Je kunt meer doen met bodems dan alleen gewassen verbouwen: hoe het LANDMARK-project boeren en beleidsmakers ondersteunt
Door Rachel Creamer
Met de introductie van de wereldwijde doelstellingen op het gebied van duurzame ontwikkeling (Sustainable Development Goals, SDG’s) is de duurzame ontwikkeling van voedsel hoog op de beleidsagenda van de EU komen te staan. Om de levering van voedsel, diervoeders en brandstof op een efficiënte en duurzame manier te kunnen waarborgen, moet landbeheer niet alleen meer inzicht zien te krijgen in de manier waarop deze goederen worden geproduceerd, maar ook in de levering van een reeks ecosysteemdiensten (bodemfuncties) aan de maatschappij.
Ik houd me al meer dan vijfentwintig jaar bezig met bodems en bodemkwaliteit en ik heb in al die jaren veel geleerd over de verschillende aspecten van bodems. Landbouwbodems bijvoorbeeld leveren vijf belangrijke functies. De focus ligt hier vooral op primaire productie, omdat we allemaal moeten eten. Maar deze bodems hebben meer functies: nutriëntenkringloop, waterregulering en -zuivering, mitigatie van klimaatverandering door de uitstoot van koolstof en stikstof en biodiversiteit: een leefbare habitat waarin bodemorganismen kunnen leven en functioneren.
Er is zoveel meer dat onze bodems kunnen doen om een duurzame levering van gewassen en andere ecosysteemdiensten te waarborgen.
Onderlinge verbondenheid
Iedere dag opnieuw slagen boeren erin hun bodems deze functies te laten leveren, maar ze zijn zich hier niet altijd van bewust. Dus concentreren ze zich op het beheer van hun bodems om gewassen voor primaire productiviteit te verbouwen. Maar voor goede gewassen is er uiteraard een nutriëntenkringloop nodig om deze gewassen te laten groeien. Een goede biodiversiteit van de bodem is essentieel, omdat hierdoor weer veel voedingsstoffen worden gemineraliseerd. We moeten ons water via deze bodems reguleren, omdat we anders te maken krijgen met overstromingen. Kortom, er is zoveel meer dat onze bodems kunnen doen om een duurzame levering van gewassen en andere ecosysteemdiensten te waarborgen.
Holistisch beleidsperspectief
Op EU-beleidsniveau zijn de Kaderrichtlijn Water, de Nitratenrichtlijn en de Richtlijn Zuiveringsslib in het leven geroepen, richtlijnen die allemaal gericht zijn op individuele vraagstukken. Een beleid dat het beheer van één systeem beperkt of verandert, heeft echter een domino-effect op een ander systeem. Dus in plaats van veel losse beleidsregels moeten we een holistisch standpunt innemen waarin deze beleidsregels worden gecombineerd en samenwerken.
Testen van de bodemnavigator met het volledige LANDMARK-consortium en leden van de stakeholderstuurgroep op de Scalabrini-boerderij tijdens Roundtable 6 in het Italiaanse Parma (oktober 2017)
LANDMARK
Ons LANDMARK-project (LAND Management: Assessment (evaluatie), Research (onderzoek), Knowledge base (kennisbasis) is een Horizon2020-project dat in 2015 van start is gegaan. Het primaire doel van het project is de aanbod- en vraagzijde van bodemfuncties van lokale tot op Europese schaal in kaart te brengen (en de systemen te vergelijken met die in Brazilië, China en nu ook Ethiopië).
Het ultieme doel is een duurzaam beheer van onze bodems. Om dit te bereiken hebben we een aanpak met meerdere spelers nodig waarin we de kennis en middelen van velen combineren. In het LANDMARK-project hebben we veel nadruk gelegd op het krijgen van inzicht in wat de stakeholders van hun bodems willen, of ze nu boer of adviseur, lokale of nationale overheid, vertegenwoordiger van het bedrijfsleven of Europees beleidsmaker zijn. Hun standpunten variëren afhankelijk van hun afkomst en hun associatie met bodems.
Alle bodems hebben de capaciteit om meerdere diensten te leveren, maar de capaciteit waarmee deze diensten worden geleverd, is afhankelijk van landschap en beheer. Het is lastig, zo niet onmogelijk, om al deze functies overal gelijktijdig te maximaliseren. We moeten in plaats daarvan proberen twee tot drie functies op een optimaal niveau te leveren op basis van lokale omstandigheden en omgevingen.
Momenteel ontwikkelt het LANDMARK-projectteam gedetailleerde modellen om meer inzicht te krijgen in de drijvende krachten achter de vijf bodemfuncties. Deze zullen worden gebruikt in een instrument dat boeren ondersteunt bij de besluitvorming waarmee ze hun bodembeheer kunnen optimaliseren. We gaan ook beginnen met een test op honderd locaties om te kijken hoe we bodemfuncties binnen Europa kunnen meten. Qua beleid zijn we bezig met de ontwikkeling van een aantal scenario’s voor toekomstige beleidseisen en hoe deze het duurzame gebruik van bodemrijkdommen in Europa kunnen optimaliseren.
Figuur 3 – Testen van het ontwerp van de bodemfunctiesmonitoring, Villadose di Rovigo, Italië (april 2018)
Expertise van Wageningen
In Wageningen beschikken we over alle disciplines die zich met dit gebied bezighouden. Ik ben van mening dat Wageningen University & Research als geen ander de vele verschillende aspecten van bodemkwaliteit en bodemfunctionaliteit begrijpt. Het is daarom fantastisch enkele van deze interacties met collega’s te kunnen bespreken en definiëren.
Ik ben de coördinator van dit project en prof. Rogier Schulte van Farming Systems Ecology is de projectleider. We werken ook samen met collega’s van Wageningen Plant Research & Biometris.
LANDMARK zal in oktober 2019 worden voltooid. Wilt u op de hoogte blijven van LANDMARK? Bekijk dan onze website www.landmark2020.eu, Twitter-account of stuur een e-mail naar info.landmark@wur.nl.