Voedsel is vrijheid. Met deze woorden besluit Slowfood-oprichter Carlo Petrini zijn boek Food and freedom. Woorden om op te kauwen. De auteur zoekt de bevrijdende werking van voedsel in de verbondenheid met eten, waardigheid van het producerende ambacht en kwaliteit van eindproduct. Voedsel als medicijn tegen ongelijkheid, onderdrukking, milieuschade, honger en ondervoeding. Het zijn mooie (kerst)gedachten.
Over een jaar of 30 is de wereldbevolking gegroeid tot 9 miljard mensen. Betere landbouwmethoden worden gezien als dé oplossing om al die monden straks te kunnen voeden. Die visie is te eenzijdig. Laten we nu eindelijk ook eens beginnen om de grondstoffen die we hebben ook beter te benutten.
Landbouw staat weer op de Europese agenda. Knopen moeten worden doorgehakt ten behoeve van de toekomst van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), goed voor zo’n 40% van het EU-budget. Tijdens een ontmoeting van de Europese landbouwministers vorige week in Frankrijk, werd verklaard dat er een ambitieuzer GLB moet komen, ook al betekent de Brexit dat er een grote netto-betaler wegvalt. Het toepassingsgebied van het GLB moet naar onze mening inderdaad uitgebreid worden en de gehele voedselketen omvatten. Er is weinig maatschappelijk draagvlak voor de huidige landbouwsubsidies, die met name de rijke en niet de arme boeren bereiken. Landbouw wordt voornamelijk gezien als schadelijk voor milieu en landschap, en er wordt te weinig gedaan om het dierenwelzijn te verbeteren.
Om de huidige stand in voedingsland aan te geven, heb ik het ook wel over de dubbele voedselparadox. De eerste paradox gaat erover dat we in de menselijke geschiedenis nog nooit zo overdadig en uitbundig omringd zijn door voedsel als nu, terwijl tegelijkertijd eten ver van ons af is komen te staan. De tweede paradox hangt met de eerste samen. Het gaat om de genoemde overvloed aan voedsel in combinatie met de aanwezigheid van onbehagen. Voedselrijkdom leidt niet alleen of automatisch tot voedselvreugde onder het consumentenpubliek.
De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft verkennend onderzoek gedaan naar de rol en werking van keurmerken voor consumenten. De conclusie van ACM over keurmerken (januari 2016) is dat consumenten moeite hebben om de waarde en betekenis van keurmerken te bepalen. Keurmerken zijn onduidelijk en ongeloofwaardig voor veel consumenten, aldus ACM. Op basis van het door GfK uitgevoerde consumentenonderzoek wordt als verklaring hiervoor gewezen naar de wildgroei van keurmerken. Er bestaat een teveel aan keurmerken waardoor ze aan onderscheidend vermogen en betrouwbaarheid inboeten. Dit heeft weer afnemende interesse en dalend vertrouwen tot gevolg – niet alleen van consumenten, maar ook van producenten. De oproep van de ACM om deze teloorgang te stuiten, voert terug naar de basis.
Hoe eerder de mondiale temperatuurstijging het hoogtepunt heeft bereikt en hoe lager die oploopt, hoe beter het is. Peak heat, heet dit in het jargon. Dat we peak heat nog niet hebben bereikt en dat de thermostaat van planeet aarde nog steeds omhoog gaat, zijn de grote zorgpunten die tijdens de Parijse klimaatconferentie op tafel lagen.
De kabinetsreactie op het WRR-advies Naar een voedselbeleid heeft een jaar op zich laten wachten. Opvallend aan de reactie van de rijksoverheid is dat deze een soortgelijk karakter heeft als het WRR-advies: het gaat om een mooie uiteenzetting van actuele issues in het voedseldomein die op zichzelf weinig nieuws bevat maar daarmee niet achterhaald is. Zoals het WRR-advies vooral vraagstukken aansnijdt die bekend zijn, zo bestaat de kabinetsreactie voor een groot deel ook uit een opsomming van zaken die lopen op ingeslagen beleidspaden (allianties, Green Deals, faciliteren en toejuichen van keteninitiatieven, voorlichting via Voedingscentrum, e.d.).