van het proces dat gaande is en dat de fundamentele drijvende factor is bij de achteruitgang in de biodiversiteit. U moet concreet zijn en dus beginnen door nitraten, die op vele manieren in gigantische hoeveelheden in en op alles terecht komen, expliciet te noemen. Het merkwaardige is dat dit al ‘tamelijk lang’ bekend is, maar systematisch vermeden wordt dit op een goede manier aan te pakken.
    Met de onder ecologen dominante habitatbenadering en het daar heersende idee dat ‘verarming’ goed is voor de natuur is jarenlang beleid gevoerd dat geen effectief antwoord is gebleken.
    Natuur is per definitie een collectief goed, vallend onder een overheidsmonopolie, aangestuurd door instellingen als de uwe.
    Mijn voorstel zou zijn om een algemene milieuheffing van circa € 500 in te voeren voor elke persoon, en wel als onderdeel van de belastingheffing en niet als extra heffing. Waarbij er dan kan worden aangeven waaraan dat besteed moet worden, met als voorwaarde dat daarvan geen cent naar WUR gaat.

    1. Beste Maarten, Ik kan u geruststellen. De rol van stikstof de achteruitgang van biodiversiteit in Nederland, zowel binnen als buiten natuurgebieden, wordt in mijn beleving zeker wel erkend, ook door ecologen van Wageningen Universiteit. groet, Esther Turnhout

  6. Door: Beynaerts Andre · 19-05-2019 om 08:29

    Mensen worden nu gezien als een probleem voor de natuur,correctie, ze zijn het probleem voor de natuur.
    Als wereldwijd aan geboortebeperking wordt gedaan, een kind per gezin belonen,meerdere kinderen bestraffen,
    door bijv.alle voordelen af te nemen,dan is zijn op een paar generaties de meeste problemen in de wereld weg.

    1. Beste Andre, ik begrijp deze reactie en ik hoor hem ook vaker. Maar dit is een verkeerde oplossing voor het verkeerde probleem. Geboortebeperking en andere maatregelen zijn problematisch en onrechtvaardig. Daarnaast ligt de kern van het probleem in het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. En dat is niet direct gekoppeld aan groei van de wereldbevolking, het is immers een relatief klein aantal mensen die verantwoordelijk zijn voor het overgrote deel van het gebruik van die hulpbronnen. Veel effectiever en rechtvaardiger is om overconsumptie en overproductie aan te pakken. Met vriendelijke groet, Esther Turnhout

  7. Door: Huub van 't Hart · 19-05-2019 om 09:25

    Je noemt ook het stimuleren van citizen science als bijdrage en dan in het bijzonder van de ‘witte vlekken’ in onze agrarische gebieden. Relatief onbekend is dat wij als KNNV veel natuurwaarnemers ondersteunen om te beginnen met waarneming/natuurstudie. Wij voelen ons door jouw oproep ertoe aangezet om een plan te ontwikkelen om meer en vooral meer jonge natuurwaarnemers te rekruteren. We hebben daarvoor een nieuwe digitale vorm gevonden: Teleflora Natuurlijk Nederland. We gaan kijken of we ook meer de nadruk kunnen leggen op jonge mensen uit de agrarische wereld.

    1. Beste Huub, bedankt voor je reactie. Vanuit mijn onderzoek naar de relatie tussen wetenschappelijke kennis en natuurbeleid komt naar voren dat participatieve vormen van kennisproductie heel effectief kunnen zijn: ze leveren hoogkwalitatieve kennis op en ze kunnen zorgen voor bewustwording en draagvlak. Daarom ben ik heel geïnteresseerd in citizen science en vond ik het belangrijk om dat expliciet te noemen. Leuk om te horen wat jullie als KNNV doen, lijkt mij fantastisch om ook boeren (jong en oud) actief te betrekken bij monitoring. Ik denk graag mee. Groet, Esther Turnhout

  8. Door: Leo Huijsen, arts, n.p. · 19-05-2019 om 09:40

    Ik ben donateur van Milieudefensie, Greenpeace en Foodwatch. Deze organisaties houden de overheid en bedrijven nauwlettend in de gaten en protesteren tegen overschrijding van de wettelijke regels.
    Ik ben vogel- en vlinderteller en houdt daardoor de soortenrijkdom in de gaten.

    1. Beste Leo, bedankt voor je reactie. Gelukkig hebben we in Nederland deze organisaties en zoveel actieve vrijwilligers voor natuur. Groet, Esther Turnhout

  9. Door: Herre Bartlema · 19-05-2019 om 22:46

    Goede avond Esther,

    Met veel belangstelling heb ik uw artikel “werk maken van biodiversiteit” gelezen, incluisef de samenvatting van het IBPES- rapport. Een indrukwekkend rapport.
    Ik heb twee vragen :

    1 Kunstmestgebruik is volgens figuur 4 op pag 19 van de samenvatting van IBPES een sleutelindicator van interactie tussen mens en natuur. Mag ik daaruit afleiden: hoe lager het kunstmestgebruik, hoe beter dat is voor de biodiversiteit ?
    2 Gaat WUR op de proefbedrijven werk maken van biodiversiteit ,bijvoorbeeld om te beginnen door het substantieel reduceren van het kunstmestgebruik ? Practice what you preach, dat hoop ik zeer.

    In afwachting,
    Herre Bartlema, Woordvoerder van het Netwerk Smart Fertilization http://www.smartfertilization.org dat uitvoering geeft aan artikel 7.5 lid 6 van het Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren 2008- 2020

  10. Door: J.Vermue · 21-05-2019 om 21:15

    Laat iedere burger.samen met de gemeente . een wormenhotel aanleggen en in stand houden.Dit slaat de plank meer raak dan natuurmarsen.De wormen maken er een feest van en de hoeveelheid biologisch afval met bijbehorende verontreiniging.vervoer .opslag methaan.vermindert enorm. Men houdt er schone compost aan over. Van onderop bij de burger in de keuken beginnen dus.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *