Maatschappelijke initiatieven en wetenschappelijk onderzoek met elkaar verbinden

Onlangs was ik op de slotbijeenkomst van de prijsvraag Brood & Spelen. Boeren en andere grondeigenaren van de zandgronden in Noord-Brabant, Overijssel en Gelderland zijn uitgedaagd om samen met ontwerpers radicale, realistische en realiseerbare voorstellen uit te werken voor de grote opgaven waar het platteland voor staat. Initiatiefnemers zijn Floris Alkemade (Rijksbouwmeester) en Berno Strootman (Rijksadviseur voor het Landschap). Tijdens deze bijeenkomst presenteerden de prijswinnaars hun plannen. Er was veel enthousiasme in de zaal. Ik was onder de indruk van de positieve energie en ideeën en realiseerde mij dat we elkaar hard nodig hebben om antwoorden te vinden voor een duurzame voedselproductie in de toekomst die alle mensen van gezonde en veilige voeding kan voorzien. En dat de initiatieven en ideeën in deze zaal belangrijk zijn voor het vernieuwen van de verbinding van mensen met het platteland, de plek waar het leeuwendeel van het voedsel vandaan komt.

Boerderij voor starters

Twee van de winnaars van Brood & Spelen hebben studenten van Wageningen University ingezet in de vorm van een Academic Consultancy Training (ACT). Mijn collega Marcel Vijn was academic advisor van deze twee groepen. Beide groepen was gevraagd om een plan te maken voor een boerderij waar mensen van buiten de landbouw hun bedrijf konden starten. Dat leverde veel mooie ideeën op. Marcel: “Voor mij was dit ook interessant omdat ik betrokken ben bij het project Newbie, een Europees project in negen landen, waarin we onderzoek doen naar de kansen en belemmeringen voor nieuwe intreders in de landbouw.”

Verbinden van onderzoek en maatschappij

We zien een toenemende maatschappelijke interesse in de vraagstukken waar Wageningen University & Research (WUR) aan werkt. Dit merken we in de aanvragen door maatschappelijke initiatieven voor ondersteuning, maar ook aan het aantal en het type inzendingen bij een prijsvraag als Brood & Spelen. Maatschappelijke initiatieven zijn bereid er zelf tijd en energie in te steken. Hoe kunnen we het enthousiasme van deze maatschappelijke initiatieven verbinden met (toekomstig) onderzoek van WUR? Zodat we samen die transitie naar een duurzame landbouw en een platteland met nieuwe perspectieven kunnen maken.

Agroforestry. Bron: Stichting van Akker naar Bos, bewerking WUR

Een voorbeeld van zo’n verbinding gebeurt al op het onderwerp agroforestry en voedselbossen. Wageningen Environmental Research (WEnR) richt zich op onderzoek aan voedselbossen en Wageningen Plant Research (WPR) op onderzoek en ontwikkeling van agroforestry op het gebied van rijenteelt (alleycropping). Beide instituten werken met maatschappelijke partijen aan deze thema’s. Onderzoekers betrekken elkaar over en weer in de projecten en coördineren gezamenlijk de inzet van en uitwisseling tussen studentenonderzoek in die projecten.

Vragen

Maatschappelijke initiatieven bevragen wetenschappers van WUR over meer dan de aanleg van een voedselbos of eenjarige teelten in combinatie met bomen. Veel vragen gaan over de relatie met biodiversiteit, klimaatmitigatie en -adaptatie, wet- en regelgeving, verdienmodellen, etc. Via de Wetenschapswinkel, het WUR-loket voor minder draagkrachtige organisaties met maatschappelijk relevante vragen, zijn vragen over agroforestry en voedselbos in behandeling. Ook WUR studenten organiseren zich nu via Project Food Forest om vragen uit de (ondernemers)praktijk aan geïnteresseerde studentonderzoekers te koppelen.

Samenwerken

De verbinding tussen maatschappelijke initiatieven en wetenschap gaat niet alleen over de mogelijkheid om vragen te kunnen stellen aan wetenschappers. Het gaat ook over samen plannen maken, een visie ontwikkelen en daadwerkelijk samenwerken.

Rondleiding door Voedselbos Ketelbroek door Pieter Jansen tijdens het Green Deal Voedselbossen Werkatelier van 20 september 2018.

In een Green Deal, medeondertekend door WEnR, werken pionierende voedselbos ondernemers, overheden (rijk, provincie, waterschappen), onderzoek en onderwijs samen aan de ambitie het Nederlandse areaal aan voedselbossen structureel uit te breiden. Hiertoe is onder meer een gezamenlijke onderzoekagenda opgesteld.
De dialoog met de samenleving wordt actief gezocht in een Wageningen Dialogue Agroforestry. Hier zijn zoveel mogelijk relevante partijen gevraagd mee te denken hoe we samen agroforestry in Nederland verder kunnen brengen.
Op de Proeftuin Agroecologie en -Technologie van WUR in Lelystad is een proefperceel agroforestry aangelegd voor onderzoek met geïnteresseerde telers. Samen met de Stichting Weerwoud wordt begonnen met de inrichting van een demoperceel agroforestry op het Floriadeterrein in Almere.
Ook start binnenkort een project waarbij boeren en onderzoekers van WUR samen een landelijk praktijknetwerk agroforestry gaan bouwen.

Kruisbestuiving

Wat levert dit nu allemaal op? Als maatschappelijk initiatieven en onderzoek samen de verbinding aan gaan, kan kennis uit de samenleving worden gekoppeld aan kennis uit het onderzoek en kunnen we elkaar inspireren d.m.v. nieuwe ideeën. Als maatschappelijke initiatieven en onderzoek een gemeenschappelijke onderzoekagenda opstellen, worden geïnteresseerde burgers, bedrijven en overheden actief betrokken bij de uitvoering van het onderzoek en het delen van de resultaten. Maatschappelijke initiatieven krijgen zo toegang tot kennis waar ze anders niet zo snel bij kunnen komen, onderzoekers doen maatschappijrelevant onderzoek en vermijden de spreekwoordelijke ivoren toren. Deze kruisbestuiving is cruciaal om tot de ontwikkeling van nieuwe, gedragen concepten te komen. Concepten die de zo gewenste transitie naar een duurzame en circulaire natuurinclusieve landbouw en een platteland met nieuwe (ondernemers) perspectieven kunnen versnellen. Samen kunnen we grote stappen maken, mits we bereid zijn het vertrouwen op te bouwen door te investeren in elkaar. Wageningen kan nog zeker stappen zetten om die bruggen te slaan. In de communicatie naar buiten lijkt het verhaal over het verduurzamen van de voedselproductie over de lijn van slimme technologie leidend te zijn. Samenwerkingen met grote globale ondernemingen staan in dat verhaal vaak centraal. Wat Wageningen kan doen is beter over het voetlicht brengen dat ze ook investeert in samenwerkingen met bottom-up gedreven initiatieven in de samenleving. Initiatieven die vaak werken aan hele innovatieve nieuwe vormen van kleinschalige voedselproductie gericht op een lokale kringlopen en afzet.

Denk met ons mee

Wat vind je van de verbindingen tussen maatschappelijke initiatieven en onderzoek en heb je ideeën hoe het (nog) beter kan, laat dan vooral je opmerkingen hieronder achter. Ik hoor ze graag. Heb je nog vragen? Stel ze hieronder, ik of mijn collega Marcel Vijn zullen proberen ze te beantwoorden.