Wereldwijde voedselzekerheid gaat om meer dan klimaat

Het stemt mij vrolijk dat COP27*, de 27e zitting van de Conferentie van de Partijen van de Verenigde Naties, dit jaar plaatsvindt in Egypte. En zeker niet alleen om dat ik daar in 2002 mijn carrière begon met het opzetten van waterschappen…

Water werd destijds verdeeld door de ‘hoge heren’ in Caïro. Met de waterschappen kregen boeren inspraak en konden ze met elkaar de irrigatie eerlijker inrichten. Een basisvoorwaarde voor een goede oogst!

Egypte maakte destijds een keuze met verstrekkende gevolgen. Het beschikbare water en land werden ingezet voor export. In plaats van graan dat de Egyptenaren zelf konden gebruiken voor het bakken van hun brood, werd er gekozen voor het telen van bijvoorbeeld boontjes voor de Europese supermarkten. Op korte termijn was dat zeer winstgevend. Maar precies op dit moment, nu de wereldprijzen van graan maar blijven stijgen, wordt zichtbaar hoe kwetsbaar deze keuze de Egyptische bevolking maakt.

De juiste keuzes in voedselproductie

Klimaat, kortom, is maar één van de factoren die ons voedselsysteem beïnvloeden. Bodemkwaliteit, waterbeschikbaarheid en biodiversiteit spelen even goed een essentiële rol. Uitdagingen in het voedselsysteem hangen nauw met elkaar samen. Het heeft dus geen zin om alleen te spreken over voedselproductie. We moeten met elkaar juist ook de keuze in de manier waarop we produceren onderzoeken. Ik onderscheid daarbij vier centrale vragen:

1. Hoe produceren we op een bepaalde plaats zo effectief mogelijk voedsel?
2. Wat bepaalt op die plek het dieet, dus wat zijn passende gewassen en dieren?
3. Kunnen boeren van de landbouw leven en is voedsel betaalbaar?
4. Wat is de impact op het milieu: klimaat, biodiversiteit, bodem en waterkwaliteit?

De keuzes die een land op deze punten kan en wil maken, bepalen of het voldoende veerkracht heeft om zich in de toekomst aan te kunnen passen aan veranderende omstandigheden. Het vergroten van die bewustwording is voor mij het doel van COP27.

Inspiratie, educatie en actie

Hoe zorgen we dat mensen de juiste keuzes maken om in de toekomst, ook terwijl het klimaat verandert, verzekerd te zijn van voldoende voedsel? Ik geloof in inspiratie overdragen, kennis delen en het opleiden van mensen. En met elkaar actie ondernemen, zodat we ervaring opdoen die we daarna verder kunnen brengen. Daarbij is er niet één ‘happy pill’. Een brood bakken in Kenia of Australië bijvoorbeeld hoeft niet met dezelfde ingrediënten. Omdat de bodem, de biodiversiteit, de beschikbaarheid van water en mest én de diëten van mensen verschillen van land tot land en van plek tot plek.

Maar er zijn al prachtige voorbeelden die laten zien dat het kan. In Oeganda bijvoorbeeld, waar nu brood gebakken wordt van andere gewassen dan granen. Juist omdat er niet één oplossing is die voor de hele wereld bruikbaar is, is er ook nog veel onderzoek nodig. En uitwisseling van wetenschappelijke kennis.

Heft in eigen hand

Wat mij dan vrolijk stemt, vraagt u zich misschien af na het lezen van alle bovenstaande uitdagingen? Ik vind het mooi om te zien dat Egypte in 2022 het heft in eigen hand neemt. Dat Afrikaanse landen zeggen: wij gaan actief meedenken in oplossingen voor ons continent. Er is altijd veel óver Afrika en Azië gesproken, omdat daar veel kwetsbare landen liggen. Het is niet meer dan terecht dat wij nu op een van de continenten die het meest lijden onder de gevolgen van klimaatverandering tijdens deze COP met elkaar spreken over kwetsbaarheid, veerkracht en actie.

Beginpunt

Oplossingen liggen niet louter in het produceren van méér voedsel. En klimaat is niet de enige factor van belang. Daarom stel ik voor dat we de kennisuitwisseling op deze COP zien als een schakel in een keten. Deze mondiale dialoog krijgt een vervolg tijdens de summits over biodiversiteit in december en over water in maart. Uiteraard in een goed gemengd gezelschap, met naast Europese en Aziatische zeker ook Afrikaanse wetenschappers.

Naast het officiële deel van COP, waar de onderhandelingen zich afspelen, zijn er veel sessies waarin best practices en kennis worden gedeeld. Op COP27 is er meer informatie te vinden over bijdragen vanuit WUR. Twee sessies waarvoor ik aan de basis heb gestaan zijn: Agricultural Transition in Asian Mega Deltas en Delivering climate resilient food systems during multiple crises and fragility.

*COP – Al bijna drie decennia brengt de VN bijna elk land op aarde samen voor wereldwijde klimaattoppen – COPs genaamd – wat staat voor ‘Conference of the Parties’. In die tijd is klimaatverandering van een randkwestie naar een wereldwijde prioriteit gegaan.

Lees meer:

• Video: Food Systems Approach by WUR explained in 1 minute
• Onderzoeksprogramma: Food security and the value of water
• Lees meer over de food systems approach
• Climate resilient agriculture – NUTRIFOODS: An African-European partnership to develop climate resilient bread products
• Blog: Working on climate-resilient agriculture in East Africa
• Themaboekje: Food systems research
• COP27: ander onderzoek van Wageningen University & Research tijdens de COP27