Onderzoekers en toeristen werken samen: plastic op de stranden

De SEES-expeditie is niet alleen uniek omdat er vijftig onderzoekers aan boord zijn, maar ook nog eens 36 toeristen. Deze zogenaamde Arctic Academy-deelnemers krijgen een kijkje in de keuken van het onderzoek en mogen ook actief meehelpen. Als sociale wetenschapper ben ik benieuwd hoe die samenwerking tijdens de reis verloopt. Welke lessen kunnen we leren voor toekomstige expedities en citizen science in het Arctische gebied? Vandaag gaan we met de toeristen zwerfvuil op het strand van Russebukta onderzoeken.

Het zwerfvuilonderzoeksproject leent zich bij uitstek om met de Arctic Academy te doen. Gewapend met boodschappentassen lopen we in een lijn systematisch over het strand. Vooraf geef ik de deelnemers een korte uitleg over welke soorten afval ze kunnen tegenkomen, en wat ze mee moeten nemen of laten liggen. Oude metalen voorwerpen kunnen bijvoorbeeld historisch erfgoed zijn en die moeten we laten liggen; uitgedroogd zeewier, berkenbast en de pennen van de veren van vogels lijken verraderlijk veel op plastic.

Eelco Leemans leidt normaal het plasticonderzoek maar omdat hij ziek is, neem ik vandaag de honneurs waar. Ik heb voor mijn eigen onderzoek naar de samenwerking tussen de onderzoekers en Arctic Academy-deelnemers al eerder met dit project meelopen, dus ik weet wat ik moet doen. Ook de NOS loopt vandaag met ons mee voor een reportage.

Onze plastic oogst in Russebukta

Gelukkig valt de afvaloogst in Russebukta mee. Van onze negen tassen van hergebruikte theezakjes is alleen de bodem gevuld. Dat was een paar dagen geleden wel anders: toen puilden onze tassen helemaal uit. De hoeveelheid afval die je vindt, hangt van af van de zeestromen en de mate van beschutting van het strand. Ook op stranden die vaker door cruiseschepen worden bezocht, ligt vaak minder plastic omdat zij meestal zwerfafval meenemen. Vandaag vinden we vooral flessendopjes, stukjes visnet, flesjes en stukjes afgebroken krat. De meest bijzondere vondst is een piepklein vliegtuigje; mogelijk uit een chocolade verrassingsei voor kinderen. Dit wordt een mooie uitzoekklus voor Eelco Leemans, onze ‘plastic detective’.

In Spitsbergen is de zee belangrijkste bron van afval

Zodra we weer aan boord zijn, wordt de hele oogst goed uitgezocht naar type afval en in een spreadsheet ingevoerd. De methode voor onderzoek naar plastic op de stranden is ontwikkeld door OSPAR. In heel Europa worden regelmatig stukjes strand systematisch onderzocht. Alle gegevens worden gedeeld met OSPAR, zodat we een goed beeld krijgen van de bronnen en de ontwikkeling van plasticvervuiling. Dit is belangrijk om het probleem uiteindelijk bij de kern aan te kunnen pakken.

Internationaal komt ongeveer 80% van het plastic afval in zee van het land; de rest komt uit de scheepvaart. Maar in Spitsbergen is dit andersom. Hier komt het overgrote deel van het plastic dat we op de stranden vinden van schepen: de vrachtvaart, visserij en toeristenschepen.

Heeft stranden opruimen wel zin?

We praten ook over de vraag of de stranden opruimen wel zin heeft. Want met iedere vloed spoelt er immers weer nieuw plastic aan. Uiteindelijk is het natuurlijk het belangrijkste om het afvalprobleem bij de bron aan te pakken. Plastic is namelijk niet per definitie slecht en heeft ook veel hele nuttige toepassingen. Maar we moeten het niet in het milieu laten terechtkomen. Dat betekent dat we ervoor moeten zorgen dat afval goed gerecycled wordt en ons moeten richten op gedragsverandering. Ook wordt er, ook tijdens onze expeditie, gewerkt aan bioplastics.

In de tussentijd blijft het nuttig de stranden op te ruimen. In stukken visnet of ballonnentouwtjes kunnen zeedieren namelijk verstrikt raken. Grotere stukken plastic breken ook af in kleinere stukjes, waardoor bijvoorbeeld vogels denken dat het voedsel is. Zij kunnen het plastic niet verteren of uitpoepen, waardoor ze uiteindelijk verhongeren omdat hun maaginhoud te klein wordt door het opgehoopte plastic.

Plastic onderzoek is sociaal en bevredigend

De deelnemers van de Arctic Academy waren allemaal enthousiast over het plasticproject. Sommige deelnemers hebben meerdere keren meegeholpen. Zij vonden het werk: ‘leuk en gezellig om samen te doen’ en bovenal ‘bevredigend’. Plastic onderzoek Eelco Leemans is bezig met het ontwikkelen van een ‘vereenvoudigde plastic monitoring’, die door de cruiseschepen in Spitsbergen gebruikt kan worden om zonder aanwezigheid van onderzoekers gegevens aan te leveren. Hij krijgt hiervoor input uit mijn eigen onderzoek naar de samenwerking tussen onderzoekers en toeristen.

Lees meer:

• Artikel NOS: Veel plastic in Noordpoolgebied, ‘alternatief voor aardolie-plastic hard nodig’
• Video NOS: Tassen vol plastic rapen op de onbewoonde Noordpool
• OSPAR marine litter