Sinds de corona-uitbraak hebben vooral dagloners in ontwikkelingslanden geen werk en inkomen meer. Tegelijk hapert de voedselaanvoer en stijgen de prijzen. Wageningse onderzoekers zoeken samen met overheden en ontwikkelingsorganisaties naar oplossingen, zoals het corona-proof organiseren van markten en voedseltransport. Ook helpen ze om de agrarische sector op lange termijn te verbeteren. Dit moet tijdens en na corona zorgen voor voldoende en gezond eten voor iedereen.
In het laagland van Ethiopië verbouwen veel boeren sesam. Als de oogsttijd aanbreekt komen er dagloners en kleine boeren uit het dichtbevolkte hoogland om de sesam te oogsten. Maar vanwege de strenge coronamaatregelen konden deze landarbeiders dit jaar niet naar het laagland reizen. Daardoor liepen ze bijna een derde van hun jaarinkomen mis en nu hebben ze geen geld om zelf landbouwbenodigdheden te kopen, waaronder de pootaardappelen die ze zelf in het hoogland verbouwen.
“Nu met de coronacrisis wordt duidelijk zichtbaar waar de voedselvoorziening kwetsbaar is. De overheden en ontwikkelingsorganisaties waarmee we werken zijn erg gemotiveerd om dat te verbeteren.”
Walter de Boef, adviseur zaaizaadsystemen bij Wageningen Centre for Development Innovation
Deel deze quote:
Extreme armoede
“Aan dit voorbeeld zie je goed hoe alles met elkaar samenhangt. In ontwikkelingslanden veroorzaakt de coronapandemie een enorme terugval in armoede”, zegt Walter de Boef, adviseur bij Wageningen Centre for Development Innovation (WCDI). Doordat gewassen niet tijdig geoogst kunnen worden of naar de markt kunnen worden gebracht, gaan boeren vaak minder voedsel telen. “Voedseltoevoer naar de steden is onzeker en de grenzen zitten dicht. Dat zorgt ervoor dat verse en voedzame etenswaren zoals eieren, vis, groenten en fruit moeilijker verkrijgbaar zijn en vaak duurder worden voor consumenten.”
Ei en groente
Kleine boeren hebben meestal nog wel genoeg te eten, maar in de stedelijke gebieden is dat anders. Daar vinden dagloners geen werk meer en worden ook veel werknemers ontslagen. “De economische gevolgen raken de meest kwetsbare groepen, vaak mensen die net stappen hadden gezet uit de extreme armoede”, vertelt De Boef. Dat heeft direct impact op huishoudens. “We horen dat arme gezinnen nog maar één keer per dag eten in plaats van twee keer en dat ze voornamelijk alleen nog leven op rijst in Bangladesh of de goedkopere graansoort sorghum in Ethiopië. Kinderen die in de groei zijn, krijgen dus niet voldoende voedingsstoffen binnen waardoor ondervoeding drastisch toeneemt.”
“Voedseltoevoer naar de steden is onzeker en de grenzen zitten dicht. Dat zorgt ervoor dat verse en voedzame etenswaren zoals eieren, vis, groenten en fruit moeilijker verkrijgbaar zijn en vaak duurder worden voor consumenten.” Afgebeeld: een markt in Rwanda.
Verkenningen
Al in het begin van de coronacrisis zijn De Boef en zijn collega’s verkenningen gaan uitvoeren voor landen, zogenaamde rapid assessments voor specifieke voedselproducten als sesam en groenten. Ze doen ook landenstudies, om de zwakke plekken bloot te leggen in de productie, toevoer en aanbod van voedsel. Zo staan ze overheden en ontwikkelingsorganisaties bij die zoeken naar oplossingen. De verkenningen zijn gedaan voor Bangladesh, Ethiopië, Kenia, Mali, Myanmar, Nigeria en Rwanda. De Boef: “Het gaat om landen waar we in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken projecten hebben lopen om met de overheid en lokale organisaties de agrarische sector te versterken. In Ethiopië loopt bijvoorbeeld een achtjarig programma gericht op de sesamsector.”
Vragenlijst
Eerst verzamelen de wetenschappers zoveel mogelijk informatie over de agrarische sector en het voedselsysteem in het land. De gegevens komen van de Wereldbank, de FAO, overheden, ontwikkelingsorganisaties en andere bronnen.
Vervolgens leggen de onderzoekers aan tachtig personen in een bepaalde sector een vragenlijst voor naar de impact van de coronacrisis. “In Ethiopië blijken de laaglandboeren nu bijvoorbeeld minder sesam te planten en meer sorghum. Verder kunnen boeren vaak moeilijk aan zaken als zaaizaad en kunstmest komen”, schetst De Boef. En in Kenia kunnen melkveehouders hun melk nu moeilijk naar de provinciesteden vervoerd krijgen.
Zoom-bijeenkomsten
In kleine groepjes met enkele boeren, handelaren en beleidsmakers bespreken de onderzoekers via Zoom deze en andere problemen die uit de vragenlijsten naar voren komen. “Zo kunnen we vrij snel tot oplossingen komen.” In veel landen was de lockdown die vanwege de corona-uitbraak werd ingevoerd vrij stringent, aldus De Boef. “Daar was het belangrijk om voedsel te prioriteren en uitzonderingen te maken voor voedselproductie en –transport. En door te zorgen voor goede voorlichting over corona konden de vrachtwagenchauffeurs en landarbeiders toch verantwoord reizen en werken.”
Uitzondering
In de rapid assessments bedenken de deelnemers dus hoe ze op de nieuwe situatie kunnen reageren. “We kijken wie tussen wal en schip vallen, zodat overheden en ontwikkelingsorganisaties humanitaire programma’s voor voedselhulp kunnen opzetten. Daarnaast zoeken we oplossingen voor de problemen die nu in de sector spelen.”
Sommige boeren kunnen andere, minder arbeidsintensieve gewassen gaan verbouwen, bijvoorbeeld. En in Nigeria konden boeren geen zaaizaad meer krijgen, vertelt De Boef. “Op verschillende plaatsen in Nigeria hebben overheid en handel toen de handen ineen geslagen om de markten voor landbouwproducten corona-proof te organiseren.”
Lange termijn
Tegelijkertijd werken de Wageningse wetenschappers met overheden en ontwikkelingsorganisaties aan verbeteringen van de agrarische sector op de lange termijn. Het gaat daarbij om landbouw, maar ook om de opslag, verwerking, handel en transport van voedsel, en om de toegang die verschillende bevolkingsgroepen hebben tot dit voedsel. De Boef: “We helpen om de zwakke plekken bloot te leggen en de voedselsystemen te versterken.” WCDI is onder meer betrokken bij het verbeteren van de sesamsector in Ethiopia, de tuinbouwsector in Ghana en Rwanda en de zaaizaadsector in verscheidene landen.
Infographic ter illustratie van de food systems approach. Met deze ‘voedselsysteembenadering’ kijkt WUR naar alle aspecten van het voedselsysteem
Gemotiveerd
“Nu met de coronacrisis wordt duidelijk zichtbaar waar de voedselvoorziening kwetsbaar is. De partners met wie we werken zijn erg gemotiveerd om dat te verbeteren”, aldus de adviseur. Hij vervolgt: “Het geeft veel energie wanneer je spreekt met partners in Bangladesh of Ethiopië en kunt helpen om ideeën te bedenken voor een andere aanpak. Dan voel ik echt: dit is nodig en we staan er samen voor.”
World Food Day op 16 oktober
Dit jaar draait World Food Day om voldoende, voedzaam en veilig voedsel én honger de wereld uit krijgen. Hoe veranderen we voedselsystemen? Welke lessen kunnen we leren uit de coronacrisis, die de kwetsbaarheden van voedselsystemen blootlegt? Tijdens World Food Day presenteren voedselveranderaars uit binnen- en buitenland hun ideeën en roepen ze andere veranderaars op mee te denken.
Kijk dit filmpje (Engels) over de uitdagingen rond voedselzekerheid en –kwaliteit wereldwijd in 2020.
Meer informatie over World Food Day 2020 op de website van de FAO.
