Duurzaam deltabeheer met behulp van mangrove

Dit is deel 2 in een blogserie over voedselsystemen. Dit artikel is geschreven door Dolfi Debrot.

Delta’s bieden van nature een enorme rijkdom. Door intensief gebruik zijn veel delta’s verwoest én verwoestend. Dat levert -vooral in de (sub)tropen- veel problemen op zoals overstromingen, verzilting, wegzinken en wegspoelen van land. Dit leidt onder meer tot armoede en honger onder de lokale bevolking. Door herbebossing met mangrove zien we oplossingen op veel verschillende vlakken. Naast natuurlijke kustbescherming constateren wetenschappers van Wageningen University & Research (WUR) en Khulna Universiteit in het zuidwesten van Bangladesh ook andere waardevolle ontwikkelingen die goed zijn  te gebruiken in een Food System approach, toename van de biodiversiteit, natuurlijke aanpassing aan klimaatverandering, voedselproductie en groei van werkgelegenheid en lokale economie.

Door onder meer de intensieve garnalenteelt is een deel van de kust in Bangladesh uitgeput en verwoest. De garnalenproductie in deze vruchtbare gebieden werd bovendien alleen gebruikt voor de export. Daar werd natuurlijk ook lokaal geld aan verdiend, maar dat is slechts van tijdelijke duur. Want telkens als een deel van de kust was uitgeput, schoof de intensieve teelt op, zónder het over-geëxploiteerde gebied te herstellen. De gevolgen zien we op het nieuws: een kwetsbaar kustgebied en regelmatige overstromingen. Dat komt ten dele door de klimaatverandering, maar is ook te wijten aan een niet duurzaam kustsysteem, inclusief de kap van de mangrove. Samen met wetenschappers van Khulna Universiteit, organisaties als Solidaridad én zeker ook de plaatselijke boeren onderzoeken we de kansen die deze bijzondere waardevolle plant te bieden heeft – zodat we een win-win-win situatie kunnen creeren: inkomen voor boeren, gezond voedsel, en bescherming voor de kust.

Meerledige waarde van mangrove

En die bijzondere waarde is meerledig. We kunnen dankzij duurzaam beheer met mangrove oplossingen bieden voor zowel voedselschaarste, biodiversiteit als klimaatverandering.

Zo laat de herbebossing zien dat koraalriffen kunnen herstellen, de kwaliteit van het water kan verbeteren, dat het kustgebied beschermd wordt tegen golfslag en wind, en dat het wegspoelen van land wordt voorkomen. En dat de nutriënten in de bodem van het achterland niet langer in zee verdwijnen en dat het zout niet te diep het land inkomt. Verder kan mangrove groeien op laaggelegen plekken in polders, waar het misschien te nat voor andere gewassen is. Mangrove bieden dus niet alleen aan de directe kust bescherming, maar ook aan de inlandse gebieden.

Illustratie: Geert Gratama

Goede resultaten met aquacultuur

Daarnaast laten diverse projecten goede resultaten zien met bijvoorbeeld aquacultuur. Experimenten tonen aan dat garnaalteelt goed gedijt onder herbebossing met mangroves. We weten nu ook welke soorten mangrove hiervoor het meest geschikt zijn. Dit zijn soorten als Sonneratia apetala, S. caseolaris, Avicennia officinalis, Nypa fruticans, Bruguiera sexangula. Naast de garnalen boeken we ook mooie resultaten met verschillende karperachtige vissoorten waarmee de garnaalteelt wordt afgewisseld.
Dat doen we natuurlijk niet alleen! We hebben daar plaatselijke mensen met aanzien bij nodig, een soort ambassadeurs. Zij moeten de kennis uit de experimenten overtuigend en ook volhardend overbrengen aan de lokale boeren.

Een voorbeeld: als we samen met de garnalen- en vistelers door de delta’s gaan en signaleren dat de vissen vooral in de schaduw zitten dan moet aan hen worden uitgelegd dat schaduw van de mangrove nodig is voor een goede, vruchtbare leefomgeving en dat zo ziekten kunnen worden voorkomen.

Grazen op zilte grond

Het gaat bij de mangrove niet alleen om de teelt ín het water. Ook de lokale Bengaalse geiten kunnen met hun lichte gewicht, smalle hoeven en sterke maag prima grazen in de natte, zilte omgeving. Dit biedt mogelijkheden voor duurzame landbouw in de delta’s waar de westerse voedergewassen en vee minder goed gedijen dan de lokaal aangepaste variëteiten. En boeren komen zelf met ideeën over het verbouwen van de plaatselijke zeer gewilde rijstsoort Oryza coarctata.

Zo laten we zien dat mangrove een positieve impact heeft op meerdere aspecten van het voedselsysteem: gezonde eiwitrijke voeding, voedselzekerheid en duurzame aquacultuur. Dat zorgt in de lokale gemeenschappen voor meer onderlinge gelijkheid en toenemende veerkracht. Ook voor de langere termijn.

Goed verhaal in kleine potjes

Naast de diverse mogelijkheden voor voedselproductie biedt ook herwaardering van inheemse planten economische groeikansen als men uitgaat van een voedselsysteem benadering. De gezamenlijke studie laat een grote variatie aan ‘deltaproducten’ zien die (veel meer) opbrengst kunnen genereren. Zo wordt de Nypa melasse nu vaak als het ware anoniem in grote vaten voor een zeer lage prijs aan de industrie aangeboden. Door diezelfde heerlijke, super biologische zoete stroop met een goed verhaal in kleine potjes aan te bieden, kan de lokale bevolking een factor 5 of hoger meer winst boeken.

Game changer in voedselsystemen

Of neem de mangrovesoort Avicennia. Deze heeft blad waarmee smakelijke chips kunnen worden geproduceerd. Ook kan er meel van worden gemaakt waar weer van alles van kan worden gebakken. Sommige mangrove-soorten bieden medicinale ingrediënten. Door de unieke eigenschappen van het mangrovelandschap en de mogelijkheden in het gebruik, is deze plantsoort een echte game changer!
Mangrove biedt in (sub)tropische delta’s ongekende mogelijkheden voor klimaatverandering, voedselproductie, het creëren van waardeketens en biodiversiteit. Duurzaam deltabeheer is multidimensionale problematiek en vereist daarom denken in multidimensionale oplossingen.

Lees meer:

• Thema: Food systems
• Onderzoeksprogramma: Voedselzekerheid en de waarde van water
• Programma: Voedsel- en waterzekerheid
• Publicatie: “Non-Timber Forest Product Livelihood-Focused Interventions in Support of Mangrove Restoration: A Call to Action”
• Publicatie: “Selection of mangrove species for shrimp based silvo-aquaculture in the coastal areas of Bangladesh”
• Project: Aquatische systemen
• Publicatie: “A Food System Approach to Evaluate the Use of Seaweeds for Ecological Intensification of Aquaculture”
• Publicatie: “Zeewier als duurzame voedselbron”
• Conferentie: Ocean Conference Lissabon