Studiekeuze is oefenen in het leren kiezen

Prachtig dat we in een tijd en land leven waarin we zélf zoveel keuzes kunnen maken. Toch geeft die vrijheid ook problemen. Hoe maak je goede keuzes? Studiekeuze is oefenen in het leren kiezen.

Vrijheid om te kiezen

We leven in een land en een tijd waarin we veel vrijheid hebben. Volgens mij is er nog nooit een tijd of cultuur geweest waarin er zoveel kan als in de onze. Natuurlijk zijn er beperkingen, dat realiseer ik me ook wel. Maar als ik het Nederland van nu vergelijk met andere landen en vorige eeuwen, dan kan er veel.

Kiezen moet je leren

Kiezen is mooi. Maar keuzes maken is ook lastig. En het gaat per definitie weleens fout. ‘Goede keuzes maken’ is geen aangeboren eigenschap. Dat moet je leren. En dat kost tijd. Daar moet je bovendien ervaring mee krijgen. Hoe je die ervaring krijgt? Zoals elke leerervaring… met vallen en opstaan.

Steeds meer keuzes, meer en lastiger dan studiekeuze. Studiekeuze is oefenen in het leren kiezen

Ik verwacht dat er steeds meer (levens)keuzes komen. Oude bekende regels, een vaststaande moraal… het wordt allemaal ‘losser’. Je kunt steeds meer je eigen weg zoeken. Dat begint natuurlijk al in je vroege jeugd. Op de middelbare school worden de keuzes ‘groter’ en dan ‘opeens’ is er de studiekeuze. Scholieren ervaren dit vaak als de eerste echte grote, zelfstandige keuze die ze moeten maken.

Het houdt niet op bij studiekeuze maar studiekeuze is oefenen in het leren kiezen

Maar daar houdt het natuurlijk niet mee op. Studenten moeten binnen hun studies nog veel meer keuzes maken. Ze zeggen vrijwel allemaal dat dit haast nog intensiever is dan de studiekeuze. Dan gaat het over hoe je je studie vormgeeft, welke vakken je kiest… Hoe je je CV opbouwt… welke stage je gaat zoeken… wel of niet een deel van je studietijd in het buitenland… Dit zijn dan nog allemaal ‘professionele keuzes’. Jongvolwassenen maken natuurlijk ook heel veel persoonlijke keuzes. Denk alleen maar aan al het gedoe rondom vriendschappen en liefdesrelaties. En dan moeten de hele echte keuzes, in de ‘echte’ maatschappij, nog komen.

NIVEA, studiekeuze is oefenen in het leren kiezen

In de wereld van de studiekeuze wordt het begrip NIVEA vaak gebruikt:

• Niet
• Invullen
• Voor
• Een
• Ander

Zorgzame ouder

Waarom NIVEA? Laat ik het maar gewoon over mezelf hebben. Ik ben een zorgzame ouder. Ik wil zó graag dat mijn kinderen het goed hebben. Nu zijn mijn kinderen volwassen. Als ik terugkijk, dan realiseer ik me hoe ik me voor mijn kinderen heb ingespannen. Ik heb eens gelezen van een jonge ouder die zei: ‘Het overviel me, toen ik een kind kreeg, hoe verschrikkelijk graag ik wil dat hij gelukkig is.’ Ja, dat is een sterke emotie, die ken ik.
En eerlijk gezegd heb ik ook wel een beeld van hoe je gelukkig kunt zijn. Specifieker, hoe mijn kind gelukkig kan zijn. En dan kom je als ouder in de gevarenzône. Voor je het weet ga je zijn toekomst toch een beetje ‘invullen’. NIVEA.

Je kunt op een bepaald moment niet meer kiezen voor je kind

Als je kinderen heel klein zijn maak je natuurlijk veel keuzes voor ze. Maar op een bepaald moment is dat voorbij. En zo hoort het ook. Dan staan je kinderen op eigen benen en richten ze hun eigen leven in. Maar dat gaat niet van de ene dag op de andere. Dat moet je leren. Blijf je (te) lang de keuzes voor je bijna volwassen kind maken, dan leert je kind niet goed hoe je überhaupt keuzes maakt. Want leren kiezen is uiteindelijk ook ‘gewoon’ een vaardigheid.

Je kunt niet bepalen hoe iemand gelukkig wordt

Daar komt dan nog bij dat je als ouder ook niet echt kunt bepalen wat je kind echt interessant vindt, waar je kind echt passie voor voelt. NIVEA.
Ik adviseer ouders de studiekeuzeperiode ook te gebruiken als ‘lessen om te leren kiezen’. Voor studiekeuze kun je ruim de tijd nemen, eigenlijk wel de hele periode van de bovenbouw havo-vwo. En als ouder kun je nog voorzichtig een beetje meekijken naar wat er gebeurt. Je kunt je kinderen leren wat er allemaal komt kijken bij het maken van keuzes.

Hoe maak je keuzes?

Wat komt er allemaal kijken bij het maken van keuzes? Over studiekeuze is veel onderzoek gedaan. Er is veel ervaring met het voeren van loopbaangesprekken. Er is goed onderzoek naar vragen die je jezelf kunt stellen als je voor grote keuzes staat. Die vragen helpen zicht te krijgen op wie je bent en wat je wilt. Geen makkelijke vragen. Wél vragen die je jezelf je hele leven moet stellen. Bij elke verandering.

1. Wie ben ik, wat kan ik?
2. Wat wil ik, wat drijft mij?
3. Welk soort werk past bij mij?
4. Wat wil ik worden?
5. Wie kan mij daarbij helpen?

Wie kan me daarbij helpen? Studiekeuze is oefenen in het leren kiezen

Vraag vijf , wie kan me daarbij helpen, is misschien wel de belangrijkste. Want dit soort levensvragen kun je niet in je eentje oplossen. Logisch en goed dat een jongere dan ook met zijn ouders praat. Die helpen je zicht te krijgen op jezelf. Maar de ouder moet dan de rol van coach aannemen. Niet degene zijn die het wel weet. Want op die manier leert een jongere eigenlijk nog steeds niet. En is het risico van een verkeerde keuze ook groot. Je kunt belangrijke dingen nou eenmaal niet kiezen voor een ander. En met advies, hoe goed bedoeld ook, moet je voorzichtig zijn. Eigenlijk vind ik de levensles, ‘hoe maak ik goede keuzes’, misschien nog wel belangrijker dan een goede studiekeuze.

Nieuwe levensfases

De jongere zal de vijf keuzevragen nog vaak in zijn leven stellen. Eigenlijk bij iedere levensfase. Dat ga ik straks ook doen, als mijn pensioen in zicht komt. En ook nu vertellen liefhebbende naasten, heel goed bedoeld, wat ik eigenlijk moet doen. Nu zegt ik niet meer tegen mijn kinderen wat ze moeten doen, maar zeggen mijn kinderen dat tegen mij. Maar ook dat werkt evenmin. Uiteindelijk moet en wil je natuurlijk je eigen keuzes maken.
En ik? Natuurlijk ga ik nieuwe dingen oppakken als over een tijdje mijn nieuwe levensfase aanbreekt. Maar met dit blog blijf ik verder gaan. Meer weten? lees dan het artikel dat in het NRC heeft gestaan over mijn toekomst.

Hermien Miltenburg