Een miljoen dier- en plantensoorten wordt met uitsterven bedreigd, blijkt uit een nieuw VN-rapport. We kunnen het tij keren door welvaart anders te gaan definiëren en de op groei gebaseerde economie te hervormen. Alle landen onderschrijven het rapport. Ook Wageningse onderzoekers schreven eraan mee, waaronder Esther Turnhout. ‘Het is tijd dat burgers de overheid aanspreken op haar verantwoordelijkheid’, zegt ze. Wat wil jij doen om biodiversiteitsverlies tegen te gaan?
Driekwart van de natuurgebieden op land en tweederde van de wereldzeeën is aangetast door mensen. 85 procent van de moerasgebieden is verdwenen. Bijna de helft van alle ecosystemen op land en in zee is ernstig aangetast door menselijke activiteiten, zoals landbouw, visserij, exploitatie van soorten, grondstoffenwinning, klimaatverandering en vervuiling. Dat bedreigt ook ons in ons voortbestaan.
Driekwart van de natuurgebieden op land is aangetast door mensen
Rap tempo
‘Ik was zelf geschokt en onder de indruk van de oorzaken en de getallen. Het rapport laat zien hoe hard het gaat met de economische groei, en hoe groot de schaal is van landschapsvernietiging en de beschadiging van ecosystemen. En dat is pas iets van de laatste vijftig jaar, dus het gaat in een heel rap tempo’, zegt Esther Turnhout, hoogleraar Bos- en natuurbeleid in Wageningen.
Veel van haar collega’s in Wageningen houden zich bezig met biodiversiteit. Voor het rapport van het intergouvernementele VN-panel voor biodiversiteit IPBES, bestudeerden 145 wetenschappers uit 50 landen meer dan 15.000 onderzoeken. Turnhout was één van hen en schreef mee aan het eerste en vooral het laatste hoofdstuk, dat over mogelijke oplossingen gaat.
“ Mensen worden nu gezien als een probleem voor de natuur en dat is niet behulpzaam. We zijn ook onderdeel van de natuur, en maken deel uit van de oplossing.”
Esther Turnhout, hoogleraar Bos- en natuurbeleid bij WUR
Deel deze quote:
Oplossingen
Net als bij de boodschappen van het IPCC over klimaatverandering, kan ook dit nieuws een gevoel van verlamming veroorzaken bij mensen, erkent Turnhout. Maar hoe heftig de bevindingen ook zijn, er zijn oplossingen, benadrukt ze. ‘Er zijn oplossingen waar we nu meteen aan kunnen werken, en oplossingen voor de langere termijn die we goed moeten doordenken.’ Wat landen nu meteen kunnen doen is bijvoorbeeld de eerdere verdragen en beloftes nakomen op gebied van natuurbescherming en duurzame productie. Ook onderstreept het rapport het belang van nieuwe bottom up plannen, zoals het Deltaplan voor Biodiversiteit en initiatieven voor duurzame landbouw zoals Herenboeren, en het belang voor de overheid om daar ‘meteen een tandje bovenop te zetten’, aldus Turnhout.
Handen en voeten
Op de vraag wat burgers kunnen doen, antwoordt de hoogleraar dat ze duurzaam en minder kunnen consumeren, minder vlees eten en minder vliegen. ‘Dat is heel belangrijk. Tegelijkertijd wordt het burgers in de huidige samenleving en economie moeilijk gemaakt om duurzame keuzes te maken.’ Wat burgers dan ook vooral kunnen doen volgens Turnhout, is de overheid en het bedrijfsleven op hun verantwoordelijkheid wijzen. ‘Als inwoner van het democratische Nederland is het belangrijk om actie te voeren op alle niveaus. Niet alleen met je portemonnee, maar ook met je handen en voeten, bijvoorbeeld met stemgedrag en bij de Klimaatmarsen.’
Wat wil jij doen om biodiversiteitsverlies tegen te gaan? Ga hieronder in gesprek.
Deel van de natuur
Het is de hoogste tijd dat overheden en bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen, zegt Turnhout. Dit valt ook in het IPBES-rapport te lezen. Bedrijven kunnen aan zelfregulering doen, geeft Turnhout aan. ‘Banken, verzekeraars en grote multinationals en bedrijven als Unilever en Friesland Campina kunnen veel betekenen als ze er een op duurzaamheid en biodiversiteit gerichte bedrijfsvoering op na gaan houden.’
Een grote rol is ook weggelegd voor nationale overheden. Zij kunnen via instrumenten als regulering en belastingen het bedrijfsleven een zetje geven, duurzame productie stimuleren en zelfs onduurzame producten weren’, legt Turnhout uit. Maar het gaat verder.
‘De overheid kan het makkelijker maken voor duurzame initiatieven door mensen medeverantwoordelijk te maken en zeggenschap te geven over hun voedsel en de kwaliteit van hun leefomgeving’
In veel Westerse landen zijn natuur, voedsel en landbouw uit elkaar getrokken, terwijl integratie voordelen kan opleveren. ‘De overheid kan het makkelijker maken voor duurzame initiatieven door mensen medeverantwoordelijk te maken en zeggenschap te geven over hun voedsel en de kwaliteit van hun leefomgeving’, meent Turnhout. Daarvoor zijn wel andere vormen van besluitvorming nodig, waarin iedereen wordt meegenomen. ‘Mensen worden nu gezien als een probleem voor de natuur en dat is niet behulpzaam. We zijn ook onderdeel van de natuur, en we maken deel uit van de oplossing.’
Welvaart definiëren
Een belangrijke conclusie van het rapport is dat we er met klassieke natuurbescherming alleen niet komen. Er is ook zogenaamde transformatieve verandering nodig: een fundamentele verandering in maatschappij en economie. Om de biodiversiteit zoveel mogelijk te kunnen behouden, moeten we onze op groei gebaseerde kapitalistische economie anders gaan inrichten.
‘We moeten welvaart anders gaan definiëren en we moeten toe naar een alternatief voor economische groei. Dat hoeft helemaal niet zo radicaal en complex te zijn. We kunnen financiële markten en handel meer reguleren dan nu en duurzaamheids- en biodiversiteitsgaranties inbouwen’, legt Turnhout uit. ‘Er is bijvoorbeeld gebleken dat een deel van het financiële en economische verkeer, zoals bij speculatie op prijzen voor producten als koffie of suiker, kan leiden tot ongelijkheid, instabiliteit en conflicten. Dat is vaak ook slecht voor de biodiversiteit.’
Ongelijkheid en armoede, biodiversiteitsverlies en klimaatverandering hangen allemaal samen, luidt de kernboodschap. ‘We moeten aan alle knoppen tegelijk draaien en deze problemen op een integrale manier oplossen.’
Kennis verzamelen
Verder ligt er nog een taak voor wetenschappers én burgers, want er is meer kennis nodig over alle facetten van biodiversiteit. Zo is er bijvoorbeeld veel kennis over biodiversiteit in natuurgebieden, maar veel minder over biodiversiteit in agrarische gebieden. ‘Het is goed om boeren en burgers bij de monitoring te betrekken. Samen kennis verzamelen,citizen science, is een mooi instrument om op een goede manier bewustzijn en gemeenschappelijkheid te creëren’, vertelt Turnhout. ‘Daarnaast moeten wetenschappers nog meer inzicht krijgen in de benodigde oplossingsrichtingen en hoe die kunnen worden gerealiseerd op een manier die niet alleen effectief maar ook legitiem is.’
