Studiekeuze en pubers? Een lastige combinatie?

‘Tieners lui of lastig? Zeg dat niet tegen Jelle Jolles. Jongeren zíjn namelijk niet lastig, wij vínden hen lastig. Dat is iets heel anders. Daarom moeten we ook af van het woord ‘puber’, vindt Jolles, ‘veel te negatief’. ‘Zo begint het artikel in de Volkskrant over tieners. Studiekeuze en pubers? Is dat een lastige combinatie?

Studiekeuzevoorlichting op school (foto Martine Berenschot)

Een studiekiezer is nog niet ‘af’

‘Zie de tiener als ‘rups’ en niet als ‘kleine vlinder’, zegt de hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en Universiteit Maastricht. De adolescent oogt misschien al best ‘af’, hij is het nog niet’. De Volkskrant begint zo het interview met Jelle Jolles en zijn recent verschenen boek.
Het ‘nog niet af’ zijn is iets waar de jongvolwassene, die een studie moet kiezen, zelf ook tegenaan loopt… ‘Wat past bij mij? Wie ben ik’? Waar wil ik naartoe groeien? Op zich vragen die bij elke leeftijdsfase horen. Ben je wat ouder, dan zijn die vragen er ook. Maar dan weet je meer antwoorden. Studiekiezers moeten nog heel veel ontdekken.

Wanhoop bij ouders: wat ga je later doen?

Ouders zijn nogal eens wanhopig: ‘Mijn kind weet helemaal niet wat hij worden wil…’ Als moeder kende ik dat gevoel ook. Maar de werkelijkheid is dat haast niemand weet wat hij over pakweg vijf tot zeven jaar wil gaan doen. Studiekeuze is kiezen voor een studie en interessegebied. De keuze voor het concrete beroep komt later wel, meestal pas in de laatste fase van de studie. Dat geldt zeker voor studenten op de universiteit. Weet een jongere welk vakgebied hem interesseert, dan heeft hij al een grote stap gemaakt. De concrete studie en studie-inhoud komt dan ook wel. En ook al heeft een jongere een studie gekozen… binnen een studie zijn er ook nog veel mogelijkheden. Gelukkig maar. Want studenten groeien en geven na een tijdje soms een andere inhoud aan hun studie. Dat kan ook.

Studiekeuze en pubers: ‘werk in uitvoering’

‘We weten nu dat het brein van de adolescent nog lang in ontwikkeling is. Sommige structuren rijpen pas uit na het 20ste jaar, aldus Jolles in de Volkskrant. ‘Erken dat de tiener nog ‘werk in uitvoering is’, dan zullen we makkelijker met hem omgaan en zélfs met vertedering naar hem kijken, is zijn hoop’.
Studiekeuze is mede daardoor een heel proces, een proces dat veel tijd kost. Vooral in het voor-eindexamenjaar moet de studiekiezer echt aan de slag met studiekeuzeactiviteiten.

Studiekeuze en pubers? De rol van ouders

Zelf worstelde ik met mijn rol als moeder. Aan de ene kant wou ik ‘vriendin’ zijn. Maar om mijn kinderen toe te rusten voor het leven, een goede opvoeding te geven, moest er zoveel meer. En in huis waren er ook regels nodig. ‘Regels komen voort uit de ouderlijke rol van ‘manager’ of ‘zorgverlener’, degene die taken delegeert, die zegt wat wel en niet mag, die zorgt dat er altijd eten is en een kast vol schone was. Maar een ouder is zoveel meer. Ouders roepen soms: ik ben geen politieagent. Jawel, dat ben je wel. Ook. Net als rechter, uithuilschouder, inspirator of adviseur. Zo verwoordt Jelle Jolles het.

Advies van Jelle Jolles

‘In het verlengde hiervan is mijn belangrijkste advies: praat met je kind. Door interesse te tonen in wat je kind belangrijk vindt. Dus niet alleen informeren naar schoolwerk, een training of opgeruimde kamer, maar vragen hoe het zit ‘met die nieuwe versie van WhatsApp’, ‘Ariana Grande, waar ik al een tijdje niks van heb gehoord’ of hun vrienden. Ouders hebben aan het begin van de tienertijd vaak het gevoel dat het er wel zo’n beetje opzit wat de ouderrol betreft. Maar je bent pas op de helft. Ze moeten nog zoveel kennis en ervaring opdoen op cognitief, zintuiglijk en sociaal-emotioneel gebied en daar heeft de ouder een cruciale rol in.

Studiekeuze en studeren

In de context van studiekeuze en studeren: Praat niet alleen over ; ‘Wanneer is nou die Open Dag?’ of ‘Hoe ging je tentamen’. In de wereld van jongvolwassenen is er gelukkig nog veel meer van belang. Probeer eens na te denken over de vraag die je eigenlijk wilt stellen áchter de vraag die je stelt. Wat bedoel je wérkelijk met je vraag? Eigenlijk wil je misschien weten of je kind wel stappen zet in het studiekeuzeproces. En als je vraagt naar een tentamenuitslag, is je vraag misschien of je kind het wel redt op de hogeschool. Deze vragen zijn belangrijk vanuit jezelf. En ze helpen je kind te profiteren van jouw levenservaring. Volgens Jolles is het belangrijk dat je tieners voldoende prikkels geeft om over na te denken.

Studiekeuze en pubers? De aandacht van ouders wordt belangrijk gevonden

In het artikel staat een herkenbaar verhaal over het zoeken naar identiteit, waar een jongvolwassene zo mee bezig is. Ja, wat de vrienden doen en vinden is belangrijk. En toch, als het op ‘grote’ dingen aankomt zoals studiekeuze, zeggen nogal wat jongeren dat ze het advies van hun ouders op prijs stellen. Natuurlijk moet je als ouders nooit de beslissing wegnemen bij je kind. De jongere moet zijn eigen keuzes maken. Maar ‘een luisterend oor’, zo nu en dan een tip, zo nu en dan ‘wegwijzer’ zijn… dat wordt op prijs gesteld.

Studiekeuze en pubers: Afzetten tegen je ouders

Soms hoor ik van ouders dat vooral de wat jongere tieners zich maar af blijven zetten tegen hun ouders. Dat speelt vaker bij profielkeuze en soms ook nog bij studiekeuze of in de studententijd. Ook daar zegt Jolles iets over. (..) ‘Die grote overgang geldt vooral de jonge adolescent, laat onderzoek zien. In fase één van de identiteitsontwikkeling, grofweg tussen 10 en 14 jaar, vinden er enorme veranderingen plaats in hersenstructuren en de netwerken die deze structuren met elkaar verbinden. Voor de jonge tiener is het dan fijn om zich af te kunnen zetten tegen thuis. Het hoort erbij. Laat de storm overwaaien en houd oog voor de behoeftes van je kind: steun, luister, troost bij liefdesverdriet, help bij het maken van keuzes. Het lijkt er misschien niet op, maar ze heeft u nodig.’

Waarom doet hij niets aan zijn studiekeuze? Hij is slim genoeg

Soms begrijpen ouders niet hoe het kan dat een slim kind toch weinig studiekeuzeactiviteiten onderneemt. ‘Hij is intelligent genoeg.. waarom gaat hij niet onderzoeken welke studie bij hem past?’ Jolles zegt het volgende: ‘Een kind kan slim zijn, alles weten van planeten en zijn ouders verslaan met Stratego, maar tegelijkertijd oliedomme besluiten nemen. De verantwoordelijkheid voor huiswerk is voor jonge tieners vaak te groot. Ze moeten nog ervaring opdoen met plannen, overzicht houden, impulsieve reacties weerstaan. Met studiekeuze gaat het soms precies zo.

Hersennetwerken

Jolles: ‘Vooral de microstructuur van de hersenen verandert nog flink door tot soms halverwege de 20. Hersennetwerken nemen toe in complexiteit en effectiviteit. De adolescentie kenmerkt zich onder meer door een proces van ‘pruning’ in de hersenen, een soort snoeien. Verbindingen die niet gebruikt worden mogen weg, deelorganen van de hersenen gaan beter communiceren. Hoe efficiënter de communicatie, hoe meer zaken ‘automatisch’ worden, hoe meer capaciteit het brein over heeft voor nieuwe taken. Vergelijk het met archiefkastjes die gevuld worden. Soms hebben jongvolwassenen wat meer tijd nodig in hun ‘groeiproces’. Gun ze die tijd ook. Is het echt nodig meteen na het eindexamen te gaan studeren?

Eenmaal student is een jongvolwassene zelf verantwoordelijk voor alles

In het artikel staan veel echt goede adviezen. En het boek  Leer je kind kennen, Over ontplooiing, leren, denken en het brein lijkt me ook interessant. Zodra ik het gelezen heb zal ik er in dit blog op terugkomen.
Nog een laatste opmerking over het artikel in de Volkskrant: Er is ook een vraag van een moeder over Magister, het leerlingvolgsysteem. Ouders kunnen hierin precies zien of hun kind spijbelt, het huiswerk niet heeft gemaakt en of er onvoldoendes gehaald worden.
Straks op de hogeschool of universiteit is dat er allemaal niet meer. Ouders krijgen NOOIT de studieresultaten van hun te zien. Al is uw kind nog 16 of 17 als hij gaat studeren… voor de instelling is hij volwassen. Goed om uw kind, en uzelf, hierop voor te bereiden.