11 juni 2020 | Categorie: Studeren

Studiesucces voor eerstejaars in Coronatijd?

Door Hermien Miltenburg

Oudervoorlichter bij Wageningen University & Research

Toch studeren? Of moet je misschien een jaartje wachten met de studie? Gelukkig streven hogescholen en universiteiten naar zoveel mogelijk lessen op de campus. ‘Belangrijk’, zegt Dr. F. Rutger Kappe. Studiesucces voor eerstejaars in Coronatijd heeft ook te maken met binding opbouwen’.

Studiesucces heeft ook te maken met binding. met elkaar, de docenten en het onderwijsinstituut

Studentsucces eerstejaars HO: sociale en academische binding

Dr. F. Rutger Kappe, Lector (associate professor) at Inholland University for Applied Sciences.

Met corona maatregelen nog van kracht zoeken onderwijsinstellingen hoe de binding met nieuwe studenten inhoud te geven. In dit artikel onderscheid ik vier vormen van binding en geef ik voorbeelden ter inspiratie.

Naast dat er veel tijd en energie wordt gestoken in het online krijgen van het onderwijs en de toetsing voor de huidige studenten, wordt er inmiddels ook gekeken naar de scenario’s voor het hoger onderwijs (HO) per 1 september. Een bijzondere groep daarin zijn de eerstejaars.

Wat kunnen instellingen in het hoger onderwijs doen binnen de huidige beperkingen?

Per 1 juni (was 1 mei) weten instellingen in het hoger onderwijs vrij nauwkeurig hoeveel eerstejaars studenten zij kunnen verwachten. Nu het steeds waarschijnlijker is dat de maatregelen voorlopig van kracht blijven, is het goed om vanaf nu te kijken naar de studenten die per september het hoger onderwijs instromen. De kernvraag is wat instellingen in het hoger onderwijs kunnen doen binnen de huidige beperkingen – social distancing, openstelling gebouw, OV belasting – om de binding tussen studenten onderling en met de opleiding en haar docenten tot stand te brengen’.

Sociale- en academische binding

‘Vanuit de literatuur weten we dat sociale- en academische binding als een buffer werken tegen studie-uitval in het eerste jaar. Goede contacten met medestudenten (sociale binding), docenten en staf (academische binding) zorgen ervoor dat de student zich thuis voelt bij de opleiding, zich open opstelt, (hulp)vragen durft te stellen en zich uiteindelijk zal identificeren met de opleiding. Binding in de initiële fase leidt tot succesvol studiegedrag, vaak uitgedrukt in EC’s. Dit levert op haar beurt een positieve spiraal op, die de binding en identificatie met de opleiding versterkt en de studieprestaties positief beïnvloedt (Kappe, 2017[1]; Finn, 1993[2])’.

Binding bij de start van de opleiding

‘Met deze bijdrage[3] onderschrijf ik het belang van binding bij de start van de opleiding en schets ik diverse mogelijkheden hoe, in een nieuwe situatie waarin het onderwijs (groten) deels online verzorgd zal worden, aandacht te besteden aan binding. Dat neemt niet weg dat het belang van binding, als buffer tegen uitval en studievertraging, voor alle jaren van belang is. Doel van deze bijdrage is om opleidingen te inspireren om de sociale en academische binding voor aankomende eerstejaars te realiseren. Het theoretische onderscheid tussen formele en informele binding kan daarbij een handig hulpmiddel zijn voor het nadenken over een samenhangend pakket van activiteiten. Uiteraard is het onderscheid soms niet zo scherp te maken en kunnen bepaalde aanpakken inspelen op meerdere vormen van binding, maar in de basis kunnen vier vormen van binding van elkaar worden onderscheiden

I) formele sociale binding,
II) informele sociale binding,
III) formele academische binding en
IV) informele academische binding’.

I Formele sociale binding: Studiesucces voor eerstejaars in Coronatijd

Eerstejaars studenten voor een (project)opdracht in het eerste blok of semester koppelen aan hogerejaars studenten, zodat ze ook breder binnen de opleiding contacten krijgen.
Maak gebruik van werk/projectgroepen in jaar 1, vooral bij de start van de opleiding. Varieer met de omvang van de werk/projectgroepen (4-8 personen), zodat de student al snel een keer met iedereen in een werk/projectgroep heeft gewerkt. Probeer ook fysieke werkgroepen te organiseren wanneer fysieke ontmoeting meerwaarde heeft.

Introductie

De introductieweek voorafgaand aan het onderwijs wel door laten gaan, maar in aangepaste vorm. Dat kan (deels) online, maar ook in kleinere groepen en vooral met buitenactiviteiten. Bij het reduceren van activiteiten van de introductieweek erop letten dat er geen activiteiten sneuvelen die tot doel hebben de binding tot stand te brengen. Bij de Hanzehogeschool wordt er bijvoorbeeld nagegaan of in kleine groepjes een fysieke rondleiding op de campus kan plaatsvinden om aspirant-studenten een ‘engaged’ gevoel te geven bij de hogeschool. Ideeën voor online activiteiten zijn het organiseren van een online startfeest – dit kan bijvoorbeeld in Zoom – of digitale escaperooms.
Voor introductie-activiteiten van de eigen opleiding geldt eigenlijk hetzelfde: laat activiteiten gericht op de sociale binding niet sneuvelen. Wat kan helpen is om te kijken naar welke activiteiten een half jaar later net zo goed kunnen plaatsvinden. Veel introprogramma’s van de eigen opleiding zitten overvol, waardoor inhoudelijke onderdelen lang niet altijd op het netvlies van de eerstejaars blijven hangen.

Studentbegeleiding door studieloopbaanbegeleider

Studentbegeleiding/coaching voor eerstejaars door de studieloopbaanbegeleider (slb-er) intensiveren. Veel hoger onderwijs instellingen hebben een slb-programma waarbinnen de studenten per periode één individueel gesprek hebben. Leg de nadruk niet op het slb-programma (of stop ermee) en investeer in frequente, korte individuele gesprekken. Dat kan dus heel goed online, waardoor dergelijke gesprekken veel flexibeler ingepland kunnen worden. Een andere optie is om een ‘inloop’ spreekuur te houden, waarvoor studenten die behoefte hebben aan een gesprek hebben zich kunnen aanmelden.

Begeleiding door ouderejaars studenten

Werken met jaargroepen. Deze groepen bestaan uit 6 á 10 eerstejaars studenten, waar niet alleen een studieloopbaanbegeleider aan gekoppeld wordt, maar ook een ouderejaarsstudent (Hanzehogeschool).
Het aanbieden van (online) peer2peer coaching, zowel een op een als in kleine groepjes. Dit kan gericht zijn op studievaardigheden, maar ook op het bieden van een luisterend oor, helpen bij praktische zaken en doorverwijzen, indien nodig. Verschillende hogescholen zijn momenteel bezig met de oprichting van een peer2peer netwerk (Inholland/Windesheim), soms in het bijzonder voor mbo’ers die (mogelijk) instromen met nog studieverplichtingen in het mbo.
In kleine groepen fysieke rondleidingen geven door het gebouw. Dit kan eventueel verzorgd worden door ouderejaars, of peer-coaches.

De eerste 100 dagen

Het online aanbieden van een 100-dagen programma, specifiek gericht op de eerste 100 dagen van studenten, met diverse workshops, cursussen, inspiratiebijeenkomsten en presentaties. Denk bijvoorbeeld aan mindfulness, digitale vaardigheden, plannen en mindmappen. (Inholland/Saxion/Zuyd). Eventueel zou dit programma al opgestart kunnen worden voordat het collegejaar begint.

II Informele sociale binding: Studiesucces voor eerstejaars in Coronatijd

Kleinere groepen samenstellen die, voorafgaand het studiejaar, online kennis met elkaar kunnen maken (Fontys).
In het rooster opnemen van vast terugkomende rituelen zoals een ‘social hour’,waarvoor (wisselende) groepen studenten via Teams uitgenodigd worden. Dit kan bijvoorbeeld in het kader van een koffiepauze, (vrijdagmiddag) borrel of een andere sociale activiteit. Of een vaste weekopening en/of -sluiting.
Studenten uitdagen om zelf met voorstellen te komen om informeel kennis te maken en contact te leggen. Maak er een (extracurriculair) project van voor eerstejaars en/of hogerejaars.
Studenten geven zelf vaak aan – voor de binding – met elkaar te willen (avond)eten. Hoewel dat logistiek wellicht lastig te realiseren valt, biedt de (na)zomer mogelijkheden om gezamenlijk buiten te eten op gepaste afstand. Veel kantines bij hoger onderwijsinstellingen bieden nog nauwelijks avondeten aan.
Mbo instromers specifiek (online) kennis met elkaar laten maken (in kleine groepen).

III Formele academische binding: Studiesucces voor eerstejaars in Coronatijd

‘Door de opleiding actief benaderen van toekomstige studenten voorafgaand aan de start van het collegejaar. In het kader van formele academische binding kan een gesprek gevoerd worden over bijvoorbeeld het vertrouwen in de start van de studie. Extra activiteiten die de instelling of opleiding bij de daadwerkelijke start van het studiejaar gaat ondernemen kunnen dan direct actief worden gedeeld met de aankomende studenten, wat de kans vergroot dat zij daar ook actief aan gaan deelnemen (Fontys)’.

Zomerscholen

‘Zomerscholen organiseren om deficiënties weg te werken, bijvoorbeeld op het gebied van taal of wiskunde. Deze zomerscholen kunnen zo worden ingericht dat er ook (meer) ruimte ontstaat voor binding. Bij de Erasmus Universiteit bestond er al een zomerschool speciaal voor eerste-generatie studenten. Daarbinnen is het een belangrijk doel om alvast de (sociale en) academische verbinding te leggen.
Aankomende studenten alvast de mogelijkheid bieden een eerstejaars vak te volgen. De huidige situatie waarin studenten al langere tijd nauwelijks onderwijs hebben gehad op hun vooropleiding, in combinatie met het (hoogstwaarschijnlijk) minder op vakantie gaan, maakt het mogelijk een (leuk en inspirerend) vak voor of tijdens de zomer te kunnen volgen. Fontys hogescholen gaat dat invoeren en wil aan het met succes volgen van de onderwijseenheid ook studiepunten verbinden. Studenten starten het studiejaar dan met een dubbele voorsprong, naast al een aantal studiepunten, hebben zij ook contact gelegd met medestudenten en -docenten. Uiteraard gelden daarbij de reguliere eisen en voorwaarden’.

Online contact en duidelijkheid

‘Verhogen van het aantal online contactmomenten tussen docenten en eerstejaars studenten.
Startende studenten nu al online op de hoogte stellen over hoe de start van hun studiejaar eruit gaat zien. De hogeschool van Amsterdam doet dit via de pagina www.hva.nl/startstudiejaar . Uit onderzoek weten we dat onduidelijkheid de grootste oorzaak is van stress onder studenten. Door meer duidelijkheid kan (een deel van) die stress worden weggenomen. Tevens kan een student zich desgewenst al enigszins voorbereiden. Er zijn studenten die de opleiding al vragen om het jaarrooster en de boeken/literatuurlijst eerder toe te sturen. Bij de Hanzehogeschool biedt elke opleiding de aspirant-student een klaar-voor-de-start-programma, met minimaal een een-op-een contactmoment per aspirant student.
Structuur en duidelijkheid versterken door bijvoorbeeld een basis weekrooster op te stellen voor eerstejaars: vaste structuur: iedere dag samen opstarten met slb-er/tutor, duidelijke opdrachten, samen hoorcolleges kijken met opdrachten en/of samen afsluiten.
Roadmap gericht op meer zichtbaarheid van (voornamelijk) bestaande extra-curriculaire middelen. (HvA)

Actief contact

‘Capaciteit in de gebouwen voor de eerste weken vooral reserveren voor fysieke ontmoetingen tussen eerstejaars en docenten. Daarnaast fysiek onderwijs vooral richten op speciale groepen, zoals internationale studenten en kwetsbare groepen.
Meer (online) monitoring van het studiegedrag en pro-actieve begeleiding van studenten. Via de online leeromgeving zijn gegevens beschikbaar over de online aanwezigheid van studenten, wat een indicator is van hun inzet. Een intensieve monitoring die gebruikt maakt van de online aanwezigheid, danwel afwezigheid, van de student maakt het mogelijk voor SLB’ers om eerder in te grijpen en pro-actief contact op te nemen met een student. Uiteraard dient dit met vooraf gegeven toestemming van de student te gebeuren’.

IIII Informele academische binding: Studiesucces voor eerstejaars in Coronatijd

Samen eten met docenten. We weten uit onderzoek dat studenten graag samen willen eten en dat samen eten een gevoel van binding geeft. De aanwezigheid van de docent(en) wordt daar in het kader van de academische binding enorm in gewaardeerd. Veel opleiding hebben al een keer per jaar een gemeenschappelijke activiteit, bijvoorbeeld een bbq. Wellicht zou de frequentie van dergelijke activiteiten in het begin van het studiejaar verhoogd kunnen worden naar bijvoorbeeld eenmaal per maand.
Online speeddaten met docenten.
Regelmatig een online quiz aanbieden met behulp van Kahoot, Socrative of Mentimeter. Dit kan gericht zijn op de studiestof, maar ook meer in de vorm van een zogenaamde gespreksstarter, “pubquiz” of “kletspot”.
Persoonlijke, handgeschreven uitnodigingen sturen.

Ter afsluiting: Studiesucces voor eerstejaars in Coronatijd

‘Ten eerste valt in het overzicht per type binding op dat er nog relatief weinig ideeën lijken te zijn binnen HO instellingen om de informele academische binding vorm te geven. We willen instellingen in het hoger onderwijs aanmoedigen hier specifiek aandacht aan te besteden. Waar we er bij informele sociale binding (meer) vanuit kunnen gaan dat dit wel op gang komt, ligt dit bij informele academische binding veel minder voor de hand.

Ten tweede komen veel studenten met het openbaar vervoer naar de opleiding toe. Om ontmoetingen in het kader van binding ook dichter bij huis plaats te laten vinden (bijvoorbeeld het werken in projectgroepen) kunnen opleidingen ervoor kiezen om in het eerste (half) jaar studenten uit bepaalde postcodegebieden bij elkaar in te delen, zodat zij ook buiten de hogeschool eenvoudig fysiek met elkaar kunnen afspreken, zonder het OV te belasten. Online kan er dan weer in andere groepen of over klassen heen worden samengewerkt’.

[1] Kappe, F.R. (2017). Studiessucces: verbinden als stap voorwaarts. Inholland: Haarlem.

[2] Finn, J. (1993). School engagement and students at risk. Washington: National Centre for Educational Statistics.

[3] Deze bijdrage is tot stand gekomen als uitkomst van een overleg tussen diverse hogescholen binnen het LICA d.d. 28 mei 2020