Het goede leven – nieuwe ondernemers in de landbouw

Ik zit in de bus en we rijden door de Highlands in Schotland. Er hangt een dreigende lucht, het kan elk moment gaan regenen. Niets bijzonders want we zijn in Schotland waar het altijd lijkt te regenen of te gaan regenen. Maar dat is op deze dag in juni niet het geval, het heeft al zes weken niet geregend. Niemand kan zich zo’n lange periode van droogte herinneren. Het land snakt naar water. Na een korte rit komen we aan bij het groentebedrijf van Megan Albon. Megan heeft 0,2 ha grond gehuurd van een biologisch bedrijf en gaat deze zomer starten met de verkoop van groentepakketten. Ze vraagt 10 pond per week voor twee personen en 15 pond voor een gezin. Megan heeft zich laten inspireren door het boek en de website van de Canadees Jean-Martin Fortier. Omdat er weinig mensen in haar omgeving zijn die ze om raad kan vragen, gebruikt ze een facebookgroep met gelijkgestemden om antwoord op haar vragen te krijgen. Ze heeft veel last gehad van de droogte want op beregening zijn Schotse telers niet ingesteld. Het bedrijf ligt in een dunbevolkt gebied en de vraag is of ze wel genoeg klanten kan vinden. Dat blijkt mee te vallen. Het heeft ook een voordeel om ver van de stad een bedrijf te starten, er is geen concurrentie. In de buurt wordt geen biologisch voedsel verkocht dus Megan heeft het rijk alleen. Alle pakketten kan ze afzetten. Ze kan dat helaas niet met een biologisch keurmerk doen want een licentie kost 500 pond per jaar en dat geld heeft ze niet. Wat dat betreft zou ze graag zien dat er ook subsidies komen voor kleine agrarische ondernemers die nu niet onder de subsidievoorwaarden van de EU vallen.

Wat zijn behoeftes van nieuwe ondernemers in de landbouw?

Ik was in Schotland met een groep Europese onderzoekers en adviseurs die in het project Newbie willen zien te achterhalen waar opvolgers of ondernemers die een nieuw bedrijf in de landbouw starten, behoefte aan hebben. Waar lopen ze tegen aan? Is dat gebrek aan land, kapitaal of ontbreekt het ze aan kennis of het juiste netwerk? In 2011 hebben we al eens onderzoek gedaan naar nieuwe intreders in de multifunctionele landbouw. De behoefte om boer te worden ziet diep: “Ik realiseerde me dat ik nog steeds wilde wat ik al vanaf mijn vijfde wilde en dat was boer worden.” De meeste nieuwe intreders beginnen een tuinbouwbedrijf maar vinden het moeilijk om daar een volledig inkomen uit te halen. Vijf jaar later zijn een aantal starters uit 2011 opnieuw geïnterviewd. Het bleek voor een aantal nieuwe ondernemers moeilijk om aan financiering te komen. Geld lenen bij de bank was vaak pas mogelijk wanneer er al een succesvol bedrijf was opgebouwd. Sommigen leenden geld van familie en vrienden of maakten gebruik van goede doelenfondsen. Ook gingen nieuwe intreders een contract aan met hun klanten: een periode vooruit betalen en in ruil daarvoor later producten ontvangen. Daarnaast maakten ondernemers gebruik van subsidies, vooral in de zorg. Opvallend is dat ruim de helft van de groep nieuwe intreders niet leent bij de bank, maar zelf voor de benodigde financiering zorgt.

Zo krijg je een rendabele kleine tuinderij

Megan Albon

Ik moet weer aan Megan denken omdat onlangs de Nederlandse vertaling verschenen is van het boek van Jean-Martin Fortier, ‘Zo krijg je een rendabele kleine tuinderij’. Het is vertaald en bewerkt door Taco IJzerman die zelf ruime ervaring heeft opgedaan met dekleinschalige tuinderij De Ommuurde Tuin  op landgoed Oranje Nassau’s Oord in Renkum. Op 0,6 hectare weet Fortier meer dan een gezinsinkomen te realiseren. Kan dat wel? Het doet in eerste instantie toch een beetje denken aan de Engelse comedyserie The Good Life, in Nederland in de jaren zeventig uitgezonden als Terug naar de Natuur. Hierin gaat een echtpaar achter hun rijtjeshuis zelf voedsel verbouwen gade geslagen door hun snobistische buren. Dit levert uiteraard allerlei komische taferelen op o.a. door gebrek aan geld doordat het echtpaar gestopt is met werken. Maar Fortier claimt op zijn 0,6 hectare meer dan 65.000 euro te verdienen! Hoe doet hij dat?

Rechtstreeks afzetten bij consument

Naast een heel efficiënt teeltsysteem komt dat doordat hij zijn producten rechtstreeks bij de consument afzet. Dan kun je de marge maken die je nodig hebt om van zo’n klein stukje grond te leven. Dat zie je ook bij de Nederlandse voorbeelden die aan het boek zijn toegevoegd. Producten worden verkocht via groenteabonnementen, de eigen boerderijwinkel of klanten komen de producten zelf plukken. Deze klanten hebben in het geval van abonnementen of zelfpluk van te voren betaald waarmee de pacht van de grond kan worden betaald en zaai- en pootgoed kan worden aangeschaft. Door consumenten op deze manier bij je bedrijf te betrekken heb je een bijna gegarandeerde afzet tegen een door jou bepaalde prijs wat uiteraard veel minder risico met zich meeneemt dan bij gangbare verkoop.

Handig op social media

Je moet dan uiteraard wel communicatief zijn ingesteld en je weg weten met de sociale media. Handig zijn met Facebook is vrijwel net zo belangrijk als een goed teeltplan kunnen maken. Eerst je markt vinden en dan pas op zoek naar een stukje grond. Maar als het je dan lukt om mensen aan je bedrijf te binden en je bent in staat om efficiënt te telen op een klein stukje grond dan is ook voor jou ‘the good life’ ofwel het goede leven weggelegd.

Zoeken naar oplossingen

Later op de middag die junidag in Schotland viel de lang verwachte regen. Na onze bijeenkomst in Schotland zijn we begonnen met het interviewen van tientallen nieuwe intreders in Europa. Daarbij vragen we naar problemen waar ze tegenaan lopen maar ook naar oplossingen die ze gevonden hebben. Mogelijk zijn oplossingen die in het ene land zijn gevonden ook bruikbaar in een ander land. Vervolgens vertalen we dit o.a. naar aanbevelingen voor (nieuw) beleid. Zo kan Newbie een bijdrage leveren om Europa aan nieuwe (jonge) ondernemers in de landbouw te helpen. Geen overbodige luxe want de gemiddelde leeftijd van boeren in Europa is erg hoog.

Wat is belangrijk voor nieuwe intreders in de landbouw? Hoe zouden we het starters gemakkelijker kunnen maken om een agrarisch bedrijf te beginnen? Ik hoor het graag. Heb je nog vragen? Stel ze hieronder, ik zal proberen ze te beantwoorden.