Nieuwsgierig naar alles wat leeft, vooral onder water

‘Als peuter was ik al nieuwsgierig naar alles wat leeft‘, vertelt Tinka Murk, professor Marine Biologie in Wageningen. ‘Ik was onder de indruk van alle kleine wormpjes en torretjes die je zag als je een pot optilde’.

Tinka Murk

Kijken onder potten en vuilnisbak

‘Later ontdekte ik dat ik iets wou doen om dat leven op aarde in stand te houden. Die kleine beestjes vond ik fascinerend. Later maakt ik ook een terrarium waarin ik die pissebedden en torretjes goed kon bestuderen. Hoe gedroegen ze zich? Wat aten ze? Mijn ouders vonden dat allemaal goed. Dat was hartstikke fijn. Later nam ik ook interessante dode dieren die ik vond mee naar huis. Ik herinner me dat ik eens een paling vond in het gras. In mijn jeugd kwamen die nog veel voor in Nederland. Die paling leek dood, dus ik nam hem mee om daar eens goed naar te kijken. Waar zou hij aan dood zijn gegaan? Maar mijn vader dacht dat die paling misschien toch niet helemaal dood was. Toen we hem in een emmer water zetten, begon hij opeens te zwemmen. We hebben die paling toen naar de sloot gebracht. Ik herinner me dat nog goed. En ook het leven onder water heeft me sindsdien niet meer losgelaten’.

Nieuwsgierig naar alles wat leeft, vooral ook onder water

‘In mijn jeugd was sportduiken nog maar voor weinigen weggelegd, de apparatuur was nog relatief primitief en duiken exclusief. Maar toen ik ging werken en promoveren in Wageningen ging ik wél mijn duikbrevet halen. Er ging letterlijk een nieuwe wereld voor me open.
Het vak ‘Marine Biologie’, dus zeg maar de biologie van het onderwaterleven, is erg belangrijk. Onze aarde bestaat voor het grootste deel uit water en daar we moeten we zuiniger mee omgaan dan we nu doen. Het is belangrijk zoveel mogelijk van dit ecosysteem te proberen te begrijpen. Nog steeds verbaas ik mij over alles wat er daar onder het wateroppervlak gebeurt en wil ik er meer over weten’.

Project in Kenia

‘Op dit moment ben ik onder andere bezig met een rifherstel project in Kenia. Studenten van Wageningen doen ook onderzoek naar hoe het herstel van het koraalrif het beste uitgevoerd kan worden. Dat doen ze ook samen met Keniaanse studenten en mensen die daar wonen en duiken hebben geleerd. We vinden het belangrijk dat ook de lokale bewoners betrokken zijn bij dit project. Want alleen dan is een project duurzaam succesvol’. (Lees het artikel in het magazine Duiken)

Koraalriffen redden

Nieuwsgierig naar alles wat leeft, ook de plaatselijke bevolking

‘We merkten dat ook de plaatselijke bevolking nieuwsgierig is naar het leven onder water. Met behulp van virtual reality kunnen we ze laten zien hoe het leven op het rif er uit ziet. Wat indruk op me maakte was dat oude mensen zeiden dat de vissen vroeger veel groter waren. Toen het rif nog minder beschadigd was en er minder gevist werd waardoor er meer vissen de tijd kregen volwassen te worden. Ook zien ze het verschil tussen een gezond rif en een rif dat kapot is gevist. Overal waar het rif kapot is kunnen jonge visjes niet meer veilig opgroeien en is er ook heel weinig te eten. In plaats van een mooi kleurrijk rif is er dan een kale vlakte van grijze stukjes kapot koraal. En als het rif weg is, is er helemaal niets meer, alleen een zanderige bodem. En we laten ze ook zien hoe belangrijk een schoon rif is’

Niet alleen visvangst

‘De mensen ontdekken nu hoe kostbaar hun rif is. Het is niet goed als mensen alleen afhankelijk zijn van visvangst. En het rif uitputten. Ze moeten ook andere dingen leren om van te leven. We helpen de mensen daar met bijvoorbeeld het opzetten van ecotoerisme. Boven water maar natuurlijk ook onder water. En sommige jonge mensen hebben we daar opgeleid tot duikgids. Toen niemand uit Wageningen naar het project kon in Coronatijd, hebben deze duikgidsen het werk van de studenten overgenomen en zijn doorgegaan met het rif herstel. En ook hebben ze een schildpaddenreservaat gemaakt waar kleine schildpadjes de kans krijgen volwassen te worden. Vrouwen leren hoe ze zeewier kunnen verbouwen en verwerken. Want zeewier is gezond en een goede aanvulling op het dieet van de mensen. Wil je het rif redden dan moet je vooral ook kijken naar de mensen die bij dat rif wonen’.

Nieuwsgierig naar alles wat leeft en begrijpen hoe het werkt

‘Ik wil graag snappen hoe alles werkt, ook onder water. Niet alleen de tropische koraal riffen zijn fascinerend, ook onze eigen Noordzee. Ik heb meegedaan aan het project ‘Duik de Noordzee schoon‘. Het doel van dit project is oude visnetten, lood en andere voor zeeleven gevaarlijk vistuig op te duiken uit de Noordzee. Ik vind het interessant om te kijken welke dieren er leven rondom zo’n wrak in de Noordzee. Hoe zij de scheepswrakken gebruiken inspireert het ontwerpen van de vormen van een kunstmatig rif. Hiermee kunnen we weer een goede nieuwe leefomgeving voor zeedieren maken’.

Het kan altijd gekker

‘Telkens ontdekken we weer nieuwe dingen om het leven onder water te doorgronden. Samen met de TU Delft zijn we bezig slimme onderwaterrobots te maken die kunnen gaan kijken waar duikers nauwelijks kunnen komen. Voor ons heel bijzonder, maar onderzoekers uit Delft dromen er al van om zulke kleine ‘robosharks’ naar een maan van Jupiter genaamd Europa te sturen. Deze zogenoemde oceaanmaan heeft water onder een dikke laag ijs, waarin mogelijk leven zou kunnen voorkomen. Als de kleine robots zich door het ijs heen boren kunnen ze daaronder kijken en meten of er ergens DNA in het water zweeft. Is er daar leven? Onderwater leven wel te verstaan?’

Fascinatie voor de zee? Er is een nieuwe universitaire bacheloropleiding ‘Marine Sciences‘ in Wageningen.

Kijk ook naar de video (in het Engels)